Bazardüzü
41°13′14″N 47°51′28″E/41,220556 47,857778
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
4466[1] m n.p.m. |
| Wybitność |
2454[2] m |
Położenie na mapie Azerbejdżanu  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
Położenie na mapie Dagestanu  | |
| 41°13′14″N 47°51′28″E/41,220556 47,857778
| |
Bazardüzü[3] (azer. Bazardüzü dağı; ros. Базардюзю, trl. Bazardjuzju, trb. Bazardiuziu; lezg. Кичlен сув, trl. Kičhen suv) – góra w Paśmie Głównym Wielkiego Kaukazu, położona na granicy Azerbejdżanu (Qusar rayonu) i Rosji (Republika Dagestanu), o wysokości 4466 m n.p.m.[1] (dwunasta pod względem wysokości bezwzględnej góra w Wielkim Kaukazie[2]). Jej wierzchołek stanowi najwyżej położony punkt wschodniego Kaukazu i Azerbejdżanu[1]. Jest także drugim po Elbrusie (5642 m n.p.m., wybitność – 4741 m) szczytem Wielkiego Kaukazu pod względem wybitności – 2454 m[2].
Pierwszego odnotowanego historycznie wejścia dokonał Rosjanin A. Aleksandrow w 1847 roku, który zdobył szczyt północno-wschodnią granią[4].
Góra zbudowana jest z łupków krystalicznych i porfirów[1] pochodzących z jury środkowej (aalen)[5]. Jej zbocza pokryte są gołoborzami[1]. Po północnej stronie góry mogą znajdować się niewielkie lodowce[1], choć opracowanie z 2011 roku wskazuje, że lodowców już na tym obszarze nie ma, a wierzchołek góry pokrywa firn[6].
Bazardüzü znajduje się w granicach Parku Narodowego Şahdağ[7]. W 2000 roku góra wraz z obszarem u jej południowego podnóża, o łącznej powierzchni około 4000 ha, została włączona przez BirdLife International do sieci ostoi ptaków IBA[8]. Na jej terenie zidentyfikowano między innymi co najmniej cztery gatunki ptaków szponiastych: orłosępa Gypaetus barbatus, sępa płowego Gyps fulvus, ścierwnika Neophron percnopterus, orła przedniego Aquila chrysaetos[8]. Ponadto zaobserwowano pleszkę kaukaską Phoenicurus erythrogaster, gatunek z rzędu wróblowych, którego areał ograniczony jest do Azji Środkowej i Kaukazu[8]. Stwierdzono także cztery gatunki ptaków spośród dziesięciu w Europie, których zasięg w okresie lęgowym jest ograniczony wyłączenie do euroazjatyckich obszarów wysokogórskich[8]. Powołanie obszaru jako ostoi ptaków IBA przez BirdLife International było możliwe ze względu na występowanie gatunków, które wypełniają kryteria A1 (gatunki globalnie zagrożone) i A3 (gatunki ograniczone do danego biomu)[8].
Jest to także obszar dość licznego występowania koziorożca walcorogiego Capra cylindricornis[9], gatunku endemicznego dla środkowego i wschodniego Wielkiego Kaukazu, bliskiego zagrożenia (NT – Near Threatened) według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Bazardüzü dağı, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-11-27].
- ↑ a b c Bochud 2011 ↓, s. 14.
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019, s. 235, 379. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ Классификационная таблица маршрутов на горные вершины Азербайджана. Федерация Альпинизма Азербайджана. [dostęp 2011-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-21)]. (ros.).
- ↑ Bochud 2011 ↓, s. 26–27, 137.
- ↑ Bochud 2011 ↓, s. 15.
- ↑ E.A. Jabrayilov. TOURISM OPPORTUNITIES OF SHAHDAG NATIONAL PARK AND ITS BUFFER ZONE. „ТУРИЗМ И РЕКРЕАЦИЯ: ИННОВАЦИИ И ГИС-ТЕХНОЛОГИИ, материалы XIII Международной научно-практической конференции.”, s. 50–53, 2021. Астраханский государственный университет.
- ↑ a b c d e BirdLife International: Important Bird Area factsheet: Mount Bazar-Duzu (Azerbaijan). 2024. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-23)]. (ang.).
- ↑ S.M. Guliev, P.J. Weinberg, Askerov E.: Daghestan Tur (Capra cylindricornis Blyth) Conservation Strategy in Azerbaijan. W: N. Zazanashvili, D. Mallon: Status and Protection of Globally Threatened Species in the Caucasus. Tbilisi: Contour Ltd., 2009-06-09, s. 53–60. ISBN 978-9941-0-2203-6.
- ↑ B. Lortkipanidze, P. Weinberg, Capra cylindricornis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T3795A91287260.en [dostęp 2024-11-27] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Martin Bochud: Tectonics of the Eastern Greater Caucasus in Azerbaijan. Doctoral thesis. Fribourg: Université de Fribourg, 2011, s. 14.