Balhae
| |||||||||
| Nazwa chińska | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Nazwa koreańska | |||||||||
| |||||||||
Balhae, Parhae lub Bohai – historyczne państwo, istniejące w latach 698–926 na terenach Mandżurii, północnej Korei i Kraju Nadmorskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Balhae powstało na terenach dawnego koreańskiego królestwa Goguryeo (Koguryŏ), które po najeździe chińskim w 668 roku zostało podzielone między Chiny Tang a Silla. Uważało się za spadkobiercę Goguryeo. Zostało utworzone w 698 roku zbiegłego z niewoli chińskiej koreańskiego generała Tae Jo-yŏnga. Jako król przyjął on imię Ko, a państwu nadał nazwę Jin (kor. 진, chiń. 振; pinyin zhèn). Po oficjalnym uznaniu niepodległości nowego państwa przez Chiny w 713 roku jego nazwę zmieniono na Balhae[1].
Początkowo nowe państwo pozostawało w konflikcie ze swoim południowym sąsiadem Silla. Wojska Balhae dokonywały również wypadów zbrojnych na terytorium Chin, z których największym było złupienie Szantungu w 732 roku. W odpowiedzi, rok później, Tangowie sprzymierzeni z Sillą dokonali wspólnego najazdu na Balhae, zakończonego jednak klęską. Po tych wydarzeniach nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy obydwoma koreańskimi krajami, które pozostały mimo to chłodne; władcy prawie wcale nie wysyłali do siebie poselstw. Mimo to Balhae prowadziło aktywną politykę zagraniczną, utrzymując dyplomację z Japonią i Turkutami[2]. Dopiero na początku IX wieku doszło do zbliżenia z Chinami, które ostatecznie zaowocowało uznaniem przez Balhae zwierzchnictwa Tangów i opłacaniem trybutu[3].
Upadek Balhae nastąpił wraz z końcem dynastii Tang w Chinach i pojawieniem się koczowniczych Kitanów. Na początku X wieku państwo zostało poważnie osłabione serią kitańskich najazdów i ostatecznie im uległo w 926 roku. Następca tronu wraz ze znaczną częścią ludności uciekł na terytorium królestwa Goryeo (Koryŏ), gdzie zostali bardzo gościnnie przyjęci[4]. Księcia Balhae uznano za członka koreańskiej rodziny królewskiej, a władcy Goryeo uznali się za spadkobierców Balhae i w następnych latach podejmowali szereg nieudanych wypraw, mających na celu odzyskanie jego terytorium.
Społeczeństwo i gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Balhae znajdowało się pod silnymi wpływami kulturalnymi z Chin, wielu jego mieszkańców udawało się na studia do Państwa Środka. Posiadało pięć stolic, wzorowanych architektonicznie na chińskim Chang’anie[3]. Oprócz nich na terenie państwa znajdowało się około 80 ośrodków miejskich[potrzebny przypis], w tym Pjongjang[5].
| Stolica Balhae | Prawdopodobne położenie | Koordynaty pałacu |
|---|---|---|
| Shangjing Lonquanfu (Północna stolica) | Ning’an, Heilongjiang | 44°08′06″N 129°08′28″E/44,135000 129,141000 |
| Zhongjing Xiandefu (Centralna stolica) | Helong, Jilin | 42°42′32,602″N 129°08′53,880″E/42,709056 129,148300 |
| Donjing Longyuanfu (Wschodnia stolica) | Hunchun, Jilin | 42°51′22″N 130°16′55″E/42,856000 130,282000 |
| Nanjing Nanhaifu (Południowa stolica) | Hamgyŏng, Korea | |
| Xijing Yalufu (Zachodnia stolica) | Linjiang, Jilin |
Kronika dynastii Tang (Xīn Táng shū, skompilowana w 1060), rozdział 219, mówi o Balhae:
Król Bohai wysyłał studentów do Uczelni w Stolicy [Chin] i nakazał im studiować systemy polityczne wszystkich er. W efekcie, państwo to rozkwitło za morzem. Miało pięć stolic, 15 prowincji i 62 powiaty. Północna stolica [Shangjing], położona na dawny terenie plemienia Sushen, nazywała się Longquanfu i zarządzała trzema powiatami: Long, Hu i Bo[6]
Biurokracja była wzorowana na chińskiej; koncentrowała się w miastach stołecznych i wykorzystywała pismo chińskie do zapisu lokalnego niechińskiego języka. Ustrój społeczny charakteryzował się wyraźnym podziałem klasowym, przejście z plebsu do arystokracji było w zasadzie niemożliwe. Szlachta zgrupowana była w wielkie klany, posiadające, w odróżnieniu od pospólstwa, nazwiska[7].
Gospodarka opierała się o rolnictwo i hodowlę, a także wydobycie i przerób metali, zwłaszcza żelaza i miedzi. Wysoko rozwinięte było kowalstwo żelaza, sztuka zapożyczona prawdopodobnie od ludów tureckich. Produkty Balhae, jak konie, świnie, ziarno, konserwowane warzywa (podobne do kimczhi), perły, żeń-szeń, futra, wspominane w chińskich kronikach, były także typowe dla późniejszych państw w Mandżurii, jak Liao i Jin[7].
W okresie świetności Balhae było nazywane „prosperującym państwem na Wschodzie” (chiń. 海東盛國; pinyin hǎidōng shèngguó)[2].
Władcy Balhae[8][edytuj | edytuj kod]
| # | Imię | Lata rządów | Imię pośmiertne | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Transkrypcja RR | Han’gŭl, Hanja | Transkrypcja RR | Han’gŭl, Hanja | ||
| 1 | Dae Jo-yeong | 대조영, 大祚榮 | 698–719 | Go | 고왕, 高王 |
| 2 | Dae Mu-ye | 대무예, 大武藝 | 719–737 | Mu | 무왕, 武王 |
| 3 | Dae Heum-mu | 대흠무, 大欽茂 | 737–793 | Mun | 문왕, 文王 |
| 4 | Dae Won-ui | 대원의, 大元義 | 793–794 | – | |
| 5 | Dae Hwa-yeo | 대화여, 大華與 | 794 | Seong | 성왕, 成王 |
| 6 | Dae Sung-rin | 대숭린, 大嵩璘 | 794–808 | Gang | 강왕, 康王 |
| 7 | Dae Won-yu | 대원유, 大元瑜 | 808–812 | Jeong | 정왕, 定王 |
| 8 | Dae Eon-ui | 대언의, 大言義 | 812–817 | Hui | 희왕, 僖王 |
| 9 | Dae Myeong-chung | 대명충, 大明忠 | 817–818 | Gan | 간왕, 簡王 |
| 10 | Dae In-su | 대인수, 大仁秀 | 818–830 | Seon | 선왕, 宣王 |
| 11 | Dae I-jin | 대이진, 大彝震 | 830–857 | Hwa | 화, 和 |
| 12 | Dae Geon-hwang | 대건황, 大虔晃 | 857–871 | An | 안왕, 安王 |
| 13 | Dae Hyeon-seok | 대현석, 大玄錫 | 871–895 | Gyeong | 경왕, 景王 |
| 14 | Dae Wi-hae | 대위해, 大瑋瑎 | 895–906 | – | |
| 15 | Dae In-seon | 대인선, 大諲譔 | 906–926 | Ae | 애왕, 哀王 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Lee i in. 2014 ↓, s. 62.
- ↑ a b Lee i in. 2014 ↓, s. 64.
- ↑ a b Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 22. ISBN 83-05-13407-5.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom XI. Kraków: Wyd. Opres, 2002, s. 127. ISBN 83-85909-75-3.
- ↑ Lee i in. 2014 ↓, s. 63.
- ↑ a b Noboru Ogata: Shangjing Longquanfu, the Capital of the Bohai (Parhae) State. Kyoto University, 12-01-2007. [dostęp 2010-10-08]. (ang.).
- ↑ a b Pamela Kyle Crossley: The Manchus. Oxford: Blackwell Publishers, 2002. ISBN 0-631-23591-4.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom III. Kraków: Wyd. Opres, 2000, s. 399. ISBN 83-85909-61-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lee InjaeI. i inni, Korean History in Maps, Cambridge University Press, 2014, s. 62–64 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- Encyklopedia historyczna świata, t. III, Kraków: Wyd. Opres, 2000, s. 71–74, ISBN 83-85909-61-3.