Basja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Basja
Ilustracja
Bassia scoparia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

basja

Nazwa systematyczna
Bassia All.
Mélanges Philos. Math. Soc. Roy. Turin 3: 177 (1766)[3]
Typ nomenklatoryczny

B. muricata (Linnaeus) Ascherson[4]

Basja[5], mietelnik[6] (Bassia All.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae), w systemach klasyfikacyjnych w XX wieku zaliczany zwykle do komosowatych (Chenopodiaceae). Obejmuje 22 gatunki[3]. Są one szeroko rozprzestrzenione w Eurazji, w północnej i południowej Afryce, a jako rośliny introdukowane także w Ameryce Północnej, Południowej i Australii[3]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest mietelnik piaskowy B. laniflora, zadomowionym antropofitem jest mietelnik żakula B. scoparia[6]. Kilka gatunków bywa uprawianych[6][5].

Rośliny wykorzystywane są do wyrobu mioteł (zwłaszcza mietelnik żakula) i uprawiane jako ozdobne, zwłaszcza forma mietelnika żakula przebarwiająca się jesienią na czerwono. Rośliny te były też wykorzystywane do fitoremediacji gleb zasolonych[7]. Bassia indica wykorzystywana jest jako roślina lecznicza[8]. Niektóre stały się uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae) w ujęciach włączających doń komosowate Chenopodiaceae[2] lub z komosowatych w ujęciach zachowujących odrębność tej rodziny[9]. Niezależnie od powyższego włączany jest do podrodziny Salsoloideae i plemienia Camphorosmeae[9][2]. Rodzaj w przeszłości był różnie ujmowany. Diametralnie jego taksonomię zmieniły badania molekularne, z których wynikło, że tradycyjne ujęcie tego rodzaju jest polifiletyczne. Klad z większością gatunków z tego rodzaju obejmował także liczne gatunki z jeszcze bardziej polifiletycznego rodzaju mietelnik Kochia oraz drobne rodzaje Londesia, Kirilowia, Panderia i Chenolea. W efekcie wszystkie te taksony połączono w rodzaj Bassia. Część gatunków tradycyjnie zaliczanych do Bassia, które jednak okazały się być odleglej spokrewnione z tą grupą wyodrębnione zostały w inne rodzaje (Bassia hirsuta przeniesiona została do Spirobassia, B. dasyphylla razem z Kochia krylovii i K. melanoptera utworzyły rodzaj Grubovia, B. sedoides przeniesiona została do Sedobassia[10] lub włączana jest do rodzaju Grubovia)[11].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2022-05-03] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-03] (ang.).
  3. a b c d e Bassia All.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].
  4. Bassia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-03].
  5. a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 37. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. a b c d e f Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 82, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. S.H. Qari, E. Tawfik, I. Hammad. Morphological, cytological, physiological and genetic studies of Bassia indica (Amaranthaceae). „Genet. Mol. Res.”. 18, 3, 2019. DOI: 10.4238/gmr18417. 
  9. a b Genus Bassia All.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].
  10. Gudrun Kadereit, Helmut Freitag. Molecular phylogeny of Camphorosmeae (Camphorosmoideae, Chenopodiaceae): Implications for biogeography, evolution of C4-photosynthesis and taxonomy. „Taxon”. 60, 1, s. 51-78, 2011. DOI: 10.1002/tax.601006. 
  11. Grubovia sedoides (Pall.) G.L.Chu. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].