Bateria Qolla l-Bajda
 Bateria Qolla l-Bajda | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Typ | |
| Data budowy |
1715-1716 |
| Data eksploatacji |
1716-XIX w. |
| Bitwy | |
Położenie na mapie Malty  | |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |
 36°04′47,4″N 14°15′04,6″E/36,079833 14,251278
| |
Bateria Qolla l-Bajda (malt. Batterija tal-Qolla l-Bajda lub Fortina tal-Qolla l-Bajda), (ang. Qolla l-Bajda Battery) jest to bateria artyleryjska w Żebbuġ na Gozo, Malta. Została zbudowana przez Zakon Rycerzy Joannitów w latach 1715–1716, jako jedna z serii fortyfikacji nadbrzeżnych dokoła Wysp Maltańskich. Bateria zachowała swój oryginalny wygląd do późnych lat 70. XX wieku, kiedy to została przekształcona w dyskotekę i snack bar, znany jako Wieża. Bateria została wówczas mocno zmodyfikowana. Aktualnie budynek jest opuszczony i w stanie zaniedbanym, będąc w samym centrum prawnej batalii pomiędzy rządem, a firmą prywatną.
Bateria Qolla l-Bajda jest jedną z dwóch baterii, które przetrwały na Gozo, drugą z nich jest bateria św. Antoniego w Qala. Bateria umiejscowiona jest niedaleko najbardziej na północ wysuniętego miejsca na wyspie – Reqqa Point, i jako taka, jest najdalej na północ wysuniętą fortyfikacją Wysp Maltańskich. Bateria jest znana pod kilkoma innymi nazwami, jak Bateria Xwejni (malt. Batterija tax-Xwejni, ang. Xwejni Battery), Bateria Qbajjar (malt. Batterija tal-Qbajjar, ang. Qbajjar Battery), czy też Castello.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bateria Qolla l-Bajda została zbudowana przez Zakon Joannitów w roku 1716 na skrawku lądu pomiędzy zatokami Xwejni i Il-Qbajjar. Została nazwana od pobliskiego pagóra, znanego jako Qolla l-Bajda (Biały Pagór)[1]. Budynek baterii został zaprojektowany przez inżynierów wojskowych Jacques’a de Camus d’Arginy i Bernarda de Fontet.
Bateria jest jedyną zachowaną częścią łańcucha fortyfikacji, osłaniających Marsalforn i pobliskie zatoki przed tureckimi i berberyjskimi atakami. Pozostałe wieże, baterie, reduty i umocnienia zostały zburzone lub rozebrane[2].
Bateria składa się z półokrągłej platformy artyleryjskiej, otoczonej przez mur osłonowy (parapet) z sześcioma strzelnicami, oraz dwóch blokhauzów, połączonych murem. Blokhauzy mają otwory strzelnicze dla muszkieterów, mających osłaniać baterię od strony lądu. Do bramy baterii wiedzie rampa schodowa, ulokowana między budynkami. Bateria, od strony morza, chroniona jest dodatkowo przez niewielki rów. Obok znajdują się baseny solankowe[3].
Bateria była pierwotnie uzbrojona w sześć dział, lecz w roku 1770 jej uzbrojenie stanowiły cztery działa 6-funtowe, 276 kul okrągłych oraz 60 kartaczy.
Bateria została opuszczona w XIX wieku, podczas II wojny światowej była używana jako Posterunek Obserwacyjny Nr 5 (Observation Post No. 5)[4].
Historia najnowsza[edytuj | edytuj kod]
W roku 1978, rząd oddał w leasing baterię Francisowi Vella, ten zaś przekształcił ją w klub nocny z dyskoteką oraz snack bar. Zbudowano wówczas na platformie artyleryjskiej dodatkowe pomieszczenia, wejście zostało powiększone, a rampa, wiodąca do baterii, zastąpiona została schodami[5]. W roku 1981 emfiteuza została przeniesiona na firmę Rook Limited. W lutym 2003 roku wygasła umowa leasingu, lecz firma wciąż zajmowała baterię. Następnie budynek został porzucony i zaniedbany[6][7]. Teren wokół baterii, włączając w to baseny solankowe, jest również zaniedbany[8].
NGO Din l-Art Ħelwa poprosiła o zgodę na przejęcie baterii i odrestaurowanie jej. W odpowiedzi, Kuratorium Dziedzictwa Kulturowego (Superintendence of Cultural Heritage) złożyło wniosek do Departamentu Ziemskiego (Land Department), który w roku 2007 wydał nakaz eksmisji Rook Ltd. Od tego czasu bateria jest w centrum prawnej batalii między rządem a firmą[9].
Bateria była kilkakrotnie niszczona przez wandali, w roku 2013 zniszczono jej fasadę malując graffiti. Zostało ono usunięte[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Qolla Bajda – The White Qolla – Marsalforn, Gozo. geulogy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-29)]. (ang.).
- ↑ Marsalforn Culture & History. Żebbuġ Local Council. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. (ang.).
- ↑ Qolla l-Bajda Battery. visitgozo.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ang.).
- ↑ Il-Qolla Battery. Malta Military. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
- ↑ Stanley Farrugia Randon: Heritage Saved – Din l-Art Ħelwa – 1965–2015. Luqa: Miller Distributors Ltd., 2015, s. 119–120. ISBN 978-99957-52-13-2. (ang.).
- ↑ Fiona Vella: Our damned cultural apathy. Little Rock, 2015-03-13. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)]. (ang.).
- ↑ Beatrice Baumgartner: Qolla l-Bajda in the Haven of the Hillocks. bphotographyb.wordpress.com, 2013-11-11. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Simon Theuma: Qolla Battery. [w:] Times of Malta [on-line]. 2006-10-08. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Keith Micallef: Historic battery at risk as legal battle drags on. [w:] Times of Malta [on-line]. 2016-04-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (ang.).
- ↑ Petra Caruana Dingli: Qolla l-Bajda Battery. Din l-Art Ħelwa, 2013-10-01. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bateria Qolla l-Bajda w National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. culturalheritage.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)].
- Zdjęcia baterii Qolla l-Bajda – maj 2016