Bałchasz (jezioro)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bałchasz
Балқаш
Ilustracja
Bałchasz – zdjęcie satelitarne z 2003 r.
Położenie
Państwo

 Kazachstan

Miejscowości nadbrzeżne

Bałchasz, Saryszagan, Prioziorsk

Wysokość lustra

ok. 340 m n.p.m.

Wyspy

Basarał, Tasarał

Morfometria
Powierzchnia

16 400 (stan 2000)[1] km²

Wymiary
• max długość
• max szerokość


605 km
74 km

Głębokość
• średnia
• maksymalna


5,8 m
27 m

Objętość

95 km³ (w 2000 r.)

Hydrologia
Rzeki zasilające

Ili, Aksu, Karatał, Ajagöz

Rodzaj jeziora

bezodpływowe jezioro

Położenie na mapie Kazachstanu
Mapa konturowa Kazachstanu, blisko centrum na prawo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Bałchasz”
Ziemia46°32′27″N 74°52′44″E/46,540833 74,878889
Mapka jeziora
Zlewnia jeziora Bałchasz

Bałchasz (kaz. Балқаш, Bałkasz; ros. Балхаш, Bałchasz) – bezodpływowe jezioro w Kazachstanie, w Kotlinie Bałchasko-Ałakolskiej. Zlewnia jeziora stanowi 413 000 km². Przy długości 600 km, jego średnia głębokość wynosi 6 m. Lustro wody znajdujące się na rzędnej ok. 340 m n.p.m. ulega znacznym wahaniom[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mapa jeziora z Encyklopedii Powszechnej S. Orgelbranda 1903

Północny brzeg jest wysoki i skalisty, południowy – niski i piaszczysty. W zachodniej części (płytszej, 58% powierzchni i 46% objętości) woda jest słodka, we wschodniej (głębszej, 42% powierzchni i 54% objętości) słona[3]. Przyczynami takiej anomalii są wąskie połączenie obu części jeziora, silne parowanie związane z położeniem geograficznym oraz lokacja rzeki Ili, która przenosi ogromne masy słodkiej wody z topniejących śniegów z gór, w zachodniej części. Dolinę rzeki widać na zdjęciu obok (duży ciemny pas w południowo-zachodniej części).

Do jeziora uchodzą rzeki: Ili, Aksu, Karatał i Ajagöz.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jezioro stanowi granicę północną Siedmiorzecza – historycznej krainy od połowy XVIII wieku będącej prowincją Chin, od 1864 – 1936 w składzie Rosji, kiedy (do 1920) istniało siedmiorzeckie wojsko kozackie.

Na północnym brzegu jeziora znajduje się miasto Bałchasz – ośrodek eksploatacji bogatych złóż miedzi.

W okolicy Saryszaganu nad jeziorem znajdował się poligon wojskowy „A” do testowania rakiet dla radzieckich wojsk obrony powietrznej, urządzony postanowieniem władz ZSRR z 17 sierpnia 1956 roku[4].

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Pustynie i półpustynie wokół jeziora porośnięte są przęślą Ephedra lematolepis, saksaułem czarnym Haloxylon ammodendron, bylicami i kauczukodajną chondrillą wysoką[2]. Fauna zbiornika jest bardzo uboga z uwagi na skład chemiczny wód i młodość akwenu. Z ryb w jeziorze żyją tylko cztery gatunki: okoń bałchaski (Perca schrenki, endemit), jeden gatunek śliza oraz dwa gatunki marynki[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Igor S. Zektser, Lorne G. Everett Groundwater and the Environment: Applications for the Global Community [1].
  2. a b L.S. Berg: Przyroda ZSRR. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 160, 178.
  3. International Lake Environment Committee.
  4. Siergiej Ganin, Aleksandr Karpienko: Zienitnaja rakietnaja sistiema S-300. Petersburg: 2001, s. 14, seria: Niewskij Bastion. (ros.).
  5. S. P. Susłow, Geografia fizyczna azjatyckiej części ZSRR, PWN, Warszawa, 1961, s. 642