Barczatka koniczynówka
| Lasiocampa trifolii | |||
| (Denis et Schiffermüller, 1775) | |||
 Lasiocampa trifolii | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Lasiocampa (Pachygastria) | ||
| Gatunek |
barczatka koniczynówka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Barczatka koniczynówka[1][2], kosmatka koniczynówka[3] (Lasiocampa trifolii) – gatunek motyla z rodziny barczatkowatych. Występuje w zachodniej i środkowej części Eurazji oraz w Afryce Północnej. Wahania liczebności, czasem pospolita.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera pod nazwą Bombyx trifolii. Jako miejsce typowe wskazano okolice Wiednia. W 1820 roku Jacob Hübner umieścił ten gatunek jako typowy nowego rodzaju Pachygastria[4], współcześnie klasyfikowanego jako podrodzaj w obrębie rodzaju Lasiocampa[5][2] lub traktowanego jako synonim tegoż[4].
W obrębie tego gatunku wyróżnia się trzy podgatunki[4][5][2]:
- Lasiocampa (Pachygastria) trifolii cocles Geyer, 1831
- Lasiocampa (Pachygastria) trifolii mauritanica Staudinger, 1891
- Lasiocampa (Pachygastria) trifolii trifolii (Denis & Schiffermüller, 1775)
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Motyl ten osiąga rozpiętość skrzydeł od 42 do 55 mm w przypadku samca oraz od 50 do 75 mm w przypadku samicy[2]. Głowa ma stożkowate czoło. Ubarwienie skrzydeł wykazuje się zmiennością. Tło ich może być od szarobrunatnego do czerwonobrunatnego, a strzępina ma taką samą barwę jak ono. Na żyłce poprzecznej przedniego skrzydła widnieje biała plamka w ciemnej obwódce. Poza tym przednie skrzydło ma zwykle w części zewnętrznej białawą przepaskę, może ona być jednak słabo widoczna, a nawet całkiem zanikać. Tylne skrzydło jest jednobarwne. Odnóża przedniej pary mają kolec na wierzchołku goleni, a te tylnej pary mają na goleniach ostrogi[1].
Gąsienica charakteryzuje się silnym owłosieniem, którego brak jednak na łączeniach segmentów. Ubarwienie ma żółtobrunatne z ukośnymi paskami barwy żółtej po bokach segmentów od piątego wzwyż oraz czarnymi przepaskami poprzecznymi na łączeniach segmentów, zaopatrzonymi w żółtawe kropki, układające się w podłużne szeregi[1].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owad preferujący miejsca suche, jak suche łąki, przytorza, ugory, jasne zagajniki, wyrobiska, nasłonecznione i suche zbocza czy wrzosowiska[2][3]. Gąsienice są polifagami. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się: bylice, dęby, jabłonie, janowce, karagany, komonice, koniczyny, kostrzewy (w tym kostrzewę owczą i kostrzewę poleską), lucerny, pieprzyce, siekiernice, sparcety, wilżyny, wrzos zwyczajny, wydmuchrzyce (w tym wydmuchrzycę piaskową), wyki (w tym wykę ptasią) oraz żarnowce i szczodrzeńce[4][2]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu[2].
Wydaje jedno pokolenie rocznie. Loty motyli przypadają na okres od połowy lipca do końca października[2]. Czas lotu samca przypada na godziny popołudniowe i wieczorne. Samice składają jaja wieczorem, rozrzucając je między rośliny[3]. Motyle chętnie przylatują do sztucznych źródeł światła[2].
Zimują małe gąsienice lub jaja z wykształconymi wewnątrz gąsieniczkami[3]. Gąsienice żerują w okresie od marca do czerwca[2]. Gdy są już wyrośnięte konstruują na powierzchni gleby niewielkie kokony o jajowatym kształcie i jasnożółtej lub jasnobrązowej barwie[3][2]. Poczwarki obserwuje się w lipcu i sierpniu[2].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek palearktyczny[4]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Gibraltaru, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej oraz europejskich części Rosji i Turcji. Występuje na licznych wyspach Morza Śródziemnego, w tym Balearach, Korsyce, Sardynii, Sycylii, Malcie, Cykladach i Krecie[5]. W Afryce Północnej znany jest m.in. z Algierii. Z terenu Azji podawany jest z azjatyckiej części Turcji, Kazachstanu, Turkmenistanu oraz Iranu[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jarosław Buszko, Zygmunt Śliwiński: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 55-58. Lasiocampidae, Endromididae, Lemoniidae, Saturiidae. Warszawa, Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Krzysztof Jonko: Lasiocampa (Pachygastria) trifolii (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-29].
- ↑ a b c d e J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b c d e f Markku Savela: Lasiocampa Schrank, 1802. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-29].
- ↑ a b c Lasiocampa (Pachygastria) trifolii (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-30].