Balhae
| Balhae | |
| Nazwa chińska | |
| Hanyu pinyin | Bóhǎi |
| Wade-Giles | Po-hai |
| Zn. tradycyjne | 渤海 |
| Zn. uproszczone | 渤海 |
| Nazwa japońska | |
| Nazwa koreańska | |
| Hancha | 渤海 |
| Hangul | 발해 |
| Trans. McCune'a-Reischauera | Parhae |
| Trans. poprawiona | Balhae |
| Nazwa tybetańska | |
Balhae, znane też pod chińską nazwą Bohai – historyczne państwo koreańskie, istniejące w latach 698-926 na terenach dzisiejszej Mandżurii, Kraju Nadmorskiego Rosji, w Chinach i Korei Północnej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Balhae powstało na terenach dawnego królestwa Goguryeo, które po najeździe chińskim w 668 roku zostało podzielone między Chiny a Sillę, i uważało się za jego spadkobiercę. Zostało założone w 698 roku przez tunguskie plemiona Sumo oraz Mohe, dowodzone przez zbiegłego z niewoli chińskiej generała koguryjskiego Tae Choyônga. W momencie koronacji przyjął on imię Ko, a swojemu państwu nadał nazwę Chin (hancha 振, hangyl 진). Po oficjalnym uznaniu niepodległości nowego państwa przez Chiny w 713 roku jego nazwę zmieniono na Balhae.
Początkowo nowe państwo prowadziło wojny ze swoim południowym sąsiadem, Sillą. Wojska Balhae dokonywały również wypadów zbrojnych na terytorium Chin, z których największym było złupienie Shandongu w 732 roku. W odpowiedzi, rok później, Tangowie sprzymierzeni z Sillą dokonali wspólnego najazdu na Balhae, zakończonego jednak klęską. Po tych wydarzeniach nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy obydwoma koreańskimi krajami, które pozostały mimo to chłodne; władcy niemal w ogóle nie wysyłali do siebie poselstw. Balhae prowadziło zręczną politykę zagraniczną, utrzymując sojusz z Japonią i Turkutami. Dopiero na początku IX wieku doszło do zbliżenia z Chinami, które ostatecznie zaowocowało uznaniem przez Balhae zwierzchnictwa Tangów i opłacaniem trybutu[1]. Upadek Balhae nastąpił wraz z końcem dynastii Tang w Chinach i pojawieniem się koczowniczego plemienia Kitanów. Na początku X wieku państwo zostało poważnie osłabione serią kitańskich najazdów i ostatecznie im uległo w 926 roku. Następca tronu wraz ze znaczną częścią ludności uciekł na terytorium królestwa Goryeo, gdzie zostali bardzo gościnnie przyjęci[2]. Następcę tronu Balhae uznano za członka tamtejszej rodziny królewskiej, a władcy Goryeo uznali się za spadkobierców Balhae i w następnych latach podejmowali szereg nieudanych wypraw wojennych, mających na celu zajęcie jego terytorium.
Przez długi czas dzieje Balhae, jako państwa założonego i zamieszkanego przez ludność głównie niekoreańskiego pochodzenia i obejmującego w większości tereny Mandżurii, nie były włączane do oficjalnej historiografii koreańskiej, co zmieniło się dopiero w II połowie XX wieku.
Ustrój społeczny i gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Balhae znajdowało się pod silnymi wpływami kulturalnymi z Chin, wielu jego mieszkańców udawało się na studia do Państwa Środka. Posiadało pięć stolic, wzorowanych architektonicznie na chińskim Chang’anie[1]. Oprócz nich na terenie państwa znajdowało się około 80 ośrodków miejskich.
Położenie stolic Balhae przedstawia poniższa tabela[3]:
| Stolica Balhae | Prawdopodobne położenie | Koordynaty pałacu |
|---|---|---|
| Shangjing Lonquanfu (Północna stolica) | Ning’an, Heilongjiang | 44°08′06″N 129°08′28″E/44,135000 129,141000 |
| Zhongjing Xiandefu (Centralna stolica) | Helong, Jilin | 42°42′32,602″N 129°08′53,880″E/42,709056 129,148300 |
| Donjing Longyuanfu (Wschodnia stolica) | Hunchun, Jilin | 42°51′22″N 130°16′55″E/42,856000 130,282000 |
| Nanjing Nanhaifu (Południowa stolica) | Hamgyongdo, Korea Północna | |
| Xijing Yalufu (Zachodnia stolica) | Linjiang, Jilin |
Kronika dynastii Tang (Xin Tang shu, skompilowana w 1060), rozdział 219, mówi o Balhae:
 |
Biurokracja była wzorowana na chińskiej; koncentrowała się w miastach stołecznych i wykorzystywała chińskie znaki do zapisu lokalnego (niesinickiego) języka. Ustrój społeczny charakteryzował się bardzo ścisłym podziałem na klasy, przejście z plebsu do arystokracji było w zasadzie niemożliwe. Arystokracja zgrupowana była w wielkie klany, posiadające, w odróżnieniu od pospólstwa, nazwiska[4].
Gospodarka opierała się o rolnictwo i hodowlę, a także wydobycie i przerób metali, zwłaszcza żelaza i miedzi. Wysoko rozwinięte było kowalstwo żelaza, sztuka zapożyczona prawdopodobnie od ludów tureckich. Produkty Balhae, jak konie, świnie, ziarno, konserwowane warzywa (podobne do kimchi), perły, żeń-szeń, futra, wspominane w tangowskich kronikach, były także typowe dla późniejszych państw w Mandżurii, jak Liao i Jin[4].
Religią państwową Balhae był buddyzm.
Władcy Balhae[5][edytuj | edytuj kod]
- Ko wang (698-719)
- Mu wang (719-737)
- Mun wang (737-794)
- Wang Wonui (794)
- Song wang (794)
- Kang wang (794-809)
- Chong wang (809-812)
- Hui wang (812-817)
- Kan wang (817-818)
- Son wang (818-830)
- Wang Ijin (830-857)
- Wang Konhwang (857-871)
- Wang Hyonsok (871-893)
- Wang Wihae (893-906)
- Wang Inson (906-926)
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 22. ISBN 83-05-13407-5.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom XI. Kraków: Wyd. Opres, 2002, s. 127. ISBN 83-85909-75-3.
- ↑ 3,0 3,1 Noboru Ogata: Shangjing Longquanfu, the Capital of the Bohai (Parhae) State (ang.). Kyoto University, 12-01-2007. [dostęp 2010-10-08].
- ↑ 4,0 4,1 Pamela Kyle Crossley: The Manchus. Oxford: Blackwell Publishers, 2002. ISBN 0-631-23591-4.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom III. Kraków: Wyd. Opres, 2000, s. 399. ISBN 83-85909-61-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia historyczna świata. Tom III. Kraków: Wyd. Opres, 2000, s. 71-74. ISBN 83-85909-61-3.
