Autobusy miejskie w Białymstoku

Autobusy w Białymstoku
autobus
Państwo	Polska
Lokalizacja	Białystok i aglomeracja
Organizator	Białostocka Komunikacja Miejska
Operator	KPK, KPKM, KZK
Liczba linii	49
Infrastruktura
Liczba zajezdni	3
Strona internetowa
Portal Transport

Autobusy miejskie w Białymstoku – system komunikacji autobusowej, obejmujący miasto Białystok oraz ościenne gminy. Autobusy to jedyny stały środek transportu miejskiego w Białymstoku – jest to największe takie miasto w Polsce.

Organizator

Organizatorem transportu zbiorowego jest Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej, podlegający Urzędowi Miejskiemu w Białymstoku. Jest to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce; powstał 10 czerwca 1991 roku jako Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej w Białymstoku (ZOKM). Po jego likwidacji w 2004 roku, zarządzaniem komunikacją miejską zajmował się Departament Dróg i Transportu Miejskiego (DDiTM), następnie Wydział Transportu Miejskiego (WTM), a od 2007 roku BKM.

BKM zajmuje się ustalaniem tras i rozkładów jazdy, a także wydaje bilety i organizuje ich kontrolę. Zleca wykonywanie obowiązków komunikacyjnych trzem spółkom komunikacyjnym. BKM wprowadził wiele zmian, które wpłynęły na jakość funkcjonowania komunikacji miejskiej w Białymstoku:

• Ujednolicenie systemu identyfikacji wizualnej taboru – umieszczenie na autobusach logo BKM i numerów taborowych w identycznej na każdym pojeździe czcionce
• Likwidacja wieloprzejazdowych i okresowych biletów papierowych, które zastąpiono elektroniczną Białostocką Kartą Miejską
• Umieszczenie na wiatach listw z nazwą przystanku i numerami linii zatrzymujących się na nim
• Modernizacja przystanków poprzez wymianę wiat na przeszklone konstrukcje z podświetlanymi gablotami na rozkład jazdy i plan miasta
• Optymalizacja częstotliwości kursowania wybranych linii
• Korekta istniejącej siatki połączeń
• Uruchomienie nowej sieci linii nocnych
• Utworzenie i rozbudowa sieci buspasów
• Montaż elektronicznych kasowników do biletów i czytników do kart miejskich
• Wprowadzenie sprzedaży biletów jednorazowych u kierowców autobusów
• Wprowadzenie systemu sprzedaży biletów przez telefon
• Uruchomienie portalu pasażera SDK, umożliwiającego zakup biletów okresowych i doładowanie e-portmonetki na karcie miejskiej przez internet
• Uruchomienie licznych aplikacji mobilnych
• Wprowadzenie biletomatów mobilnych we wszystkich autobusach

Historia

Dwudziestolecie międzywojenne

Pierwsze autobusy komunikacji miejskiej pojawiły się w Białymstoku w 1925 roku. Zastąpiły istniejącą w latach 1895–1919 sieć tramwajów konnych. Kursowały głównie na trasie nr 1 (śladem tramwaju) z Dworca PKP do ul. Mickiewicza przez ulice: Dąbrowskiego, Lipową, Rynek Kościuszki, Sienkiewicza, Warszawską i Świętojańską. Obsługę zapewniały firmy „Samochód” i „Autokaros” kilkunastoma pojazdami w godz. 7 – 22 z częstotliwością co 10 minut. Na Rynku Kościuszki znajdował się dworzec autobusów podmiejskich.

Po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, utworzono Miejski Zakład Komunikacyjny (MZK). Siedziba firmy mieściła się przy ul. Warszawskiej. Pierwszymi pojazdami komunikacji miejskiej było 5 wojskowych ciężarówek z demobilu. Pierwsze autobusy z prawdziwego zdarzenia pojawiły się pod koniec lat 40. – były to pojazdy marki Chausson AP48. W późniejszym czasie zakupiono także pojazdy Mavag Tr5 i ZIS 155. Mieściły one od 50 do 70 pasażerów.

W 1954 roku istniejący zakład przekształcono w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK) z zajezdnią przy ul. Jurowieckiej. W latach 50. tabor zasiliły nowe pojazdy marki Star 51 i N52. Autobusy kursowały na sześciu liniach. Do końca lat 50. w miejskich autobusach pracowali konduktorzy, zajmujący się sprzedażą biletów.

Na początku lat 60. zakupiono autobusy San H01B, H25B, H27B i H100B. Liczba pojazdów przekroczyła 100. W 1966 pojawiły się pierwsze „ogórki” – autobusy Jelcz 272 MEX i 043. W autobusach zamontowano kasowniki i automaty do sprzedaży biletów.

W 1975 roku pojawiły się pierwsze autobusy Autosan H9-35. Lata 70. przyniosły dalszy rozwój miasta. Z powodu zbyt dużych potrzeb i za małych możliwości, rozpoczęto budowę nowej zajezdni przy ul. Składowej na 300 autobusów., którą oddano do użytku w 1977 roku. W tym samym roku na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Jelcz PR110.

W 1982 roku do eksploatacji wprowadzono 20 przegubowych autobusów Ikarus 280 i 1 Ikarus 260. Od 1985 roku rozpoczęto eksploatację pojazdów Jelcz M11 w miejsce dotychczas kupowanych „Berlietów”. W latach 80. białostocki tabor składał się z największej ilości pojazdów – 330.

We wrześniu 1991 roku nastąpił rozpad Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. W miejsce firmy powstały trzy spółki komunikacyjne: KZK, KPK, KPKM. Autobusy Jelcz PR110M trafiły do Komunalnego Zakładu Komunikacyjnego. Pozostałe, tj. Ikarus 280.26 i Jelcz M11 – do Komunalnego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego i Komunalnego Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. Pojazdy należące do KZK oznaczono numerami 0xx, KPK – 5xx-7xx, a KPKM – 8xx-9xx. Utworzono Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej (ZOKM), pełniący rolę organizatora komunikacji – zajmował się m.in. tworzeniem rozkładów jazdy i sprzedażą biletów. Był to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce.

W 1992 roku utworzono prywatne przedsiębiorstwo BIATRA, dysponujące pojazdami Ikarus, Jelcz, Scania i Renault. Obsługiwało ono linie 3 i 24 oraz własne podmiejskie 501-505. W roku 1997 uległa ona likwidacji. Ponadto przez krótki czas na linii 18 kursowała prywatna firma ABRA.

Początek lat 90. zapisał się zakupem pierwszych używanych autobusów – Heulizez O305 i O305G (w 1992), Setra SG180 (w 1993) i Mercedes O305G (w 1994). Były to ponadto pierwsze białostockie autobusy z automatyczną skrzynią biegów oraz w innym niż kremowo-czerwone malowaniu. Kontynuowano także zakupy nowszych średniopodłogowych Jelczy – 120M (od 1992), 120MM/1 (od 1995), 120MM/2 (od 1998).

1995 rok zapisał się wprowadzeniem do eksploatacji pierwszych autobusów niskopodłogowych – 2 sztuk marki Jelcz M121M i 3 marki Mercedesy O405N2. Zaczął obowiązywać nowy schemat malowania – biało-zielony. W późniejszym okresie kupiono kolejnych kilkanaście Jelczy M121. W latach 1998–2000 flotę zmodernizowano poprzez zakup 45 autobusów marki MAN – NG312 (39 sztuk) oraz NL222 (6 sztuk). Pozwoliło to zwiększyć udział autobusów niskopodłogowych w taborze do 23%.

XXI wiek

W lutym 2004 roku funkcje Zakładu Obsługi Komunikacji Miejskiej przejął Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT), a w czerwcu 2006 – Wydział Transportu Miejskiego (WTM). W marcu 2007 WTM połączono z Wydziałem Dróg Miejskich, w wyniku czego powstał Departament Dróg i Transportu (DDT).

Pierwsze lata nowego wieku zapisały się kryzysem taborowym. Z pomocą przyszedł ponowny zakup używanych autobusów – głównie niskopodłogowych MAN i Mercedes. Dostarczono także nowe pojazdy – Solaris Urbino 12 i Urbino 18, MAN EL283 i Mercedes O345G. W 2006 flotę odświeżyły 43 nowe MANy, będące pierwszymi pojazdami kupionymi przy wsparciu Unii Europejskiej. Wyposażono je w system monitoringu i zapowiedzi głosowe. W 2008 roku 50% taboru stanowiły pojazdy niskopodłogowe.

Od 2010 roku rolę organizatora komunikacji miejskiej pełni Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej (BKM). W latach 2010–2013 wymieniono około 60% taboru autobusowego, wprowadzając pierwsze autobusy klimatyzowane – Solaris. W 2013 roku pojawił się pierwszy autobus hybrydowy. Dzięki modernizacji taboru, w marcu 2010 wycofano ostatnie Ikarusy 280 i Jelcze M11, w maju 2012 – ostatnie Jelcze PR110, w lutym 2018 – ostatni autobus używany drugiej generacji: MAN NG262, a pod koniec września 2019 z ulic ostatecznie zniknęły autobusy Jelcz.

2015 rok upłynął pod znakiem 120-lecia komunikacji. Zakupiono 10 nowych pojazdów – Mercedes, Solaris i Kapena. Te ostatnie są pierwszymi minibusami we flocie i obsługują linie gminne. Od 2018 roku następuje ponowny zakup nowych autobusów w ramach funduszy unijnych, dzięki czemu ponad 99% autobusów to niskopodłogowce, a blisko 60% taboru jest wyposażone w klimatyzację pasażerską.

Obecnie Białystok jest największym miastem w Polsce, które posiada tylko jeden rodzaj środka transportu zbiorowego.

Linie

Białostocka Komunikacja Miejska posiada w sumie 49 linii autobusowych.

Linie dzienne

Łącznie istnieją 43 linie autobusowe dzienne:

• 1–13, 15–29 – linie miejskie
• 50 – linia zastępcza
• 100–109, 112 – linie podmiejskie
• 200–202 – linie gminne

W Dzień Wszystkich Świętych funkcjonują linie specjalne - C1–C7 tzw. linie cmentarne.

Linie nocne

Istnieje 6 linii nocnych (N1–N6). Kursują w noce weekendowe co 30 minut. Trasy wszystkich z nich rozpoczynają się na centrum przesiadkowym Sienkiewicza / Rzeka Biała.

Tabor

Tabor autobusowy w Białymstoku

MAN NL202
nr tab. 761, autobus KPK

MAN EL283 Lion’s City T
nr tab. 901, autobus KPKM

MAN NL273 Lion’s City
nr tab. 916, autobus KPKM

Solaris Urbino 18
nr tab. 350, autobus KPKM

Każdy autobus pomalowany jest w biało-zielone barwy i oznaczony jest logo BKM. Dawniej wyróżniały się pojazdy używane, pozostałe w barwach poprzednich przewoźników oraz te, które oklejono reklamą zewnętrzną.

Wykaz taboru

W czerwcu 2020 po Białymstoku kursowały 262 autobusy 6 różnych marek, w tym:

• 260 niskopodłogowych
• 133 przegubowe
• 2 mini
• 150 klimatyzowanych

Marka i model	Przewoźnik	Liczba
Kapena Urby	KPKM	2
MAN EL283	KPKM	1
MAN NG312	KPKM	1
MAN Lion’s City G	KPK, KPKM	11
MAN Lion’s City	KPK, KPKM, KZK	37
MAN Lion’s City Hybrid	KPK	2
MAZ 105	KPKM	2
Mercedes Citaro C2	KPK	1
Mercedes Citaro G	KPK	8
Mercedes Citaro G C2	KPK	8
Mercedes Conecto LF	KPK, KPKM, KZK	6
Mercedes Conecto G LF	KPK, KPKM, KZK	16
Solaris Urbino 12	KPK, KPKM, KZK	74
Solaris Urbino 18	KPK, KPKM, KZK	88
Volvo 7900 Hybrid	KZK	6

Przewoźnicy

W wyniku strajku, 2 września 1991 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne zostało podzielone na 3 spółki konkurujące ze sobą w zakresie obsługi komunikacji miejskiej:

• KPK – Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
• KPKM – Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej
• KZK – Komunalny Zakład Komunikacyjny

Ponadto od 1992 roku, przez kilka lat obsługę zapewniali przewoźnicy prywatni:

• Prywatne Przedsiębiorstwo Usług Transportowych BIATRA
• ABRA

W 2007 roku planowano połączyć spółki miejskie w jedną, jednak po przeprowadzeniu licznych analiz, nie zrealizowano tego pomysłu.

Zajezdnie

Spółki obsługujące komunikację miejską w Białymstoku korzystają z 3 zajezdni zlokalizowanych przy ulicy Składowej i Jurowieckiej.

• Zajezdnia KZK Białystok znajduje się przy ulicy Jurowieckiej 46A. Powstała w 1954 roku, docelowo na 120 autobusów. W planach jest jej zamknięcie i przeniesienie bazy KZK na ulicę Zacisze.

• Zajezdnia KPK Białystok i Zajezdnia KPKM Białystok mieszczą się przy ul. Składowej. Wybudowana w 1977 roku może pomieścić do 300 autobusów.

Dodatkowe informacje

W czerwcu 2009 roku powstał Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Białymstoku, którego głównym celem jest remont i zachowanie na kolejne lata autobusów wycofanych z eksploatacji, dla przyszłych pokoleń. Obecnie stowarzyszenie jest właścicielem 7 pojazdów:

Marka i model	Dawny właściciel	Rok pozyskania	Numer
Autosan H9-35	MPK Łomża	2014	605
Ikarus 280.26	MPK Częstochowa	2016	351
Jelcz PR110M	KZK Białystok	2010	949
Jelcz 120M	KZK Białystok	2011	072
Jelcz 120MM/1	MPK Wrocław	2014	081
Jelcz M11	KPKM Białystok	2012	1071
Mercedes O405N2	PKM Gdynia	2017	992

Zobacz też

• Tramwaje w Białymstoku
• BiKeR – Białostocka Komunikacja Rowerowa

Linki zewnętrzne

• Strona Białostockiej Komunikacji Miejskiej
• Strona Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej w Białymstoku