Bazylika Santi Maria e Donato
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
,_esterno,_08.jpg) Widok kościoła od strony apsydy | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| bazylika mniejsza |
od tytuł zwyczajowy | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej  | |||||||||||||||||
 45°27′27,00″N 12°21′25,85″E/45,457500 12,357181
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Bazylika Santi Maria e Donato (pol. bazylika Najświętszej Maryi Panny i św. Donata) – rzymskokatolicki kościół w Wenecji, na wyspie Murano. Administracyjnie należy do Patriarchatu Wenecji. Jest kościołem parafialnym parafii Santi Maria Assunta, Donato Martire e Cipriano Vescovo Martire, wchodzącej w skład wikariatu Cannaregio – Estuario[1].
Jest jednym z wielkich kompleksów sakralnych powstałych w VII wieku, w okresie pierwszej fali osadnictwa na wyspie[2]. Stanowi imponujący przykład ewolucji architektury romańskiej typu rawenneńskiego[3].
Nosi zwyczajowy tytuł bazyliki[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Świątynia jest jednym z wielkich kompleksów sakralnych powstałych w VII wieku, w okresie pierwszej fali osadnictwa na wyspie, a przebudowanych na początku następnego tysiąclecia zgodnie ze schematami bazyliki[2]. Według dokumentu z 999 roku kościół założyli uchodźcy z lądu stałego, dedykując go Najświętszej Maryi Pannie. Kościół został ponownie dedykowany – tym razem św. Donatowi – po tym, jak jego ciało zostało w 1125 roku przywiezione do tutejszego kościoła z Kefalinii przez dożę Domenica Michiela, wraz z kośćmi smoka, którego święty miał rzekomo zabić. Przebudowę kościoła w jego obecnej formie ukończono w 1141 roku, która to data widnieje na mozaikowej posadzce. W XVIII wieku dokonano renowacji wnętrza w stylu barokowym[5]. Ściany boczne i partie apsydialne są rezultatem radykalnej przebudowy z lat 1858–1873[2]. Kościołowi przywrócono wówczas pierwotny wygląd, który skrytykował brytyjski historyk sztuki Hugh Honour, stwierdzając, iż wygląd ten jest połączeniem wyglądu XIII-wiecznego kościoła z XIX-wiecznym. Dużą część XIX-wiecznych naleciałości usunięto w trakcie późniejszych renowacji, zwłaszcza tych z lat 70., w efekcie czego kościół zyskał przypuszczalny wygląd z XIII wieku[5].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny
[edytuj | edytuj kod]Bazylika stanowi imponujący przykład ewolucji architektury romańskiej typu rawenneńskiego. Została wzniesiona w całości z cegły[3].
Apsyda
[edytuj | edytuj kod]Apsydę otaczają dwie kondygnacje niewielkich arkad. Wyższa kondygnacja tworzy loggię, opadającą po obu stronach sześciokątnej apsydy. Całość dekorują kapitele, balustrada, ozdobne obramowania i ornamenty, niektóre z IX wieku[3], wywodzące się z architektury bizantyńskiej. Obie kondygnacje przedziela ozdobny fryz w formie trójkątów, przypominający układem zęby piły. Wewnątrz trójkątów umieszczono płaskorzeźby pochodzące z wcześniejszych kościołów. Natomiast w partiach bocznych kościoła, zwłaszcza w ścianach transeptu, widoczny jest wpływ architektury zachodniej. Ściany zdobią ślepe arkady, przeprute oknami[6].
Fasada
[edytuj | edytuj kod]Fasada bazyliki jest podzielona na trzy części. W części centralnej, nad portalem, znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca św. Donata. Obramowanie portalu tworzą dwa filary rzymskie[3]. W szczytowej części znajduje się niewielkie biforium. Części boczne fasady, będące zakończeniami naw bocznych, zawierają po dwa okna[6].
Kampanila
[edytuj | edytuj kod]Obok kościoła wznosi się wolno stojąca romańska kampanila z XII–XIII wieku, wzniesiona na planie kwadratu, trzykondygnacyjna, rozczłonkowana pionowo lizenami. W górnej części znajduje się komora na dzwony o ścianach przeprutych triforiami[7]. Przy kampanili znajduje się Pomnik Poległych, o architekturze dostosowanej do otoczenia[3].
-
Fasada i kampanila -
Fragment fryzu dzielącego kondygnacje apsydy -
Fragment fryzu dekoracyjnego -
Kapitel zewnętrzny (detal)
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]Wnętrze, na planie krzyża łacińskiego, jest trzynawowe, przecięte wysokim transeptem i przedzielone kolumnami z marmuru greckiego, z pięknymi kapitelami. Strop jest drewniany, więźbowy. Cenna posadzka mozaikowa z 1140 roku (data widoczna w trzeciej arkadzie nawy środkowej) z figurami pawi, orłów, fantastycznych zwierząt i drzew, umieszczonych na tle wzorów geometrycznych[8]. Na półkulistej kopule apsydy znajduje się hieratyczna figura Matki Boskiej modlącej się, XII-wieczna mozaika bizantyńska, umieszczona na złotym tle. Matka Boska została ukazana na podeście, z otwartymi rękami na klatce piersiowej w geście modlitwy, ze spojrzeniem skierowanym w lewo. Jej smukłą sylwetkę spowija płaszcz i maforion, oba w kolorze ciemnoniebieskim. Obraz ten jest bardzo podobny do Bogurodzicy, przedstawionej na kopule w pobliskiej bazylice Santa Maria Assunta na wyspie Torcello (w tym przypadku Matka Boska ukazana została z Dzieciątkiem na ręku, jako hodegetria). Mozaika z kościoła na Murano jest jednym z najbardziej niezwykłych dzieł sztuki weneckiej, dobrze reprezentujących język sztuki bizantyńskiej pierwszej połowy XII wieku; jest to język bizantyjskich artystów pracujących także w bazylice św. Marka (przykładem jest tu Matka Boska modląca się na kopule Wniebowstąpienia) i w poszczególnych partiach bazyliki na Torcello (zwłaszcza przy dekoracjach w lunecie, z ostatniej ćwierci XII wieku)[9]. Poniżej Matki Boskiej modlącej się widnieją Ewangeliści – cykl fresków pędzla Nicolò di Pietro z XIV wieku, pośrodku natomiast – Wniebowzięcie, stiukowa płaskorzeźba z XVIII wieku[10].
W ołtarzu głównym złożono szczątki św. Donata. Za ołtarzem wiszą cztery kości smoka, według podań zabitego przez świętego[11]. Na ołtarzu znajduje się XIV-wieczny poliptyk Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny[5].
Na początku lewej nawy wisi dużych rozmiarów drewniana ikona, polichromowana i pozłacana, pochodząca z 1310 roku i przedstawiająca św. Donata. Przypisywana Paolowi Veneziano, jest prawdopodobnie najstarszym przykładem malarstwa weneckiego. Nad wejściem do baptysterium wisi bogaty kolorystycznie obraz Lazzara Bastianiego przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem na tronie. W baptysterium znajduje się starochrześcijański sarkofag pochodzący z Altino, służący niegdyś jako chrzcielnica[10].
-
Ołtarz główny. Na kopule apsydy mozaika Matka Boska modląca się -
Fresk Św. Mateusz Ewangelista -
Posadzka (fragment) -
Posadzka (fragment)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Parrocchia SANTI MARIA ASSUNTA, DONATO MARTIRE E CIPRIANO VESCOVO MARTIRE: Parrocchia di Santi Maria Assunta, Donato Martire e Cipriano Vescovo Martire. parrocchiemap.it. [dostęp 2016-05-08]. (wł.).
- ↑ a b c Zucchoni 1993 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e Stefańska 1980 ↓, s. 145.
- ↑ GCatholic.org: Basilica di Ss. Maria, Donato e Cipriano. gcatholic.org. [dostęp 2016-05-08]. (ang.).
- ↑ a b c Jeff Cotton: Santi Maria e Donato. churchesofvenice.com. [dostęp 2016-05-08]. (ang.).
- ↑ a b Associazione Culturale Italia Medievale: Santi Maria e Donato a Murano. medioevo.org. [dostęp 2016-05-08]. (wł.).
- ↑ Turismo-venezia.it: Basilica dei SS. Maria e Donato. turismovenezia.it. [dostęp 2016-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-10)]. (wł.).
- ↑ Stefańska 1980 ↓, s. 145–146.
- ↑ Icone del Veneto: VERGINE ORANTE della Basilica dei SS. Maria e Donato di Murano. iconedelveneto.it. [dostęp 2016-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-30)]. (wł.).
- ↑ a b Stefańska 1980 ↓, s. 146.
- ↑ Dana Facaros, Michael Pauls: Venice, Venetia & the Dolomites. Wyd. 4. New Holland Publishers, 2007, s. 152. ISBN 978-1-86011-356-7. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Danuta Stefańska: Wenecja i okolice. Przewodnik turystyczny. Wyd. I. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
- Guido Zucchoni: Venezia: guida all’architettura. Lupatoto: Arsenale Editrice, 1993. ISBN 978-88-7743-129-5. (wł.).