Barış Manço

Barış Manço

Barış Manço (1998)
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1943 Stambuł
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1999 Stambuł
Przyczyna śmierci	zawał serca
Gatunki	Rock and roll, rock psychodeliczny, muzyka etniczna, folk
Zawód	piosenkarz, kompozytor
Aktywność	1962–1999
Wydawnictwo	Sayan, Yavuz Plak, CBS, Türküola, Emre, Emre Müzik, Akbaş Müzik GmbH i inne
Zespoły
Kurtalan Ekspres

Barış Manço (ur. 2 stycznia 1943 w Stambule, zm. 1 lutego 1999 tamże) – turecki piosenkarz, i kompozytor, realizator programów telewizyjnych, jeden z najbardziej znanych artystów swojego kraju. Występował na scenach muzycznych wielu krajów. Nagrał ponad 200 piosenek.

Życiorys

Początki

Barış Manço urodził się podczas II wojny światowej i dlatego otrzymał imię Barış, które w języku tureckim znaczy „pokój”. Jego matka, Rikkat Uyanık, była w latach 40. znaną turecką piosenkarką. W szkole nie należał do wyróżniających się uczniów. Gdy miał 15 lat, założył swój pierwszy zespół.

Lata 60.

Współpracował z kilkoma zespołami (Kafadarlar i Harmoniler). We wczesnych latach 60. nagrał swoje pierwsze single. Piosenka „Çıt Çıt Twist” stała się jednym z pierwszych przykładów aranżacji ludowej piosenki tureckiej z wykorzystaniem instrumentarium rockowego. W 1963 roku przeniósł się do Belgii, by kształcić się w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. W ciągu następnych lat grał z różnymi zespołami, powracał wielokrotnie do Turcji, nagrywał single w języku francuskim, angielskim i tureckim. Jednym z jego najważniejszych zespołów w tamtym okresie był Les Mistigris, z którym koncertował na żywo we Francji, Belgii i Niemczech, zapraszając go także do Turcji na sesje nagraniowe. Do znanych jego hitów z tamtego okresu należą „Kol Dugmeleri” i „Seher Vakti”, a przede wszystkim przełomowy „Daglar Daglar”, nagrany z wielokulturowym zespołem Ve ..., w skład którego, oprócz Manço, wchodzili muzycy z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Tunezji i Belgii.

Lata 70.

W latach 60. tworzył pod wpływem rock and rolla i twista, natomiast w latach 70., kiedy tworzył swoje najważniejsze kompozycje, był pod wpływem rocka psychodelicznego. Po krótkiej współpracy z Mogollar w 1970 roku założył swój główny zespół, Kurtalan Ekspres, z którym grał przez następne 18 lat. Zespół wziął swoją nazwę od regionalnego pociągu, łączącego Stambuł z wioską Kurtalan w południowo-wschodniej Turcji. Jego debiutancki album, Dünden Bugüne... (1971) był kompilacją poprzednich singli, natomiast drugi album, „2023” z 1975 roku, stał się jednym z najważniejszych w jego dorobku. W utworze tytułowym oraz w „Baykoca Destani” zaprezentował swoje umiejętności jako muzyk. Utwory te, nagrane z wykorzystaniem automatu perkusyjnego i nastrojowo brzmiących organów, stanowią pierwszą w Turcji próbę muzyki elektronicznej. Dekadę lat 70. zamknął albumem Yeni Bir Gün, wydanym w roku 1979. Znalazła się na nim jedna z najważniejszych jego kompozycji, „Sarı Çizmeli Mehmet Ağa”. Do wyróżniających się kompozycji należały też „Çoban Yıldızı” i „2024”, będący nową wersją „2023”.

Lata 80.

W 1981 roku nagrał kolejny ważny w swej karierze album, Sözüm Meclisten Dışarı. Zawierał on utwory „2025” (stanowiący trzecią część „2023”) oraz „Gulpembe” i „Donence”. Artysta zaczął przykładać znaczenie do tekstów, które towarzyszyły wydarzeniom politycznym w jego kraju, w tym przewrotowi wojskowemu z 1980 roku. Swoimi utworami próbował stworzyć zrozumienie i jedność wśród narodu tureckiego. Z czasem w tego twórczości dokonała się pewna zmiana, jego piosenki stały się prostsze i łatwiejsze do zrozumienia, zaczął pisać nawet utwory dla dzieci. Do znanych jego utworów z tego okresu należą: „Halil İbrahim Sofrası” (1983) oraz „Kara Sevda” i „Domates, Biber, Patlıcan”, pochodzące z wydanego w 1989 roku Darısı Başınıza, po którym został uhonorowany przez TRT statusem artysty państwowego.

Działalność w telewizji

Pod koniec lat 80. Manco rozpoczął karierę telewizyjną realizując program 7'den 77'ye, w ramach którego podróżował do różnych krajów przedstawiając ich kulturę. Program był emitowany od 1988 roku aż do śmierci artysty.

Lata 90.

W latach 90. Manço stał się popularny w Japonii. Na jednym z jego koncertów 20 tysięcy japońskich miłośników jego twórczości zaśpiewało razem z nim jego przeboje powiewając flagami japońskimi i tureckimi. Koncert został nagrany i wydany jako Baris Manco Live in Japan. Swój ostatni studyjny album, Musadenizle Çocuklar artysta wydał w roku 1995. 31 stycznia 1999 roku zmarł nagle na zawał serca. Na jego pogrzeb stawiły się miliony ludzi, w tym muzułmanie, chrześcijanie i Żydzi, którzy wspólnie modlili się i śpiewali jego piosenki.

Znaczenie

Podczas swojej kariery artystycznej Barış Manço napisał ponad 200 piosenek. Koncertował na scenach całego świata (Japonia, Malezja, Australia, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Niemcy, Holandia, Belgia, Francja, Stany Zjednoczone i inne) starając się szerzyć swoją filozofię pokoju. Chociaż nie dysponował wyróżniającym się głosem ani odkrywczym stylem, stał się jedną z najbardziej popularnych postaci w historii współczesnej tureckiej muzyki. Wyróżniały go długie włosy i oryginalne stroje. Starał się dotrzeć ze swoją twórczością do szerokiego grona słuchaczy, bez względu na ich pochodzenie czy religię. Proponował kompozycje będące połączeniem muzyki etnicznej, folkowej i rockowej. Jego sława wyszła poza granice Turcji. Jego utwory były tłumaczone na wiele języków, takich jak: angielski, francuski, włoski, grecki, bułgarski i arabski. Był znany nie tylko jako muzyk, ale także jako twórca programów telewizyjnych, podróżnik i ambasador kulturalny Turcji.

Muzeum artysty

Jedno z pomieszczeń w Muzeum Barışa Manço. Na pierwszym planie woskowa figura artysty, a z tyłu jego fortepian

9 czerwca 2010 roku rodzinny dom Barışa Manço został przekształcony w muzeum poświęcone jego twórczości – Barış Manço Müzesi. Na parterze znajduje się hol, garderoba i jadalnia. Jednym z eksponatów jest fortepian artysty, kupiony przez niego w Austrii oraz jego ulubione pamiątki, kupione w krajach, do których podróżował. W garderobie znajdują się ubiory znanych artystów; ubiory Barışa Manço wiszą na ścianach poszczególnych pokojów. Znajdują się w nich również antyki, które kupił z żoną. Pierścienie i pasy artysty eksponowane są w osobnej gablocie w jego sypialni. Drugie piętro domu było za jego życia przeznaczone dla dzieci. W pokoju obok łazienki znajdują się obrazy i grafiki, które sporządzał oraz jego świadectwo dojrzałości. W piwnicy budynku znajduje się archiwum poświęcone życiu artysty.

Muzeum mieści się w budynku, znanym wcześniej jako Whittall House, zbudowanym w XIX wieku przez ród Whittall jako rezydencja w stylu wiktoriańskim. Położony jest w dzielnicy Moda, przyciągającej w XIX wieku zamożnych Brytyjczyków. W latach 70. został kupiony przez Barışa Manço i odrestaurowany. Artysta mieszkał w nim aż do śmierci.

Dyskografia

Albumy

• 1971 – Dünden Bugüne...
• 1975 – 2023
• 1976 – Sakla Samanı Gelir Zamanı
• 1976 – Baris Mancho
• 1979 – Yeni Bir Gün (Barış Manço/Kurtalan Ekspres)
• 1981 – Sözüm Meclisten Dışarı
• 1983 – Estağfurullah... Ne Haddimize ! (Barış Manço/Kurtalan Ekspres)
• 1985 – 24 Ayar
• 1986 – Değmesin… Yağlı Boya
• 1986 – Sarı Çizmeli Mehmet Ağa
• 1987 – Sahibinden İhtiyaçtan
• 1989 – Darısı Başınıza
• 1989 – Hal Hal
• 1992 – Mega Manço
• 1995 – Müsaadenizle Çocuklar
• 1996 – Barış Manço Live In Japan
• 1999 – Mançoloji
• 1999 – Sanat'ta 41 Yıl Nostalji
• 1999 – Süper Babaanne
• 1999 – Lambaya Püf De
• 1999 – Üçüncü Yolculuk
• 1999 – 20. San'at Yılı Disco Manço (Barış Manço/Kurtalan Ekspres)
• 2000 – Senfonik
• 2003 – 2023

Single i EP-ki

• 1962 – „The Twist”/„Let's Twist Again”
• 1962 – „Twistin U.S.A.”/„The Jet”
• 1963 – „Çıt Çıt Twist”/„Dream Girl”
• 1965 – „Jenny Jenny”/„Un Autre Amour Que Toi (Handy Man)”
• 1965 – „Baby Sitter”/„Quelle Peste ! (Poison Ivy)”/Jenny Jenny”/Un Autre Amour Que Toi (Handy Man)” (EP)
• 1965 – „Baby Sitter”/„Quelle Peste !” (Poison Ivy)
• 1966 – „Il Arrivera”/„Une Fille” (Barış Manço & Les Mistigris)
• 1966 – „Bien Fait Pour Toi”/„Aman Avcı Vurma Beni” (Barış Manço & Les Mistigris)
• 1967 – „Kol Düğmeleri”/„Big Boss Man”/„Seher Vakti”/„Good Golly Miss Molly” (Barış Manço & Kaygısızlar) (EP)
• 1968 – „Kızılcıklar”/„I'll Go Crazy” (Barış Manço & Kaygısızlar)
• 1968 – „Karanlıkların İçinde”/„Trip (To A Fair)” (Barış Manço & Kaygısızlar)
• 1968 – „Bebek”/„Keep Lookin” (Barış Manço & Kaygısızlar)
• 1968 – „Flower Of Love”/„Boğaziçi” (Barış Manço & Kaygısızlar)
• 1969 – „Ağlama Değmez Hayat Bu Göz Yaşlarına”/„Kirpiklerin Ok Ok Eyle”
• 1969 – „Kağızman”/„Anadolu”
• 1969 – „Unutamıyorum”/„Runaway” (Barış Manço & Kaygısızlar)
• 1970 – „Dağlar Dağlar”
• 1970 – „Derule”/„Küçük Bir Gece Müziği”
• 1971 – „Bin Boğanın Kızı”/„Ay Osman”
• 1971 – „İşte Hendek İşte Deve”/„Kâtip Arzuhalim Yaz Yare Böyle”
• 1972 – „Ölum Allahin Emri”/„Gamzedeyim Deva Bulmam” (Barış Manço/Kurtalan Ekspres)
• 1972 – „Fil İle Kurbağa”/„Je Te Retrouverais”
• 1973 – „Lambaya Püf De!”/„Kalk Gidelim Küheylan”
• 1973 – „Gönül Dağı”/„Genç Osman (Hey Koca Topçu)” (Barış Manço & Kurtalan Ekspres)
• 1974 – „Nazar Eyle Nazar Eyle”/„Gülme Ha Gülme” (Barış Manço & Kurtalan Ekspres)
• 1974 – „Bir Bahar Akşamı”/„Estergon Kalesi”
• 1975 – „Ben Bilirim Ben Bilirim”/„2023”
• 1976 – „Rezil Dede”/„Vur Ha Vur”
• 1977 – „Nick The Chopper”/„Lonely Man” (Barış Manço & George Hayes Orchestra)
• 1978 – „Nick The Chopper”/„Lucky Road”
• 1978 – „Little Darlin' (We'll Be Kissing)”/„Emerald Garden”
• 1978 – „Ne Kadar Mutluyuz”/„Ne Kadar Mutlusunuz” (Lale & Barış) (promo)
• 1980 – „Sarı Cizmeli Mehmet Ağa”/„Aynali Kemer Ince Bele”
• 1980 – „Eğri Büğrü”/„Yemen Türküsü”
• 1981 – „Hal Hal”/„Eğri Büğrü”
• 1981 – „Eğri Eğri Doğru Doğru Eğri Büğrü Ama Yine De Doğru”/„Hal Hal” (Barış Manço, Kurtalan Ekspres)
• 2009 – „Kızılcıklar Oldu Mu ?” (EP)
• rok nieznany – „L'alba avec Claude et André Soulac” (André Soulac, Barış Manço)

Linki zewnętrzne

• Barış Manço w bazie IMDb (ang.)
• Biografia Barışa Manço autorstwa jego brata, Savasa Manço (ang.)