Bambusa vulgaris

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bambusa vulgaris
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

bambus

Gatunek

Bambusa vulgaris

Nazwa systematyczna
Bambusa vulgaris Schrad. ex J.C.Wendl.
Coll. Pl. 2: 26 (1808)[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Bambusa vulgaris – gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Roślina rodzima dla Indochin i dla prowincji Yunnan w południowych Chinach. Jest szeroko uprawiana w wielu innych miejscach w strefie międzyzwrotnikowej[4][5]. Spośród różnych gatunków bambusów należy do największych i najłatwiej rozpoznawalnych[6][7].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Gatunek z powodu introdukcji należy do najbardziej rozpowszechnionych bambusów w tropikach i rejonach podzwrotnikowych. Chociaż głównie znany jest z uprawy, uciekające i naturalizowane populacje istnieją w strefie międzyzwrotnikowej Azji i poza nią[5][7]. B. vulgaris jest szeroko uprawiany we wschodniej, południowo-wschodniej i południowej Azji, a także tropikalnej Afryce, w tym w Madagaskarze[5][7]. Jest częsty w indomalajskich lasach tropikalnych. Gatunek jest jednym z najczęściej spotykanych bambusów w Pakistanie, Tanzanii i Brazylii[8].

Był jednym z najwcześniej introdukowanych gatunków bambusa do Europy i spopularyzowany został w XVIII wieku jako roślina cieplarniana[9]. Na Hawaje został introdukowany prawdopodobnie w końcu XVIII wieku i stał się najpopularniejszą rośliną ozdobną[10]. Bambus pospolity jest szeroko uprawiany w Stanach Zjednoczonych i na Portoryko, od czasów introdukcji przez Hiszpanów w 1840 roku[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Bambusa vulgaris w szklarni. Witzenhausen, Niemcy.
Pokrój
Rośnie w luźnych kępach. Źdźbła są bezkolcowe[11], cytrynowo-żółte z zielonymi paskami[12]. Źdźbła nie są proste, trudno je rozłamać, są nieelastyczne, grubościenne i początkowo mocne[13]. Źdźbła dorastają do 10–20 m wysokości i 4–10 cm grubości[5][14]. Początkowo są proste lub elastyczne (wyginają się w różne strony), zwisające na czubkach. Ściany są grube, węzły lekko rozdęte[15]. Międzywęźla mają 20–45 cm długości. Kilka gałązek może wyrosnąć z węzłów mniej więcej w połowie wysokości pędu oraz powyżej[11].
Liście
Ciemnozielone[13], kształtu lancetowatego[15].
Kwiaty
Rzadko obecne, podobnie owoce. W interwałach trwających kilka dziesięcioleci, cała populacja na danym obszarze zakwita naraz[16], a pojedyncze źdźbło wydaje wiele kwiatów[7].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny nie wydają nasion z powodu niewydolności pyłku, powodowanej przez nieregularne podziały mejotyczne[7]. Najprostszą i najczęściej stosowaną metodą rozmnażania w uprawie jest obcinanie fragmentów pędów lub ich bocznych odgałęzień i ich sadzonkowanie. Na Filipinach odnotowano najlepsze wyniki ukorzeniania jednowęzłowych sadzonek pozyskiwanych z dolnych części sześciomiesięcznych źdźbeł[7]. Nawet gdy pień obumiera, nowe źdźbła wyrastają z jego podstawy, a nowe rośliny mogą wyrosnąć nawet z pni użytych w budowie płotów czy mostów[7]. Łatwe rozprzestrzenianie się wegetatywne bambusa pospolitego spowodowało, że jest często spotykany w naturze[7].

Średnia zawartość chemiczna: celuloza 41–44%, pentozy 21–23%, lignina 26–28%, popioły 1,7–1,9%, i krzemionka 0,6–0,7%[13].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek należy do rodziny wiechlinowatych, do rodzaju Bambus, występującego w tropikalnych i subtropikalnych strefach Azji. Rodzaj Bambus przez długi czas był uznawany za najbardziej „prymitywne” trawy, głównie przez obecność podsadki, niezdeterminowane kwitnięcie, kwiaty o sześciu pręcikach i trzech znamionach słupka. Bambusowate są jednymi z najszybciej rosnących roślin na świecie.

Odmiany uprawne

Wyróżniane są trzy grupy odmian uprawnych[13]:

  • rośliny z zielonymi łodygami
  • rośliny z żółtymi łodygami (tzw. „złote bambusy”): zawsze żółta łodyga, czasem z zielonymi paskami o różnym natężeniu barwy. Mają grubsze ściany źdźbła od odmian zielonych. Odmiany te bywają opisywane jako Bambusa striata Lodd. ex Lindl.
  • rośliny o łodygach zielonych osiągających do 3 m wysokości i 1–3 cm średnicy, z zapadniętymi ścianami w dolnych międzywęźlach (tzw. bambusy „Brzuch Buddy”). Grupa opisywana jako Bambusa wamin Brandis ex E.G. Camus.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

B. vulgaris najczęściej rośnie w pobliżu skarp rzecznych, poboczy dróg, na nieużytkach rolniczych i terenach otwartych[12]. Najlepiej rośnie w miejscach wilgotnych, ale toleruje też susze, także niskie temperatury[5][14]. Adaptuje się do wielu różnych rodzajów gleb[5], jednak najlepiej rośnie na glebach wilgotnych[14]. Może znieść temperaturę do -3 °C i może rosnąć na wysokości ponad 1500 m n.p.m.[14], ale w niedogodnych warunkach źdźbła rosną krótsze i cieńsze[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest sadzony w różnych miejscach w celu zapobiegania erozji gleby[12][7].

Zastosowanie dekoracyjne[edytuj | edytuj kod]

Jest szeroko stosowany jako roślina ozdobna[17] i jest bardzo popularny[18]. Często jest sadzony jako ogrodzenie i żywopłoty graniczne[5][17].

Zastosowanie w budownictwie konstrukcyjnym[edytuj | edytuj kod]

Łodygi i źdźbła są używane do budowy płotów i konstrukcji, szczególnie małych, tymczasowych schronień[5], podłóg, dachówek, boazerii i ścian, zbudowanych z uschniętych łodyg i pękniętych źdźbeł[7]. Źdźbło służy do wykonywania wielu części łodzi, w tym masztów, sterów, wysięgników i masztów żeglarskich. Jest również używany do produkcji mebli, wiatraków, fletów, wędek, uchwytów narzędzi, broni, łuków do sieci rybackich, fajek, rur irygacyjnych, rur destylacyjnych itp.[5]

Jest stosowany jako surowiec do produkcji celulozy papierniczej, zwłaszcza w Indiach[7][14]. Papier wykonany z tego gatunku ma wyjątkową wytrzymałość na rozerwanie, porównywalną do papieru z drewna iglastego. Może być również użyty do produkcji płyt wiórowych i elastycznych[7].

Roślina jadalna[edytuj | edytuj kod]

Młode pędy, gotowane lub marynowane są jadalne i są często spożywane w Azji[14][10]. Świeże pędy pozostają żółte po gotowaniu. Wywar z końców pędów miesza się ze sproszkowanymi nasionami łzawnicy pospolitej, co stanowi orzeźwiający napój pity na Mauritiusie[7]. Pędy są delikatne i białawe lub różowe, dobrze się konserwują[7].

Medycyna tradycyjna[edytuj | edytuj kod]

Złoty bambus jest uważany za tradycyjną roślinę leczniczą w Azji. Ma wiele zastosowań w zielarstwie, chociaż efekty nie są klinicznie udowodnione. W Jawie woda jest przechowywana w złocistych probówkach bambusowych jako lekarstwo na różne choroby. W Kongo liście są używane jako lek przeciwko odrze. W Nigerii stosuje się wlewy z macerowanych liści jako środek przeciwko chorobom wenerycznym i jako środek poronny – ostatnie działanie wykazuje skuteczność u królików[7][19].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Choć nie nadaje się do małych pól, gdyż rośnie w dużych kępach, młode rośliny złotego bambusa można uprawiać w dużych pojemnikach. Złoty bambus rośnie dobrze w pełnym słońcu lub częściowym cieniu. Ochrona jest ważna, ponieważ zwierzęta często chowają się na młodych pędach. W Tanzanii zarządzanie uprawy B. vulgaris wymaga oczyszczenia gruntu wokół kęp[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).
  3. ↑ Bambusa vulgaris Schrad. ex J.C.Wendl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].
  4. ↑ World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew [online], apps.kew.org [dostęp 2017-11-17] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Dieter Ohrnberger, The bamboos of the world, 1999, ISBN 978-0-444-50020-5.
  6. ↑ Biology Pamphlets (Volume 741), s. 15, University of California, 1895
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q D. Louppe, A.A. Oteng-Amoako and M. Brink, Timbers (vol. 1), s. 100-103, PROTA, 2008, ISBN 978-90-5782-209-4
  8. ↑ Maxim Lobovikov, Lynn Ball and María Guardia, World bamboo resources, s. 13-18, Food & Agriculture Organization, 2007, ISBN 978-92-5-105781-0
  9. ↑ Ted Jordan Meredith, Timber Press pocket guide to bamboos, s. 49, Timber Press, 2009, ISBN 978-0-88192-936-2
  10. ↑ a b Horace Freestone Clay, Tropical Exotics, James C Hubbard, Rick Golt, wyd. Pbk. ed, Honolulu: University of Hawaii Press, 1987, s. 10, ISBN 978-0-8248-1127-3, OCLC 17864441.
  11. ↑ a b Flora of North America Editorial Committee, Magnoliophyta: Commelinidae, s. 22, Oxford University Press, 2007, ISBN 978-0-19-531071-9
  12. ↑ a b c Bambusa vulgaris, OzBamboo; Retrieved: 2007-12-19
  13. ↑ a b c d Bambusa vulgaris, Protabase, Plant Resources of Tropical Africa
  14. ↑ a b c d e f A.N. Rao, V. Ramanatha Rao and John Dransfield, Priority species of bamboo and rattan, s. 25, Bioversity International, 1998, ISBN 978-92-9043-491-7
  15. ↑ a b Bambusa vulgaris, Flora of China, eFloras.com
  16. ↑ W. Arthur Whistler, Tropical ornamentals: a guide, Portland, Or.: Timber Press, 2000, s. 77-78, ISBN 978-0-88192-475-6, OCLC 42861832.
  17. ↑ a b Najma Dharani, Field guide to common trees & shrubs of East Africa, Cape Town: Struik, 2002, s. 198, ISBN 978-1-86872-640-0, OCLC 50216029.
  18. ↑ Ernest Braunton, The Garden Beautiful in California, s. 50, Applewood Books, 2008, ISBN 978-1-4290-1281-2
  19. ↑ MT Yakubu and BB Bukoye, Abortifacient potentials of the aqueous extract of Bambusa vulgaris leaves in pregnant Dutch rabbits, PubMed, National Center for Biotechnology Information, U.S. National Laibrary of Medicine
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bambusa_vulgaris&oldid=72607998”