Balice (województwo małopolskie)

Balice
	wieś
	; Pałac Radziwiłłów w Balicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zabierzów
Wysokość	218–365 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1487
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-083
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0343533
	Położenie na mapie gminy Zabierzów Balice
	Położenie na mapie Polski Balice
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Balice
	Położenie na mapie powiatu krakowskiego Balice
	50°05′13″N 19°47′32″E/50,086944 19,792222
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł	50°5′13″N 19°47′32″E
- błąd	39 m
WD	50°6'N, 19°47'E, 50°7'N, 19°44'E
- błąd	2326 m
Odległość	1674 m

Balice (niem. Ballitz^[3]) – wieś w Polsce, położona w środkowej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów, na zachód od Krakowa.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów; północne tereny położone są na Garbie Tenczyńskim, południowe na równinie zwanej Obniżeniem Cholerzyńskim w obrębie makroregionu Brama Krakowska. Tereny miejscowości włączone zostały w obszar Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego^[4]. Wzdłuż wschodniej granicy miejscowości płynie rzeka Rudawa.

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Balice^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0343540	Grzybów	część wsi
0343556	Podkamycze	część wsi

Opis miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Na jej terenie znajdują się:

Port lotniczy Kraków-Balice wraz z lądowiskiem Balice-LPR jako baza Lotniczego Pogotowia Ratunkowego
Placówka Straży Granicznej w Krakowie-Balicach z lotniczym przejściem granicznym Kraków-Balice
przystanek kolejowy Kraków Lotnisko
punkt poboru opłat na autostradzie A4
węzeł drogowy Balice I
węzeł drogowy Kraków Balice (dawniej Balice II)

Przez miejscowość przebiega także droga wojewódzka nr 774.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Na północnej stronie miejscowości, na wzgórzach Garbu Tenczyńskiego znajduje się duży kompleks leśny zwany Lasem Zabierzowskim. Stanowi on ulubione miejsce relaksu mieszkańców i turystów. Przebiega przez niego szlak turystyczny, wyznaczono w nim szereg ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych, znajdują się liczne skałki, wąwozy. Na wschodnim zboczu tego lasu, w miejscu gdzie Rudawa przełamuje Garb Tenczyński znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody Skała Kmity.

Do atrakcji turystycznych należy także Pałac Radziwiłłów. Wybudowany został ok. XV w. i był siedzibą rodów szlacheckich: Ossolińskich, Bonerów, Firlejów, który za ich czasów był schronieniem dla uczonych, a także braci polskich. Przez dłuższy czas mieszkał w nim Jan Łaski^[7].

W drugiej połowie XIX w. Radziwiłłowie dokonali jego gruntownej przebudowy. Obecnie w pałacu ma siedzibę Instytut Zootechniki. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś wzmiankowana w 1229, była własnością szlachecką. W XVI w. była własnością Bonerów, następnie Firlejów, od połowy XVII w. Szembeków, a od 1783 Szymona Darowskiego. W latach 1535–1628 działała papiernia. W XVI w. w Balicach Bonerowie założyli zbór kalwiński. W 1790 w ponad 70 domach mieszkało 540 osób, w tym 9 Żydów. W XVI w. działał folwark Werychów. W XVIII w. we wsi działała hamernia, tracz, browar, młyn i karczma. W XIX w. we wsi była gorzelnia i młyn amerykański. W końcu XIX w. wieś zamieszkiwało 735 osób. W pierwszej połowie lat 40. XX w. na gruntach wsi wybudowano lotnisko.

Po 1945 majątek Radziwiłłów częściowo rozparcelowano, a z reszty utworzono Zakład Doświadczalny AR, a od 1951 pałac zaczął użytkować Instytut Zootechniki^[9]. 5 października 1954 utworzono Gromadę Balice. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Balice, Burów i Aleksandrowice (bez przysiółków Kleszczów i Kochanów) ze zniesionej gminy Liszki w tymże powiecie^[10]. 31 grudnia 1961 do gromady przyłączono wsie Morawica i Chrosna ze zniesionej gromady Morawica^[11]. Gromadę Balice zniesiono 1 stycznia 1969, a jej obszar włączono do gromad Zabierzów i Liszki (wsie Chrosna i Morawica)^[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

W 1964 część istniejącego lotniska wojskowego przeznaczono dla lotnictwa cywilnego. 3 stycznia 1983 oddano do użytku odcinek autostrady Balice I-Chrzanów I, w roku 1986: węzeł Balice I razem z fragmentem północnej obwodnicy Krakowa, a 8 grudnia 1988: odcinek Balice I – Kraków-Tyniecka (z węzłem Balice II).

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

Do centrum wsi można dojechać autobusami aglomeracyjnymi obsługiwanymi przez MPK S.A. w Krakowie:

209 na trasie Salwator – Balice Medweckiego – Kraków Airport – Balice I – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Morawica Centrum/Mników Skały
218 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Remiza – Balice Leśna – Balice Grzybów – Kleszczów – Zabierzów Młyn
228 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Chrosna pętla
258 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Nielepice pętla

Na obrzeżu wsi można dojechać również autobusami aglomeracyjnymi w pobliże lotniska w Balicach:

252 na trasie Osiedle Podwawelskie – Balice Medweckiego – Kraków Airport
902 na trasie Dworzec Główny Wschód – Balice Medweckiego – Kraków Airport (linia nocna)

Ponadto w okolicy kursują prywatne linie busowe.

Stowarzyszenia i organizacje społeczne[edytuj | edytuj kod]

Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”^[13]
Ochotnicza Straż Pożarna
Parafia pw. Świętej Rodziny z Nazaretu w Balicach

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 11 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Deutsche Ortsnamen in Westgalizien.
↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Historia Pałacu w Balicach. [dostęp 2014-03-08].
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023 [dostęp 2016-01-26] .
↑ Zofia Musielewicz: Historia Pałacu w Balicach. Instytut Zootechniki – PIB. [dostęp 2014-01-11]. (pol.).
↑ Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
↑ Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228).
↑ Uchwała Nr XIV/78/68 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 13 maja 1968 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 20 lipca 1968 r., Nr. 7, Poz. 65).
↑ Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Osadnictwo i Krajobraz, ZdzisławZ. Noga (red.), Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1997, s. 103, ISBN 83-901471-7-3, OCLC 749579407 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Balice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 86 .

[1] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 11 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Deutsche Ortsnamen in Westgalizien.

[4] Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-6] GUS. Rejestr TERYT

[7] Historia Pałacu w Balicach. [dostęp 2014-03-08].

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023 [dostęp 2016-01-26] .

[9] Zofia Musielewicz: Historia Pałacu w Balicach. Instytut Zootechniki – PIB. [dostęp 2014-01-11]. (pol.).

[10] Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).

[11] Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228).

[12] Uchwała Nr XIV/78/68 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 13 maja 1968 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 20 lipca 1968 r., Nr. 7, Poz. 65).

[13] Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]