Błękitna Dywizja

Proporzec jednostki

Błękitna Dywizja (hiszp. La División Azul, niem. Blaue Division) lub 250 hiszpańska dywizja ochotnicza – formacja wojskowa z okresu II wojny światowej, złożona z hiszpańskich ochotników, którzy walczyli u boku armii niemieckiej na froncie wschodnim przeciwko Armii Czerwonej w okresie od 20 lipca 1941 do 20 października 1943. Oficjalna nazwa hiszpańska formacji brzmiała „Division Española de Voluntarios”, w języku niemieckim „250 Infanterie Division (spanische)”.

Powstanie

Po ataku Niemiec na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 działacze hiszpańskiej Falangi przystąpili do organizowania formacji wojskowej do walki u boku armii niemieckiej. Miał być to gest rewanżu za pomoc jakiej III Rzesza udzieliła gen. Francisco Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii wysyłając Legion Condor.

24 czerwca 1941 w centrum Madrytu miała miejsce wielka antyradziecka manifestacja członków Falangi. Okrzyk Rusia es culpable! (Rosja jest winna) stał się hasłem tłumów z entuzjazmem demonstrujących gotowość walki z wrogami Europy: Rosją i bezbożnym komunizmem. 28 czerwca 1941 rząd Franco wezwał Hiszpanów do wstępowania w szeregi tej ochotniczej formacji.

Dywizja była formowana przez Wehrmacht na poligonie Grafenwähr na mocy rozkazu z 20 lipca 1941 roku, poza falą mobilizacyjną, w XII. Okręgu Wojskowym.

Wchodzące w skład pułków bataliony formowano we wszystkich większych miastach Hiszpanii: Madrycie, Saragossie, Sewilli, Ceucie, Valladolid, La Coruna, Burgos, Walencji i Barcelonie. Podczas werbunku zgłosiło się ok. 70 tys. ochotników, z czego wybrano 18 tysięcy. Równolegle formowano pułk artylerii, jednostki towarzyszące oraz zaplecze. Początkowo powstał problem tego jakie mundury mogą nosić żołnierze dywizji – Hiszpania nie była oficjalnie w stanie wojny ze Związkiem Radzieckim, więc oficjalnie nie można było używać mundurów armii hiszpańskiej. Wybrnięto z problemu tworząc uniform kombinowany, składający się z błękitnej bluzy mundurowej Falangi, czerwonego beretu hiszpańskich monarchistów – karlistów i oliwkowych bryczesów z munduru hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej. Nieoficjalnie jednak wielu ochotników, szczególnie oficerów, nosiło zwykłe mundury wojskowe. Dowódcą dywizji został gen. Agustín Muñoz Grandes, popularny i doświadczony dowódca z czasów wojny domowej i jednocześnie zwolennik przystąpienia Hiszpanii do wojny po stronie państw Osi.

Walki

13 lipca wyruszył pierwszy pociąg z ochotnikami z Madrytu do Niemiec. Niemcy wyposażyli hiszpańską dywizję w standardowy sprzęt Wehrmachtu, włącznie z umundurowaniem. Jednostka została też przemianowana na 250. Dywizję Piechoty i włączona w skład 16. Armii. Drogę na front, w rejon Nowogrodu Wielkiego żołnierze przebyli do Suwałk pociągiem, a pozostałe 1300 km pieszo, gdyż Niemcy nie dostarczyli przewidzianych dla sojuszniczej dywizji ciężarówek.

Dywizja walczyła na północy Rosji nad rzeką Wołchow i jeziorem Ilmeń, następnie wzięła udział w blokadzie Leningradu. Tam przyszło jej stoczyć krwawą, ale zwycięską bitwę z wielokrotnie silniejszym przeciwnikiem – pod Krasnym Borem (10 lutego 1943). Za cenę utrzymania pozycji Hiszpanie ponieśli ogromne straty np. w jednym z batalionów, z 835 żołnierzy, sprawnych pozostało 27. Ogółem poległo w tej bitwie 1127 Hiszpanów, a 1035 było rannych, zaginęło 91 żołnierzy. Kulminacja walk przypadła na luty 1943 roku, kiedy dowództwo nad Dywizją objął gen. Emilio Esteban Infantes. Wkrótce jednak, w związku z naciskami angielskiej i amerykańskiej dyplomacji (zażądanymi w formie ultymatywnej przez Stalina) i zmianą sytuacji międzynarodowej (coraz bardziej widoczna porażka państw Osi), Hiszpania została zmuszona do ogłoszenia pełnej neutralności i od 12 października 1943 rozpoczęła wycofywanie „Błękitnej” Dywizji do kraju. Ogółem przez jednostkę przewinęło się ok. 45 tys. żołnierzy, a jej straty wyniosły ok. 5 tys. poległych i 8 tys. rannych.

Po repatriowaniu dywizji do Hiszpanii część jej żołnierzy kontynuowała walkę z Sowietami w niemieckich mundurach: najpierw jako Błękitny Legion, następnie w szeregach 28 Dywizji Ochotniczej SS Wallonien.

Ustanowiono specjalne medale dla członków Błękitnej Dywizji:

• 9 listopada 1943 – Medal za Kampanię w Rosji (przez rząd hiszpański)
• 3 stycznia 1944 – Medal Błękitnej Dywizji (przez niemieckie dowództwo)

Struktura organizacyjna

• 262., 263. i 264. hiszpański pułk piechoty
• 250. hiszpański pułk artylerii
• 250. hiszpański batalion pionierów
• 250. hiszpański oddział rozpoznawczy
• 250. hiszpański oddział przeciwpancerny
• 250. hiszpański oddział łączności.

Dowódcy

• Generalleutnant Agustín Muñoz Grandes 20.07.1941 – 13.12.1942;
• Generalleutnant Emilio Esteban Infantes 13.12.1942 – 20.10.1943.

Bibliografia

• Carell Paul, Operacja „Barbarossa”, Warszawa 2000, ISBN 831109199-4.
• Carell Paul, Spalona ziemia. Odwrót Wehrmachtu na Wschodzie, Warszawa 2003, ISBN 831109475-6.
• Haupt Werner, Army Group North. The Wehrmacht in Russia 1941-1945, b.m.w i b.m.r., ISBN 0-7643-0182-9.
• Muszyński Wojciech Jerzy, Błękitna Dywizja. Ochotnicy hiszpańscy na froncie wschodnim 1941-1945, Warszawa 2002, ISBN 83-909046-5-9.
• Schramm Percy Ernst, Kriegstagebuch des Oberkommandos der Wehrmacht 8 vol., Bonn 2003, ISBN 3-8289-0525-0.

Linki zewnętrzne

• Strona Fundacji „Błękitna Dywizja” (po hiszpańsku)