Bekas syberyjski
| Gallinago stenura[1] | |||
| (Bonaparte, 1831) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bekas syberyjski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Bekas syberyjski (Gallinago stenura) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae), podrodziny słonek (Scolopacinae). Tereny lęgowe położone są w północno-środkowej i wschodniej Rosji oraz w Azji Środkowej, od Uralu na zachodzie po Morze Ochockie na wschodzie, do szerokości około 70°N na północy i między 58°N i 60°N na południu. Zimowiska ciągną się na obszarze Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Lucjan Bonaparte w 1831. Holotyp pochodził z Małych Wysp Sundajskich. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Scolopax stenura[3].
Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza bekasa syberyjskiego w rodzaju Gallinago. Nie wyróżnia podgatunków[4], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 25–27 cm[5][6], masa ciała – 84–182 g[7]. W poniższej tabeli przedstawiono wymiary szczegółowe podane w milimetrach; dotyczą ptaków obojga płci[7].
| Wartość | n | |
|---|---|---|
| Długość skrzydła | 130–143 | 91 |
| Długość dzioba | 54–70 | 85 |
| Długość ogona | 43–50 | 50 |
Bekasy syberyjskie są podobne do kszyków (Gallinago gallinago), jednak możliwe do odróżnienia w terenie dzięki pewnym cechom w upierzeniu[6][8]. Bardzo podobne są do bekasów japońskich (G. hardwickii)[5], których zasięg gniazdowania nie pokrywa się z tym bekasów syberyjskich[8], i bekasów leśnych (G. megala)[5][8][7], które w części zasięgu gniazdowania współwystępują z syberyjskimi[7][8]. Prawdopodobnie w terenie są one niemożliwe do odróżnienia. W literaturze opisywano sposoby na identyfikację tych bekasów, jednak przypisywano zbyt duże znaczenie cechom mało istotnym oraz podatnym na błędną ocenę przez subiektywne wrażenia obserwatora oraz warunki obserwacji[7].
Bekasy syberyjskie są średniej wielkości przedstawicielami rodzaju ze stosunkowo krótkimi dziobami[8][6][5]. Grzbiet u obserwowanego na ziemi ptaka jest brązowy z mocno zaznaczonym plamkowaniem i prążkowaniem. Dolne barkówki mają białawe brzegi przy końcach. Kremowe linie na wierzchu ciała słabiej widoczne niż u kszyków[6]. Lotki I i II rzędu brązowe. Lotki II-rzędowe i najbardziej wewnętrzne I-rzędowe mają bardzo wąskie szarawe krawędzie przy końcach[8]. Pokrywy I rzędu z wąskimi, jasnymi końcami. Tylna krawędź biała, lecz wąska i rozmyta, nie wyraźna jak u kszyka. Małe i średnie pokrywy, brązowo prążkowane, tworzą widoczne na rozłożonym skrzydle jasne pole. Od spodu skrzydła ciemne[6]. Boki ciała jednolicie poprzecznie prążkowane. Ogon stosunkowo krótki[6], złożony z 24–28 sterówek (przeważnie 26). Jest to istotna cecha pozwalająca odróżnić bekasy syberyjskie od leśnych, u których ogon składa się z 18 do 26 sterówek, przeważnie 20. Ponadto u bekasów syberyjskich przeważnie 8, a ogółem 6–9 zewnętrznych par sterówek ma niecałe 2 mm szerokości. U bekasów leśnych tak zmodyfikowana jest tylko jedna zewnętrzna para[7]. Barwa dzioba u nasady szarozielona, na końcu ciemnobrązowa. Tęczówka ciemnobrązowa. Nogi szarozielone lub brązowozielone[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zasięg gniazdowania
[edytuj | edytuj kod]Bekasy syberyjskie gniazdują na terenie północno-środkowej i wschodniej Rosji[5] oraz w Azji Środkowej (część Kazachstanu i Mongolii)[9][10][11]. Tereny lęgowe ciągną się przez Syberię i Zabajkale po Morze Ochockie[5].
Granice zasięgu gniazdowania nie są dobrze ustalone. Na zachodzie przechodzą przez północno-wschodnie regiony Uralu[12]. Najdalej wysunięte na północ tereny lęgowe sięgają południowych krańców tundry właściwej[12], blisko szerokości 70°N[7]. Obejmują między innymi Jamał[9]. Potwierdzono też gniazdowanie na położonym na zachód od niego Półwyspie Jugorskim oraz u wybrzeża pobliskiej Zatoki Chajpudyrskiej[13]. W okolicach rzeki Jenisej bekasy syberyjskie gniazdują do szerokości 68°N[12]. Skrajnie północno-wschodnia część areału lęgowego obejmuje obszar od Półwyspu Czukockiego na zachód wzdłuż niego[9], w tym między innymi deltę Leny[14], Indygirki (na szerokości 71°N; obserwowano aktywność lęgową, ale nie same gniazda, jaja lub młode[15]), Kołymy[9] (do szerokości 68°4’N[12]) i deltę Czaun[15], i dalej na południe przez zachodni rejon anadyrski[12] po południowy Amur oraz zachodnie wybrzeże Morza Ochockiego (na Kamczatce bekasy syberyjskie nie występują)[9].
Południowe granice zasięgu gniazdowania przebiegają w przybliżeniu między równoleżnikami 58°N i 60°N. Na terenach górskich bekasy syberyjskie występują też dalej na południe[12]. W Kazachstanie gniazdują w górnym biegu Białej Uby i Czarnej Uby, na jeziorach w regionie miasta Ridder oraz na Markaköl[10]. W Mongolii tereny lęgowe bekasów syberyjskich leżą między Tannu-Oła a Bajkałem[9], między innymi przy jeziorze Chubsuguł[16].
Zasięg zimowisk
[edytuj | edytuj kod]Zimowiska w części kontynentalnej ciągną się od Omanu[7] oraz subkontynentu indyjskiego, włącznie z Pakistanem[8] i Malediwami, na wschód po Półwysep Indochiński, Tajwan i południowo-wschodnie Chiny[5] (Guangdong, Fujian, Hajnan, Hongkong[17]). Dalej na południe usytuowane są na Filipinach[5], Celebesie[8] i zachodnich Małych Wyspach Sundajskich. Nieregularnie w niewielkich liczbach bekasy syberyjskie pojawiają się w Arabii Saudyjskiej, wschodniej Afryce, na Aldabrze i w północno-zachodniej Australii[5].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
Bekasy syberyjskie w okresie lęgowym i poza nim występują w nieco suchszych środowiskach niż kszyki (Gallinago gallinago)[5][8]. W granicach ich areału lęgowego znajduje się niemal cała zalesiona część Syberii[18]. Gniazdują na śródleśnych mokradłach[5], terasach zalewowych (między innymi porośniętych brzozami, modrzewiami i świerkami)[19], wilgotnych łąkach i w tundrze krzewinkowej ze skupiskami brzozy karłowatej (Betula nana). Na terenach lęgowych ogółem odnotowywane były do 2500 m n.p.m.[5], do linii drzew[5][18], w Kazachstanie – między 800 a 2000 m n.p.m.[10] Informacje o gniazdowaniu na torfowiskach i trawiastych mokradłach[18] mogą być błędne i dotyczyć kszyków[5]. Poza sezonem lęgowym przebywają na różnych obszarach podmokłych – między innymi na podmokłych łąkach, polach ryżowych, bagnach[5][18]. W Nepalu podczas przelotów i zimą były odnotowywane do 1370 m n.p.m.[20]
Bekasy syberyjskie są aktywne o zmierzchu i nocą, a jeśli nie są niepokojone również za dnia. Żywią się owadami i ich larwami, mięczakami, dżdżownicami, czasami zjadają również skorupiaki, nasiona i inny pokarm roślinny[5].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Bekasy syberyjskie prawdopodobnie są monogamiczne. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Okres składania jaj trwa od końca maja do połowy czerwca[5]. W Kazachstanie bekasy syberyjskie przybywają na swoje tereny lęgowe od końca marca do maja[10]. Na Jamale, w Tundrze Małoziemelskiej i Bolszeziemielskiej do miejsc gniazdowania docierają w czerwcu[19].
Zagęszczenie gniazdujących ptaków jest bardzo zmienne; lokalnie sięga do 0,34 osobnika na hektar, zwłaszcza na przecinkach leśnych. Gniazdo ma formę płytkiego zagłębienia w ziemi wyściełanego roślinnością. Z reguły jest dobrze ukryte w gęstym podszycie. Zniesienie liczy cztery jaja, niekiedy trzy, które składane są w odstępach jednej doby. Inkubacja trwa około 20 dni. Podział obowiązków między obydwoje rodziców – zarówno podczas wysiadywania jaj, jak i opieki nad potomstwem – nie jest jasny. Młode stają się samodzielne w wieku około dwóch miesięcy[5].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje bekasa syberyjskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). BirdLife International nie określa trendu liczebności populacji, który jest trudny do ustalenia ze względu na brak wystarczających danych o wpływie przekształcania środowiska na populację bekasów syberyjskich[21]. Niektóre działania człowieka na terenach leśnych, w szczególności tworzenie przecinek, prowadzą do wzrostu liczebności i poszerzania zasięgu gniazdowania[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gallinago stenura, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Gallinago stenura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ „Annali Di Storia Naturale”, 4, 1831, 335−336.
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, coursers. IOC World Bird List (v10.2), 25 lipca 2020. [dostęp 2020-10-09].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Jan Van Gils, Popko Wiersma & Guy M. Kirwan: Pin-tailed Snipe (Gallinago stenura). [w:] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.). Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-10-09].
- ↑ a b c d e f Lars Svensson, Przewodnik Collinsa. Ptaki, wyd. II, Warszawa: Multico, 2017, s. 162, ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b c d e f g h Leader, P.J. & Carey, G.J., Identification of Pintail Snipe and Swinhoe's Snipe, „British Birds”, 96, 2003, s. 178-198.
- ↑ a b c d e f g h i j Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 350−351. ISBN 978-1-4081-3515-0.
- ↑ a b c d e f Gallinago stenura – Pin-tailed Snipe, [w:] Species Profile and Threats Database [online], Australian Government | Department of Agriculture, Water and the Environment [dostęp 2020-10-11].
- ↑ a b c d Gavrilov E. I., Gavrilov A.E., The Birds of Kazakhstan, Ałmaty 2005, s. 63.
- ↑ Pin-tailed Snipe Gallinago stenura) (Bonaparte, 1831) [online], Birds.kz. Kazakhstan birdwatching community [dostęp 2020-10-09].
- ↑ a b c d e f G.P. ''et al''. Diemientew, Птицы Советского Союза, t. 3. Кулики - Пастушки, Советская наука, 1951, s. 339–343.
- ↑ Vladimir V. Morozov, The distribution of breeding waders in the extreme north-east of European tundra, [w:] Migration and international conservation of waders | Abstract of talks | Conference of the Wader Study Group in Odessa, 13 – 17 April 1992, „Wader Study Group Bulletin”, 65, 1992, s. 22–23.
- ↑ Gilg i inni, Birds and mammals of the Lena Delta Nature Reserve, Siberia, „Arctic”, 53, 2000, s. 118-133, DOI: 10.14430/arctic842.
- ↑ a b Pearce i inni, Birds of the Indigirka River Delta, Russia: Historical and Biogeographic Comparisons, „ARCTIC”, 51, 1998, DOI: 10.14430/arctic1079.
- ↑ N.G. Skryabin & I.I. Toopitsyn, Waders of the Khubsugul Lake, Mongolia, [w:] Migration and international conservation of waders | Abstract of talks | Conference of the Wader Study Group in Odessa, 13 – 17 April 1992, „Wader Study Group Bulletin”, 65, 1992, s. 24.
- ↑ MacKinnon, J. & Phillipps, K., A Field Guide to the Birds of China, Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 151–152, ISBN 0-19-854940-7 (ang.).
- ↑ a b c d P.A. Johnsgard, The plovers, sandpipers and snipes of the world, Lincoln (USA) i Londyn: University of Nebraska Press, 1981, s. 424–426, ISBN 0-8032-2553-9.
- ↑ a b Mineev, Yu.N. & Mineev, Oleg, Распространение азиатского бекаса (Gallinago stenuraa) в восточноевропейских тундрах [The distribution of the pintail snipe (Gallinago stenura) in the northeastern European tundra], „Зоологический журнал”, 86, 2007, s. 1486-1489.
- ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp & Hem Sagar Baral, Birds of Nepal: Revised Edition [online], 2016, s. 134.
- ↑ Pintail Snipe Gallinago stenura. BirdLife International. [dostęp 2020-10-11].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).