Awenturyn
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
awanturyn, kwarc awenturynowy |
|---|---|
| Skład chemiczny |
SiO2 (kwarc) lub NaAlSi3O8 – CaAl2Si2O8 (skaleń plagioklazowy) |
| Twardość w skali Mohsa |
7 |
| Przełam |
muszlowy[potrzebny przypis] |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny[potrzebny przypis] |
| Gęstość minerału |
2,64–2,69 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
srebrzysta, żółtawa, brunatnoczerwona, zielona i in. |
| Rysa |
biała lub szarawa[potrzebny przypis] |
| Połysk |
szklisty, na przełamie tłusty[potrzebny przypis] |
Awenturyn[a], awanturyn[6][5], kwarc awenturynowy[1] – minerał[2] lub skała[3], odmiana kwarcu o iskrzącym odbiciu, spowodowanym drobnymi inkluzjami miki lub hematytu[6][1]. Ma zróżnicowaną barwę, np. srebrzystą, żółtawą, brunatnoczerwoną lub zieloną[6][5][1]. Wariant zielony swą barwę zawdzięcza fuchsytowi[5][1].
Nazwa pochodzi od włoskiego aventura – „przygoda”, w nawiązaniu do rodzaju szkła o tej samej nazwie „awenturyn”[5][2], uzyskanego przypadkowo na początku XVIII w.[2] na Murano[5], po dodaniu opiłków miedzi do stopionej masy szklanej[5][2]. Szkło awenturynowe ma czerwonawobrązową (lub zielonkawą, jeśli zawiera dodatek chromu[2]) barwę i wykazuje silny odblask, podobnie jak minerał[5].
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
- Spójność: kruchy[potrzebny przypis]
- Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbite[potrzebny przypis]
- współczynnik załamania światła: ok. 1,55[3]
- gęstość względna: 2,64–2,69[3]
Nigdy nie występuje w formie dobrze wykształconych kryształów. Zawsze przybiera postać ziarnistych mas z bezbarwnego kwarcu, z nieregularnie rozmieszczonymi łuseczkami miki. Czasami awenturyn zawiera wtrącenia brązowej, srebrzystej lub białej miki oraz czerwonego hematytu lub niebieskiego dumortierytu[potrzebny przypis].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Największe złoża: stan Tamilnadu[1] w Indiach (główne źródło formy zielonej)[3], południowa Hiszpania (forma czerwonawobrązowa), okolice Idar-Oberstein w Niemczech (forma niebieskawobiała z czerwono-brązowymi wtrąceniami i inkluzjami z pirytu)[3], Chiny[1][6], Brazylia, Rosja – na Uralu i na Syberii[6].
W Polsce – znajdowany sporadycznie w aluwiach Kaczawy i w Górach Izerskich[potrzebny przypis].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- forma zielona[3] to kamień szlachetny[1], stosowany do wyrobu biżuterii i przedmiotów ozdobnych[1][3][6]; czasami jest szlifowany w kaboszony[potrzebny przypis]
- wykonuje się z niego naczynia, np. misy i wazy[1]
- służy jako surowiec rzeźbiarski[potrzebny przypis]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwa awenturyn jest niejednoznaczna i może dotyczyć różnego rodzaju kamieni ozdobnych o podobnych właściwościach. Np. taką samą nazwę stosuje się do skalenia plagioklazowego[1][2], zawierającego podobne inkluzje i wykazującego awenturyzację[3], którego jednoznaczna nazwa to skaleń awenturynowy lub kamień słoneczny[3][4][5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j aventurine, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f Aventurine, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Sunstone, [w:] Michael O'Donoghue, Gems. Their sources, descriptions and identification, wyd. 6, Oxford: Butterworth-Heinemann, 2006, s. 275–281, ISBN 978-0-7506-5856-0, OCLC 62088437.
- ↑ Sunstone, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Frederick William Rudler, Aventurine, [w:] Encyclopædia Britannica, 1911 (ang.).
- ↑ a b c d e f awenturyn, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2023-02-23].