Przejdź do zawartości

Berylowce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grupa →

2
IIA
↓ Okres

2

4
Be
3

12
Mg
4

20
Ca
5

38
Sr
6

56
Ba
7

88
Ra
Berylowce

Berylowce (metale ziem alkalicznych, wapniowce[1]) – pierwiastki chemiczne 2 (daw. IIA lub II głównej) grupy układu okresowego pierwiastków: beryl (Be), magnez (Mg), wapń (Ca), stront (Sr), bar (Ba) i rad (Ra). Wszystkie są dwuwartościowe.

Położenie w układzie okresowym

[edytuj | edytuj kod]

Berylowce wraz z litowcami tworzą blok s. Ogólna konfiguracja elektronowa berylowców to [GS] ns2, gdzie GS oznacza poprzedzający gaz szlachetny.

Występowanie w przyrodzie

[edytuj | edytuj kod]

Najbardziej rozpowszechnionym w skorupie ziemskiej berylowcem jest wapń (4,15%). W postaci węglanu CaCO
3
występuje w postaci powszechnych minerałów, jak wapień, kreda czy marmur. Uwodniony siarczan wapnia CaSO
4
·2H
2
O
znany jest jako gips. Hydroksyapatyt, będący solą wapnia, jest kluczowym składnikiem tkanki kostnej[2].

Magnez również występuje pospolicie w skorupie ziemskiej (2,33%). Tworzy liczne minerały, m.in. oliwin, serpentyn, talk, dolomit, kizeryt, kainit. Magnez jest składnikiem chlorofilu, tworząc w kompleksie z porfiryną układ światłoczuły[2].

Stront i bar występują rzadziej (ok. 4×10−2%), a beryl jeszcze rzadziej (2,8×10−4%). Rad występuje jedynie w śladowych ilościach (około 9×10−7 ppm) w rudach uranu[2][3].

Zwyczajowa nazwa tej grupy pierwiastków – metale ziem alkalicznych – pochodzi od ich tlenków wykazujących odczyn zasadowy (tlenki metali dawniej nazywane były ziemiami). Berylowce nie występują w przyrodzie w stanie wolnym.

Właściwości fizyczne

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie berylowce są miękkimi, lekkimi i łatwo topliwymi metalami. Miękkość i topliwość rośnie z kolejnymi okresami w grupie.

Właściwości chemiczne

[edytuj | edytuj kod]

Metale te, oprócz berylu, cechują silne własności metaliczne i zasadowe. Tlenki i wodorotlenki berylowców także mają charakter zasadowy, który zwiększa się w kolejnych okresach. Wyjątkiem jest beryl, którego związki są generalnie amfoteryczne. Berylowce są nieco mniej reaktywne od poprzedzających je w układzie okresowym metali alkalicznych. Występują na +II stopniu utlenienia i tworzą jony typu M2+
. Wapń, stront, bar i rad reagują z tlenem oraz z wodą w temperaturze pokojowej. Magnez w tych warunkach pokrywa się cienką, matową warstwą tlenku lub wodorotlenku. Rozpoczęcie reakcji z wodą wymaga podgrzania. Beryl na powietrzu pokrywa się ochronną warstewką tlenku[2]. Ogólny zapis reakcji berylowca (M) z wodą:

M + 2H
2
O → M(OH)
2
+ H
2

Wszystkie berylowce reagują łatwo z kwasami, dając odpowiednią sól i gazowy wodór. Tej reakcji nie ulega beryl z kwasem azotowym (pokrywa się tlenkiem, BeO), oraz magnez z kwasem fluorowodorowym (pokrywa się trudno rozpuszczalnym fluorkiem, MgF
2
). Jedynie beryl reaguje ze stężonymi zasadami (powstają jony kompleksowe [Be(OH)
4
]2−
)[2].

Otrzymywanie

[edytuj | edytuj kod]

Metale te otrzymuje się przez elektrolizę ich stopionych soli. Magnez można również otrzymać poprzez redukcję tlenku w temp. ok. 2600 °C w ochronnej atmosferze wodoru lub gazu ziemnego, np. w reakcji z węglem[2]:

MgO + C → Mg + CO

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jerzy Chodkowski (red.): Mały słownik chemiczny. Wyd. V. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976. Według niektórych źródeł do wapniowców zaliczają się tylko wapń, stront i bar. Zob. Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN, 1954.
  2. a b c d e f Adam Bielański: Podstawy Chemii Nieorganicznej. Wyd. 6. T. 2. Warszawa: PWN, 2010, s. 820–824. ISBN 978-83-01-16282-5.
  3. CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 91. Boca Raton: CRC Press, 2010, s. 14–18.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]