Przejdź do zawartości

Batalion

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zdjęcie grupowe żołnierzy australijskiego 11 batalionu 3 brygady piechoty (1915 r.)
Oznaczenie batalionu piechoty wojsk własnych na mapach NATO

Batalion (dawniej – nazwa skrócona baon) – jednostka organizacyjna wojska (pododdział), mniejsza od pułku – ok. 300–700 żołnierzy (czasem więcej niż 700).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Termin wprowadzony został po raz pierwszy przez Niccolò Machiavellego jako określenie oddziału piechoty, mniejszego od batalii. Od połowy XVI wieku nazwę tę wprowadzono we Francji dla oznaczenia jednostki taktycznej o zmiennej liczbie żołnierzy.

Maurycy Orański, jako wódz naczelny armii holenderskiej, terminem batalion oznaczył jednostkę taktyczną piechoty, podzieloną na 2 dywizjony muszkieterów i 1 dywizjon pikinierów. Jednostka taka składała się z 550 ludzi. Później ten typ jednostki upowszechnił się w innych armiach. Od połowy XVII wieku batalion stał się także jednostką administracyjną wojska, liczącą około 1000 żołnierzy.

W Polsce batalion jako jednostka taktyczna pojawił się w 1705 roku w ramach reformy wojsk, przeprowadzanych przez króla Augusta Mocnego na wzór wojsk saskich, i wchodził w skład regimentu piechoty. W tym okresie batalion saski liczył 760 żołnierzy – 10 do 11 ludzi w sztabie i 5 kompanii po 150 żołnierzy.

W okresie wojny siedmioletniej w wojskach Prus, Austrii i Rosji ukształtował się batalion jako jednostka taktyczna, licząca 1000 żołnierzy, dzieląca się administracyjnie na 6 kompanii. Pod względem taktycznym dzieliła się ona na 2 skrzydła, 4 dywizjony i 8 plutonów. Do takiego batalionu przydzielano zazwyczaj od 3 do 5 dział. W Prusach oprócz jednostek piechoty liniowej, liczących 1000 żołnierzy, istniały również bataliony strzelców, liczące 400 ludzi.

We Francji w okresie rewolucji francuskiej ukształtował się batalion liczący 800 żołnierzy podzielony na 9 kompanii. W 1808 w ramach reformy wojsk francuskich batalion stał się jednostką składającą się z 6 kompanii (4 kompanii fizylierów, 1 kompanii grenadierów i 1 kompanii woltyżerów). Każda z nich liczyła po 140 żołnierzy.

W czasie wojny krymskiej batalion został ostatecznie ukształtowany jako jednostka piechoty, składająca się z 4 kompanii po 200 – 250 żołnierzy. Taka forma utrzymała się do I wojny światowej, gdy w skład batalionów zaczęto wprowadzać pododdziały wsparcia. Zjawisko to nasiliło się zwłaszcza w trakcie II wojny światowej, gdy do batalionów piechoty wprowadzano pododdziały dział przeciwpancernych, moździerzy, łączności, zaopatrzenia.

Po I wojnie światowej rozpoczął się proces różnicowania wojsk i obok batalionów piechoty zaczęły powstawać wyspecjalizowane typy batalionów. Proces ten postępował wraz z rozwojem techniki wojskowej. W ten sposób powstały bataliony piechoty zmotoryzowanej, piechoty morskiej, saperów, łączności, czołgów, dział pancernych, medyczne i szereg innych, wyspecjalizowanych do wykonywania konkretnych działań na polu walki lub w zabezpieczeniu takich działań. W okresie międzywojennym w Armii Czerwonej batalion piechoty składał się z trzech kompanii piechoty i jednej kompanii ciężkich karabinów maszynowych[1].

Obecnie batalion jest jednostką taktyczną (pododdział), składający się z kilku (3-6) kompanii i mniejszych pododdziałów zabezpieczenia. W wojskach NATO i USA batalion zazwyczaj wchodzi w skład brygady, w armii rosyjskiej (i w armiach państw, niegdyś tworzących Układ Warszawski) zazwyczaj wchodzi (wchodził) w skład pułku. W jednostkach artylerii i kawalerii odpowiednikiem batalionu jest w szeregu armii dywizjon.

Batalion zazwyczaj składa się z dowództwa, sztabu z pododdziałem dowodzenia (zazwyczaj pluton lub kompania dowodzenia), kilku kompanii zasadniczego dla danego batalionu rodzaju wojsk, czasem dodatkowo kompanii innego rodzaju wojsk (np. w batalionie zmechanizowanym mogą być 3 kompanie zmechanizowane i 1 bateria moździerzy) i pododdziałów zabezpieczających wykonanie zadań batalionu (np. saperzy, artyleria przeciwpancerna, artyleria przeciwlotnicza). Obecnie w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej bataliony występują w ramach brygady lub pułku (są wtedy pododdziałami) albo jako bataliony samodzielne (są wtedy oddzielnymi jednostkami wojskowymi). Etatowym dowódcą batalionu (dywizjonu) w SZ RP jest oficer starszy w stopniu podpułkownika.

Polska

[edytuj | edytuj kod]

W 1711 roku chorąży wielki koronny, książę Aleksander Jan Jabłonowski, utworzył batalion składający się z 4 kompanii. Sztab tego batalionu składał się z pułkownika (był nim sam książę), oberlejtnanta, regiments-kwatermistrza, adiutanta i dobosza.

W latach 1716–1717 utworzono w Polsce dwubatalionowy regiment gwardii pieszej koronnej. W tym okresie bataliony polskie nie miały jeszcze ustalonego składu - były to jednostki pośrednie między kompanią a regimentem. W Polsce sejm decydował o organizacji wojska, więc i skład batalionu zależał od decyzji posłów. Na sejmie w 1717 roku uchwalono utworzenie 6 regimentów piechoty i 2 kompanii piechoty węgierskiej. Bataliony gwardii pieszej składały się ze sztabu i 12 kompanii po 79 żołnierzy (razem z oficerami) - łącznie 948 żołnierzy. Pozostałe bataliony dzieliły się na 8 kompanii. Batalion w rozwiniętym szyku dzielił się na 4 dywizjony, 8 półdywizjonów i 16 cugów czyli plutonów. Batalion w obliczu nacierającej jazdy formował się w czworobok - określano go wtedy nazwą karre-batalion.

W 1726 utworzono batalion łanowy złożony z 6 kompanii. Na sejmie konwokacyjnym w 1764 roku uchwalono utworzenie samodzielnego batalionu piechoty skarbowej. W latach 1775–1776 uchwalono utworzenie nowych regimentów, a wraz z nimi nowych batalionów. Na Sejmie Wielkim w 1789 roku uchwalono, że regimenty, poza gwardią pieszą, mają się składać z 3 batalionów, a każdy batalion ma posiadać 8 kompanii. Uchwały tej nie zrealizowano z powodów finansowych - jedynie w 1792 roku utworzono 3-batalionowy regiment Jana Augusta Cichockiego, a obok tego trzy samodzielne bataliony piechoty ochotników zwane frajkorami (freycorps) dowodzone przez Rottenburga, Süssmülcha i Trembickiego. W 1792 roku piechota koronna liczyła 36 batalionów.

Także w 1794, czyli w warunkach Powstania Kościuszkowskiego, Rzeczpospolita tworzyła samodzielne bataliony piechoty. W wojsku koronnym były to następujące bataliony: 1) stężycki (milicja sandomierska) – pułkownika Ignacego Boskiego, 2) strzelców (municypalny) – pułkownika Jana Czyża, 3) strzelców celnych – pułkownika Stanisława Dembowskiego, 4) milicji chełmskiej – podpułkownika Jana Hemlinga, 5) radomski (milicja sandomierska) – pułkownika Michała Januszkiewicza, 6) milicji kujawskiej - majora Rafała Mierzyńskiego, 7) strzelców – pułkownika Antoniego Ossowskiego, 8) municypalny warszawski (wolonterów), pułkownika Jana Rafałowicza i 9) grenadierów (kosynierów) sandomierskich. W wojsku litewskim w 1794 utworzono bataliony: 1) kosynierów – Daukszy, 2) strzelców – Grabińskiego, 3) powiatu Kowieńskiego i 4) Brzeskolitewski pułkownika Kuleszy.

Legia włoska, według dekretu formacyjnego, miała posiadać 4 bataliony, a każdy z nich miał mieć 10 kompanii po 123. żołnierzy każda.

W 1799 roku podniesiono liczbę batalionów w legii do siedmiu, jednak druga legia nadreńska składała się z czterech batalionów. Sztab batalionu składał się z dowódcy, majora, kapitana, adiutanta, kwatermistrza i chirurga starszego. Dodatkowo w skład każdego batalionu wchodził jeszcze jeden adiutant, tambor-mażor oraz 20 saperów z sierżantem. W latach 1806–1808 legia północna miała 4 bataliony. W okresie Księstwa Warszawskiego w 1807 roku zarządzono, by każdy pułk składał się z 3. batalionów, przy czym każdy z batalionów liczył 1130 żołnierzy. W 1813 roku batalion polskiej gwardii dowodzony przez pułkownika Stanisława Kurcjusza liczył 600. żołnierzy, który został wcielony został do gwardii cesarskiej Napoleona I. Później liczył 700. żołnierzy. W latach 1815–1830 tworzono pułki piechoty liniowej i strzelców pieszych dwubatalionowe, potem trzybatalionowe. Utworzono także bataliony samodzielne: 1) strzelców celnych podlaskich, 2) krakowskich, 3) sandomierskich i 4) wolnych strzelców.

Struktura w Siłach Zbrojnych RP

[edytuj | edytuj kod]

1. Bataliony Zmechanizowane

[edytuj | edytuj kod]

W Batalionach Zmechanizowanych:[2]

  • Kompania Dowodzenia
  • 1 Kompania Zmechanizowana
  • 2 Kompania Zmechanizowana
  • 3 Kompania Zmechanizowana
  • 4 Kompania Zmechanizowana
  • Kompania Wsparcia
  • Kompania Logistyczna

2. Bataliony Czołgów

[edytuj | edytuj kod]

W Batalionach Czołgów:[3]

  • Kompania Dowodzenia
  • 1 Kompania Czołgów
  • 2 Kompania Czołgów
  • 3 Kompania Czołgów
  • 4 Kompania Czołgów
  • Kompania Logistyczna

3. Bataliony Dowodzenia

[edytuj | edytuj kod]

W Batalionach dowodzenia podporządkowanych Brygadom:[4][5]

  • 1.kompania dowodzenia
  • 2.kompania dowodzenia
  • kompania logistyczna
  • pluton chemiczny
  • zespół wsparcia teleinformatycznego (nie zawsze występuje)
  • kompania rozpoznawcza (nie zawsze występuje)

W Batalionach dowodzenia podporządkowanym Dywizjom:[6]

  • 1.kompania łączności
  • 2.kompania łączności
  • kompania ochrony i regulacji ruchu
  • kompania węzłów bazowych
  • kompania logistyczna

W Batalionie dowodzenia w  25. Brygadzie Kawalerii Powietrznej:[7]

  • kompania łączności
  • kompania rozpoznawcza,
  • kompania saperów
  • kompania ochrony i regulacji ruchu
  • bateria przeciwlotnicza
  • pluton chemiczny

W Batalionie dowodzenia w  6. Brygadzie Powietrznodesantowej:[8]

  • kompania dowodzenia "A"
  • kompania dowodzenia "B"
  • kompania rozpoznawcza
  • kompania saperów
  • kompania ochrony i regulacji ruchu
  • kompania logistyczna
  • bateria przeciwlotnicza
  • pluton chemiczny
  • zespół zabezpieczenia medycznego

4. Bataliony Logistyczne

[edytuj | edytuj kod]

W Batalionach Logistycznych podporządkowanym Brygadom Kawalerii Pancernej:[9]

  • pluton dowodzenia i zabezpieczenia
  • kompania zaopatrzenia
  • kompania remontowa

W Batalionach Logistycznych podporządkowanym 25. Brygadzie Kawalerii Powietrznej oraz Brygad Zmechanizowanych:[10][11]

  • pluton dowodzenia
  • kompania zaopatrzenia
  • kompania remontowa
  • zespół zabezpieczenia medycznego

W Batalionie Logistycznym podporządkowanym 6. Brygadzie Powietrznodesantowej:[12]

  • pluton dowodzenia
  • kompania zaopatrzenia
  • kompania remontowa
  • kompania zabezpieczenia desantowania

W Batalionach Logistycznych podporządkowanych Brygadom Logistycznym (1. Bryg. Log. i 10. Bryg. Log.):[13]

  • pluton dowodzenia
  • kompania zabezpieczenia
  • kompania logistyczna
  • kompania techniczna

5. Bataliony Saperów

[edytuj | edytuj kod]

W Batalionach Saperów:[14]

  • pluton dowodzenia
  • kompania saperów
  • Patrol Rozminowania

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 79.
  2. 10 Batalion Zmechanizowany "Dragonów" [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-07].
  3. 1 Batalion Czołgów 10 BKPanc [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-07].
  4. Batalion Dowodzenia 17.BZ [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-09].
  5. 21.Batalion Dowodzenia [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-09].
  6. 9 Batalion Dowodzenia [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-09].
  7. 25 batalion dowodzenia [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-09].
  8. 6 batalion dowodzenia [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-09].
  9. Batalion Logistyczny 10 BKPanc [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].
  10. 25.Batalion Logistyczny [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].
  11. 21.Batalion Logistyczny [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].
  12. 6.Batalion Logistyczny [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].
  13. 104.Batalion Zabezpieczenia [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].
  14. 15 Batalion Saperów [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-12-10].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.
  • Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska
  • Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.