Przejdź do zawartości

Benitoit

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Benitoit
Ilustracja
Kryształy benitoitu na łupku glaukofanowym z natrolitem
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

BaTi[Si3O9]

Twardość w skali Mohsa

6–6,5

Przełam

muszlowy, nierówny[1]

Łupliwość

niewyraźna, według <1011>, bardzo słaba, jednokierunkowa[1]

Pokrój kryształu

tabliczkowy, bipiramidalny, krótkosłupkowy[1]

Układ krystalograficzny

heksagonalny, trygonalny

Właściwości mechaniczne

kruchy[1]

Gęstość

3,64–3,68 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

szafirowa, niebieska do białej, niebieskoszara, purpurowa, bezbarwny, niekiedy różowa[1]

Rysa

biała

Połysk

szklisty

Współczynnik załamania

nω = 1,756–1,757; nε = 1,802–10,804

Inne

silny pleochroizm (dichroizm)[1], obserwowane barwy: bezbarwny do różnych odcieni niebieskiego

Dodatkowe dane
Szczególne własności

intensywna luminescencja w kolorze niebieskim

Klasyfikacja Strunza

9.CA.05

Benitoit – minerał z grupy krzemianów pierścieniowych. Należy do grupy minerałów wyjątkowo rzadkich.

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]
  • Pokrój jego kryształów jest piramidalny, do 3 cm wielkości, występuje także w skupieniach tabliczkowych oraz ziarnistych[2]; kryształy wrosłe i narosłe[3];
  • Zawiera 33,2% z baru i 11,5% z tytanu[2];
  • W promieniach ultrafioletowych wykazuje silną niebieską fluorescencję[2];
  • Wykazuje dwójłomność na poziomie 0,047[2];
  • W świetle przechodzącym okazuje pleochroizm w odcieniach niebieskich i purpurowych[2];
  • Dzięki charakterystycznym barwom pleochroicznym łatwo odróżnić go od szafiru[2];
  • Dyspersja wynosi 0,046;
  • Przezroczysty lub przeświecający[2][1];
  • Rozszczepienie w jednym kierunku, niewyraźne[4];
  • Wykazuje przełam od muszlowego do nierównomiernego[4];

Historia i odkrycie

[edytuj | edytuj kod]

Benitoit został odkryty w 1907 roku przez poszukiwacza Jamesa M. Coucha na górze San Benito(inne języki), w Kalifornii, mniej więcej w połowie drogi między San Francisco a Los Angeles. Couch początkowo sądził, że odkryty minerał jest szafirem, ponieważ miał podobny kolor. W 1909 roku próbka została przesłana na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, gdzie mineralog George Louderback(inne języki) ustalił, że jest to nieznany wcześniej minerał. Szafir (korund) ma twardość 9 w skali Mohsa, natomiast benitoit jest znacznie bardziej miękki, co wykluczyło tę możliwość. Louderback nadał minerałowi nazwę „benitoit” od rzeki San Benito(inne języki) i hrabstwa San Benito, gdzie został odkryty[5].

W 1985 roku został uznany za oficjalny kamień szlachetny stanu Kalifornii[6].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Najczęściej występuje w żyłach natrolitu, w łupkach glaukofanowych, w serpentynitach[1]. Spotyka się go także w skałach okruchowych (piaskach)[1]. Okazy z hrabstwa San Benito występują w żyłach natrolitowych tnących łupki glaukofanowe, natomiast okazy z Ohmi w Japonii występują w żyłach riebeckitowo-kwarcowo-flogopitowej z albitem[3][7].

Współwystępuje najczęściej z: neptunitem, natrolitem, joaquinitem (okazy z Kalifornii), natomiast okazom z Japonii często towarzyszą ohmilite, bario-orthojoaquinite, leucosphenite. Inne minerały towarzyszące to przed wszystkim: andradyt, aktynolit oraz albit[8][7][3][1].

Możliwość pomylenia z: kordierytem, szafirem, spinelem, tanzanitem, turmalinem, azurytem, skapolitem[4].

Miejsca występowania

[edytuj | edytuj kod]

Znaleziony po raz pierwszy w łupkach glaukofanowych w San Benito. W Kalifornii występuje także w hrabstwie Fresno. Poza Kalifornią na terenie Stanów został stwierdzony także w Montanie (hrabstwo Meagher), Arkansas (hrabstwo Hot Spring) oraz wśród trzeciorzędowych piasków w południowo-zachodnim Teksasie[1]. Na świecie został odkryty także w prefekturze Niigata w Japonii, Nowej Zelandii (Broken Hill)[7][8] oraz w utworach aluwialnych w Belgii[1].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 61. ISBN 978-83-8293-231-7.
  2. a b c d e f g Ryszard Hutnik i inni, Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych, s. 107, ISBN 83-220-0199-1.
  3. a b c Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, s. 310, ISBN 978-83-7073-816-7.
  4. a b c Gemology Online: Benitoite [online], www.gemologyonline.com [dostęp 2024-11-10].
  5. Brendan M. Laurs, William R. Rohtert, Michael Gray, Benitoite From the New Idria District, San Benito County, California, „Gems & Gemology”, 33 (3), 1997, s. 166–187 [dostęp 2025-04-04] (ang.).
  6. California State Gemstone. State Symbols USA. [dostęp 2025-03-26]. (ang.).
  7. a b c Benitoite [online], Mineral Data Publishing, 2001 [dostęp 2025-04-04] (ang.).
  8. a b Benitoite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-04-04] (ang.).
  9. Benitoite. Geology Science. [dostęp 2025-03-26].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG "Spirifer" Warszawa 2005
  • A. Bolewski, A. Manecki: Mineralogia szczegółowa, Wyd. PAE W-wa 1993
  • C. Hall: Szlachetne i ozdobne kamienie, Elipsa 1993
  • W. Schumann: Kamienie szlachetne i ozdobne, Alma-Press 2004

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Benitoite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2025-04-04] (ang.).
  • Benitoite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-04-04] (ang.).