Batalion „Zośka”
 Patrol z II plutonu „Alek” 2 kompanii „Rudy” Batalionu „Zośka” 5 sierpnia 1944 w wyzwolonym obozie koncentracyjnym na Gęsiówce. Od lewej stoją: Wojciech Omyła „Wojtek”, Juliusz Bogdan Deczkowski „Laudański” i Tadeusz Milewski „Ćwik” | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1943 |
| Rozformowanie |
1944 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| powstanie warszawskie | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
lądowe |
| Rodzaj wojsk |
piechota |
| Podległość | |
| Odznaczenia | |
| |
Batalion „Zośka” – batalion Armii Krajowej (AK) biorący udział w powstaniu warszawskim, składający się przede wszystkim z członków Szarych Szeregów, konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego; dowódcą batalionu był Ryszard Białous „Jerzy”.
Sformowanie batalionu[edytuj | edytuj kod]
Batalion, utworzony pod koniec sierpnia 1943, przyjął nazwę „Zośka” dla upamiętnienia postaci dowódcy warszawskich Grup Szturmowych Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” (poległego w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach).
Przez pewien czas w składzie osobowym batalionu „Zośka” podawano jako jego 3 kompanię, wydzieloną już od 1 sierpnia 1943, jednostkę specjalną „Agat” („Pegaz” – „Parasol”) ze względu na jej podległość po linii harcerskiej Głównej Kwaterze Szarych Szeregów. Tuż przed powstaniem uzupełniono batalion do pełnego stanu 3 kompanii (ok. 366 osób).
Batalion w olbrzymiej większości składał się z podchorążych. Żołnierze batalionu „Zośka” brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych, m.in. mających na celu niszczenie kolejowego transportu Wehrmachtu zaopatrującego front wschodni.
Powstanie warszawskie[edytuj | edytuj kod]
W powstaniu warszawskim batalion „Zośka” walczył w zgrupowaniu AK „Radosław” na Woli i Starym Mieście, skąd kompania „Rudy”, dowodzona przez Andrzeja Romockiego „Morro”, jako jedyna spośród załogi staromiejskiej przebiła się do Śródmieścia przez placówki niemieckie w Ogrodzie Saskim. W czasie walk na Górnym Czerniakowie i Mokotowie batalion „Zośka” został połączony z równie zdziesiątkowanym batalionem „Parasol”.
Po zdobyciu 2 sierpnia 1944 w rejonie ul. Okopowej dwóch niemieckich czołgów PzKpfw V Panther w składzie batalionu utworzono pluton pancerny pod dowództwem Wacława Micuty ps. Wacek[1].
Kompania „Rudy” została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród 40 tysięcznej załogi żołnierzy walczących w powstaniu warszawskim, m.in. w brawurowym ataku zdobywając warszawski obóz koncentracyjny. Za walki w powstaniu warszawskim Naczelny Wódz odznaczył batalion „Zośka” Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (V kl.).
Skład batalionu „Zośka”[edytuj | edytuj kod]
- 1 kompania „Maciek”
- I pluton „Włodek”
- II pluton
- III pluton
- IV pluton
- 2 kompania „Rudy”
- I pluton „Sad”
- II pluton „Alek”
- III pluton „Felek”
- 3 kompania „Giewont”
- I pluton
- II pluton
- pluton „Ochota”
- samodzielny pluton pancerny „Wacek”
- pluton Kedywu OW „Kolegium A”
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
W latach 1944–1956 członków batalionu „Zośka” dotknęły prześladowania systemu komunistycznego. Początkowo uwięzionych zostało kilku z nich z powodu ich indywidualnej działalności w latach powojennych. W drugiej fali aresztowań w specjalnie zorganizowanej akcji zatrzymano trzydziestodwuosobową grupę byłych zośkowców i oskarżono ich o działalność konspiracyjną zmierzającą do obalenia ustroju komunistycznego w Polsce[2].
Utworzoną w 1943 po akcji pod Arsenałem kwaterą na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, znaną obecnie jako Kwatera Harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” (A–20), w której pochowano wielu żołnierzy służących w tym oddziale, opiekuje się utworzony w 1988 z inicjatywy Władysława Findeisena Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”[3].
Tradycje batalionu „Zośka” kontynuuje Jednostka Wojskowa Komandosów z Lublińca.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 438–439. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008. ISBN 978-83-60464-92-2.
- ↑ Historia. Zarys historii Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”. batalionzoska.pl. [dostęp 2014-04-07].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008. ISBN 978-83-60464-92-2.
- Aleksander Kamiński: Zośka i Parasol. Opowieść o niektórych ludziach i niektórych akcjach dwóch batalionów harcerskich. Warszawa: Iskry, 2009. ISBN 978-83-244-0091-1.
- Barbara Wachowicz: To „Zośki” wiara! Gawęda o Harcerskim Batalionie AK „Zośka”. Cz. 1 i 2. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2008, seria: Wierna rzeka harcerstwa. ISBN 978-83-7399-270-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
