Babiogórski Park Narodowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Babiogórski Park Narodowy
Logotyp Babiogórski Park Narodowy
park narodowy
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Siedziba

Zawoja

Mezoregion

Beskid Żywiecki

Data utworzenia

30 października 1954

Akt prawny

Dz.U. z 1955 r. nr 4, poz. 25

Powierzchnia

33,92 km²

Powierzchnia otuliny

84,37 km²

Ochrona

ścisła 1125,82 ha
czynna 2082,37 ha
krajobrazowa 184,99 ha[1]

Odwiedzający

81 tys. (2015)[2]

Plan Babiogórski Park Narodowy
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Babiogórski Park Narodowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Babiogórski Park Narodowy”
Ziemia49°35′18″N 19°32′23″E/49,588333 19,539722
Strona internetowa
Piętro kosodrzewiny na Babiej Górze
Widok z Sokolicy, widoczne piętra roślinności na Babiej Górze
Piętro alpejskie na Babiej Górze

Babiogórski Park Narodowy (BgPN) – polski park narodowy utworzony w 1954 roku na terenie ówczesnego województwa krakowskiego[3].

Znajduje się on w Polsce południowej, w powiecie suskim i nowotarskim (województwie małopolskim) przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy „Horná Orava”. Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry włączając najwyższy szczyt Beskidu ŻywieckiegoDiablak (1725 m n.p.m.), a także fragment stoków Pasma Policy, położonych nieopodal przełęczy Krowiarki (Lipnickiej).

W Zawoi, gdzie znajduje się siedziba Dyrekcji Parku, utworzono specjalny Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego prezentujący w przystępny sposób walory babiogórskiej przyrody. Dla uatrakcyjnienia zwiedzania parku wytyczono sieć ścieżek edukacyjnych. Babiogórski Park Narodowy odwiedzany jest co roku przez ponad 100 tysięcy turystów[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Park został powołany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku (z mocą obowiązywania od 1 stycznia 1955 r.)[3]. Został założony na powierzchni 16,37 km²[3].

Rezerwat ścisły obejmował 1049,89 ha, a rezerwat częściowy 624,89 ha. Na fakt utworzenia Babiogórskiego Parku Narodowego wpłynęło wiele czynników, między innymi klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Góry występuje jedyne w Beskidach piętro halne oraz wiele zanikających stawków osuwiskowych.

W 1977 roku objęto Babią Górę w granicach Parku Narodowego statusem rezerwatu biosfery i włączono do programu UNESCO-MAB „Człowiek i biosfera”[5]. Ponad 20-letnie starania o powiększenie Parku przyniosły efekt w 1997 roku. Rozporządzeniem Rady Ministrów powiększono obszar parku do 3391,55 ha. Utworzono również otulinę o powierzchni 8437 ha.

Piętrowy układ roślinności[edytuj | edytuj kod]

Na Babiej Górze widoczny jest piętrowy układ roślinności górskiej. Są to następujące piętra wraz z charakterystycznymi roślinami:

Szata roślinna[edytuj | edytuj kod]

Na terenie parku opisano 650 gatunków roślin naczyniowych, prawie 280 gatunków mchów oraz liczne porosty, glony i wątrobowce. Występuje tutaj 70 gatunków wysokogórskich oraz 54 objęte ochroną gatunkową. M.in. mają tu swoje stanowiska tak rzadkie w Polsce gatunki roślin, jak: okrzyn jeleni, rogownica alpejska, wyblin jednolistny, turzyca pchla, tocja karpacka, tojad morawski, zimoziół północny[6]. Symbolem parku jest okrzyn jeleni, który przez długi czas podawany był w Polsce tylko z Babiogórskiego Parku Narodowego (obecnie znane jest jego drugie stanowisko - na stokach Malinowskiej Skały w Beskidzie Śląskim[7]).

Fauna[edytuj | edytuj kod]

Świat zwierząt BgPN stanowi reprezentatywny przykład fauny tych wyższych pasm górskich Karpat Zachodnich, które nie zostały jeszcze poddane nadmiernej antropopresji i w których zachowały się jeszcze zróżnicowane biotopy, w tym zwłaszcza rozległe kompleksy leśne.

W ekosystemach Parku stwierdzono występowanie 38 gatunków ssaków. rząd parzystokopytnych reprezentowany jest przez jelenia, a w niższych położeniach przez sarnę i dzika. Wyjątkowo z „puścizn” w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej w granice BgPN zachodzi łoś. Z dużych drapieżników stale bytują tu niedźwiedź brunatny, wilk i ryś, z mniejszych lis. Żbik na Babiej Górze od dawna nie występuje. W Muzeum Babiogórskiego PN znajduje się skóra ostatniego żbika, ustrzelonego na orawskich stokach góry 15 stycznia 1936 r.[8]

Szeroko reprezentowana jest rodzina łasicowatych, poczynając od największych jej przedstawicieli borsuka (przeciętnie 6 zamieszkałych nor na terenie parku[9]) i żyjącej nad potokami wydry przez tchórza, kunę leśną i kunę domową po łasicę. Rodzinę zającowatych reprezentuje zając szarak, dochodzący nawet do piętra kosodrzewiny. Bogato reprezentowane są gryzonie. Na poziomie gruntu żyją karczownik, nornik bury, nornica ruda, mysz leśna i mysz polna, a w pobliżu ludzkich zabudowań mysz domowa i szczur wędrowny. Pod sam szczyt Babiej Góry podchodzi endemit Karpat Zachodnich, nornik tatrzański. Piętro koron drzew i krzewów zamieszkują wiewiórka pospolita (często w formie melanistycznej[10]), koszatka oraz orzesznica[11], która dochodzi do piętra kosodrzewiny na wysokości Kępy (ok. 1500 m n.p.m.)[10]. Dla żołędnicy europejskiej BgPN jest jedynym miejscem występowania w Polsce[12]. Rzadko dostrzegane ssaki owadożerne reprezentowane są przez jeża, ryjówki: górską, aksamitną i malutką, zębiełka białawego i rzęsorka rzeczka. Wykaz dopełniają cztery gatunki nietoperzy: gacek wielkouchy, nocek wąsatek, nocek Natterera i mroczek pozłocisty[11].

Awifauna BgPN jest stosunkowo dobrze zbadana. W latach 60.-70. XX w. stwierdzano występowanie na Babiej Górze ponad 100 gatunków ptaków, z czego blisko 80 gniazdujących[13],[14]. Na początku XXI w. podawanych było 115[11] - 119[9] gatunków, w tym ok. 100 gniazdujących.

Kurowate reprezentowane są przez kuropatwę i przepiórkę w najniższych położeniach, przy granicy pól uprawnych i łąk, jarząbka w lasach regla dolnego, głuszca w górnym reglu i najrzadszy z nich, cietrzew, sięgający po piętro kosodrzewiny. Spośród dziennych ptaków drapieżnych spotkamy na terenie BgPN myszołowa zwyczajnego, jastrzębia gołębiarza, krogulca i pustułkę. Sowy reprezentowane są przez puszczyka zwyczajnego, pójdźkę oraz mniej licznie występujące gatunki, jak puchacz, sowa uszata, czy puszczyk uralski. Spośród krukowatych należy wspomnieć występującą w niższych położeniach sójkę, związaną głównie z górnym reglem orzechówkę i spotykanego po sam szczyt góry kruka[11]. Z dzięciołów na terenie parku żyją m.in. dzięcioł duży, dzięcioł czarny, dzięcioł zielony oraz tak rzadkie gatunki, jak dzięcioł trójpalczasty i dzięcioł białogrzbiety. Nad potokami spotkamy m.in. pluszcza, pliszki: górską i siwą, rzadko zimorodka lub bociana czarnego[9]. Z mniejszych ptaków należy wspomnieć dwa gatunki typowo górskie, siwerniaka i bardzo rzadkiego płochacza halnego. Są to dwa najwyżej gnieżdżące się gatunki ptaków w BgPN: ich gniazda można napotkać w szczytowych partiach Babiej Góry[11].

W BgPN gady reprezentowane są przez 6 gatunków. Spośród węży obok dość pospolitej żmii zygzakowatej są to o wiele rzadziej spotykany gniewosz plamisty oraz często występujący w pobliżu cieków i zbiorników wodnych zaskroniec. Z jaszczurek najliczniejsza jest zwinka, spotykana powszechnie na suchych i trawiastych polankach do wysokości 1500 m n.p.m. Na chłodniejszych i wilgotniejszych stanowiskach żyje nieco mniejsza jaszczurka żyworodna, dochodząca za to aż do piętra kosodrzewiny. Beznoga jaszczurka, czyli padalec zwyczajny, nie dochodzi za to do górnej granicy regla dolnego[11].

Płazy mają w faunie Babiej Góry 7 przedstawicieli. Salamandra plamista spotykana jest w reglu dolnym. Również traszka zwyczajna sięga jedynie do niższych partii regla dolnego. Najwyżej położonym stanowiskiem rozrodu traszki karpackiej jest Marków Stawek (1135 m n.p.m.), natomiast traszka górska dochodzi do wysokości ok. 1460 m n.p.m. (Orawski Duży Stawek). Prawie równie wysoko dochodzi kumak górski, spotykany sporadycznie w Mułowym Stawku (1465 m n.p.m.). Dwa inne gatunki żab, pospolitą żabę trawną i o wiele rzadszą ropuchę szarą spotkamy nawet jeszcze powyżej piętra kosodrzewiny[9].

Ryby mają w BgPN jedynie dwóch przedstawicieli. Występują one jedynie w potokach – stawki, charakteryzujące się znacznymi wahaniami poziomu wód, a czasem zupełnie wysychające, są bezrybne. Pstrąg potokowy dochodzi lokalnie nawet do wysokości ok. 1100 m n.p.m.[15], natomiast głowacz pręgopłetwy sięga zaledwie do ok. 800 m n.p.m.[11], jest więc spotykany jedynie w najniższej, północnej części parku.

Faunę uzupełniają liczne gatunki bezkręgowców, których na terenie BgPN oznaczono ok. 3,5 tys. gatunków. Spośród nich ok. 250 gatunków żyje w wodach Babiej Góry. Najlepiej poznanymi grupami są zwłaszcza chrząszcze (ok. 1500 gatunków) i mięczaki w liczbie 92 gatunków[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Zarządzenie Nr 64 Ministra Środowiska z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie zadań ochronnych dla Babiogórskiego Parku Narodowego. [w:] Dziennik Urzędowy Ministra Środowiska poz. 74 [on-line]. 2013-12-31. [dostęp 2018-09-22].
  2. Zygmunt Kruczek: Frekwencja w atrakcjach turystycznych w latach 2011 - 2015. Polska Organizacja Turystyczna, 2016. [dostęp 2018-09-22].
  3. a b c Dz.U. z 1955 r. nr 4, poz. 25
  4. Turystyka - Babiogórski Park Narodowy, www.bgpn.pl [dostęp 2021-01-12].
  5. Babiogórski Park Narodowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-03-15].
  6. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. Parusel Jerzy B.: Okrzyn jeleni w województwie śląskim, w: "Przyroda Górnego Śląska" nr 97, jesień 2019, s. 16
  8. Wojterski Teofil: Babia Góra, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978, s. 101, 135
  9. a b c d e Nacher Agnieszka, Płaza Jacek, Urbaniec Tomasz: Echa pierwotnej puszczy karpackiej. Śladami Wawrzyńca Szkolnika. Przewodnik po ścieżkach edukacyjnych, wyd. Babiogórski Park Narodowy & Drukarnia i Wydawnictwo grafikon, Zawoja, b.r. (ok. 2003) ISBN 83-88744-26-7
  10. a b Wojterski Teofil: Babia Góra …, s. 101
  11. a b c d e f g Nacher Agnieszka, Mażul Maciej, Wilczyńska Katarzyna, Wilczyński Wojciech: Doliną Rybnego Potoku. Jak chronimy babiogórską przyrodę. Przewodnik po ścieżkach edukacyjnych, wyd. Babiogórski Park Narodowy & Drukarnia i Wydawnictwo grafikon, Zawoja, b.r. (ok. 2003) ISBN 83-88744-21-6
  12. Babiogórski Park Narodowy: Ochrona przyrody » Ochrona gatunkowa » Zwierzęta - Babiogórski Park Narodowy. www.bgpn.pl. [dostęp 2015-07-19].
  13. Bocheński Zygmunt: Ptaki Babiej Góry [w:] „Acta Zoologica Cracoviensis”, Kraków 1970
  14. Wojterski Teofil: Babia Góra …, s. 103
  15. Wojterski Teofil: Babia Góra …, s. 110

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Fujak Katarzyna, Fujak Janusz: Babiogórski Park Narodowy. Przewodnik kieszonkowy, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2000, ISBN 83-7073-278-X;
  • Wojterski Teofil: Babia Góra (seria "Przyroda polska"), Wiedza Powszechna, Warszawa 1978;
  • Zbior. (red. Ptaszycka-Jackowska Danuta): Światy Babiej Góry, Babiogórski Park Narodowy & Drukarnia i Wydawnictwo "Grafikon", Zawoja 2002, ISBN 83-88744-02-X;
  • Zbior. (red. Szafer Władysław): Babiogórski Park Narodowy (Zakład Ochrony Przyrody PAN, Wydawnictwa popularnonaukowe nr 22), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1963;
  • Zbior. (red. Zabierowski Kazimierz): Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek (Zakład Ochrony Przyrody i zasobów Naturalnych PAN, Studia Naturae, Seria B, nr 29), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1983.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]