Badanie pilotażowe

Badanie pilotażowe, również pilotaż lub pilotaż badań – wstępne badanie przeprowadzane przed rozpoczęciem głównego badania naukowego. Jego celem jest weryfikacja zaplanowanej procedury badawczej, w tym doboru badanych osób, zastosowanych wskaźników zmiennych oraz narzędzi badawczych. Badanie pilotażowe ma na celu identyfikację potencjalnych problemów i nieścisłości, które mogą pojawić się w trakcie głównego badania, co pozwala na ich usunięcie jeszcze przed rozpoczęciem właściwego badania. Ma szczególne znaczenie w przypadku dużych, kosztownych i czasochłonnych projektów badawczych, ponieważ pozwala na minimalizację ryzyka niepowodzenia i zapewnienie wysokiej jakości uzyskanych wyników.

Rodzaje badań pilotażowych

Badania pilotażowe dzieli się na dwa główne rodzaje: badania złożone i badania zróżnicowane, które różnią się celem i zakresem sprawdzanych aspektów procesu badawczego..

Złożone badanie pilotażowe

Złożone badanie pilotażowe to rozbudowana forma pilotażu, która koncentruje się na pełnej ocenie adekwatności i rzetelności metody badawczej na wszystkich etapach procesu badawczego. Jego celem jest szczegółowa analiza i testowanie zaplanowanych procedur, narzędzi oraz metod badawczych, aby upewnić się, że są one odpowiednie do analizowanego problemu badawczego. Za pomocą złożonego badania pilotażowego można sprawdzić:

• Adekwatność metody badawczej w kontekście problemu badawczego na różnych etapach badania, w tym w fazie formułowania problemu badawczego, gromadzenia danych, analizy oraz interpretacji wyników.
• Rzetelność metody badawczej, czyli powtarzalność i stabilność wyników uzyskanych przy jej zastosowaniu, co zapewnia wiarygodność badania głównego.

Zróżnicowane badanie pilotażowe

Zróżnicowane badanie pilotażowe koncentruje się na weryfikacji bardziej szczegółowych, praktycznych elementów planowanego badania. Obejmuje głównie testowanie pytań zawartych w kwestionariuszu, rodzaju badania oraz instrukcji dla respondentów. Za pomocą zróżnicowanego badania pilotażowego można sprawdzić:

• Adekwatność rodzaju badania (np. ankieta, sondaż, wywiad), w tym przeprowadzanie badania w różnych warunkach (np. w domu lub w miejscu pracy).
• Poprawność pytań w kwestionariuszu pod kątem zrozumiałości, jednoznaczności i reakcji respondentów.
• Przejrzystość instrukcji dla respondentów, aby zapewnić jasność i łatwość w ich przestrzeganiu podczas głównego badania.

Cele badań pilotażowych

Główne cele badań pilotażowych obejmują:

1. Potwierdzenie przydatności narzędzi badawczych – weryfikacja, czy zaplanowane narzędzia badawcze są odpowiednie i skuteczne w kontekście analizowanego problemu badawczego.
2. Selekcja i ocena informacji – proces selekcji istotnych danych, odrzucenie mniej istotnych lub nieistniejących w danej populacji, a także koncentracja na kluczowych cechach, które mają wpływ na badanie.
3. Testowanie kwestionariusza – ocena poprawności pytań zawartych w kwestionariuszu pod kątem zrozumiałości i eliminowania potencjalnych problemów, które mogą pojawić się podczas udzielania odpowiedzi przez respondentów.
4. Określenie czasu trwania badania – Ustalenie czasu, jaki jest potrzebny do przeprowadzenia badania, oraz określenie optymalnej wielkości próby.
5. Ocena kosztów – określenie kosztu jednostkowego pomiaru i oszacowanie całkowitego budżetu badania, co pomaga w planowaniu zasobów niezbędnych do przeprowadzenia badania głównego.

Rodzaje danych w badaniu pilotażowym

Badanie pilotażowe dostarcza dwóch rodzajów danych:

• Dane jakościowe – zbierane głównie w celu oceny reakcji respondentów na pytania oraz sprawdzenia, czy rozumieją oni pytania kwestionariusza. Często zbierane na próbce celowo dobranej, reprezentującej typowe cechy badanej populacji.
• Dane ilościowe – dotyczą zmienności badanych zjawisk, zwykle zbierane na losowej próbie, aby oszacować zakres i poziom zmienności.

Metody badań pilotażowych

1. Pilotaż konwencjonalny – jest to forma testowania narzędzi badawczych realizowana na małej próbce, najczęściej nielosowej (kilka–kilkadziesiąt osób). Badanie przeprowadza się w warunkach zbliżonych do badania głównego, a po zakończeniu ankieterzy raportują problemy (ustnie lub pisemnie) związane z pytaniami kwestionariusza.
2. Pilotaż pogłębiony – bardziej zaawansowany etap testowania projektu lub rozwiązania, który pozwala na szczegółową analizę jego działania w warunkach rzeczywistych, na większą skalę i przez dłuższy czas, identyfikując ukryte problemy i optymalizując wdrożenie.
3. Wywiad kognitywny – metoda polegająca na zbieraniu dodatkowych wypowiedzi od respondentów związanych z ich odpowiedziami na pytania kwestionariusza. Umożliwia to uzyskanie informacji na temat procesów poznawczych zachodzących u respondentów pod wpływem pytań, co pozwala ocenić pytania z ich perspektywy i poprawić je w przyszłości.