Bezwarunkowy dochód podstawowy
Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) – socjalno-polityczny model finansów publicznych zakładający, że każdy obywatel, niezależnie od swojej sytuacji materialnej, otrzymuje od państwa jednakową, określoną ustawowo, kwotę pieniędzy, za którą nie jest wymagane jakiekolwiek świadczenie wzajemne (płatność transferowa). Dochód ten, bez innych form zarobku czy pomocy społecznej, zapewniałby możliwość minimum egzystencji. Idea ta ma zapewnić każdemu członkowi społeczeństwa pieniężny udział w całkowitym dochodzie tego społeczeństwa, bez sprawdzania jego potrzeb.
Spis treści
Charakterystyka[edytuj]
Nazwa modelu jest różna w zależności od państwa i okresu powstania:
- w USA jest znany głównie pod nazwą Basic Income Guarantee (BIG),
- pilotażowy projekt w Namibii został nazwany Basic Income Grant (BIG),
- w Związku Radzieckim zwano go гарантированный минимум (Gwarantowane Minimum),
- w Australii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Nowej Zelandii w latach 20. XX w. podobne koncepcje nazywano Social Credit,
- w krajach niemieckojęzycznych używa się określeń (bedingungsloses) Grundeinkommen, Sozialdividende, Existenzgeld, oraz, z pewnymi ograniczeniami, Bürgergeld[1],
- w 2013 powstała Europejska Inicjatywa Obywatelska na rzecz Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego[2] (Unconditional Basic Income (UBI)).
- w Polsce ideę bezwarunkowego dochodu podstawowego promują Stowarzyszenie Dom Wszystkich Polska i Ryszard Kalisz[3]
- w Szwajcarii zebrane zostało ponad 100 tysięcy podpisów pod wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego[4]
Do rozważanych w Niemczech modeli bezwarunkowego dochodu podstawowego należą np. Solidarisches Bürgergeld (model Dietera Althausa Althaus-Modell), model Ulmera (Ulmer Modell) i model Götza Wernera (Götz Werner), będący podstawą inicjatywy Unternimm die Zukunft (Weź przyszłość w swoje ręce). W Szwajcarii powstaje inicjatywa dochodu podstawowego będąca rodzajem BDP.
Inne spotykane określenia to: premia państwowa, dywidenda narodowa, dywidenda socjalna, wynagrodzenie obywatelskie, dochód obywatelski, grant powszechny, dochód podstawowy[5].
Obok sił określanych jako lewicowe ideę wspierają również organizacje chrześcijańskie. Np. ideę UBI wsparł Światowy Ruch Chrześcijańskich Pracowników (WMCW)[6]. Dochód bezwarunkowy wskazuje się jako sposób rozwiązania problemów wynikających z robotyzacji (większość produkcji może być wykonywana przez maszyny)[7].
Krytyka koncepcji[edytuj]
 |
Ta sekcja od 2014-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
Pod względem zniechęcania do pracy
Jeden z zarzutów stawianych podstawowemu dochodowi to jego potencjalny negatywny wpływ na chęć do pracy i podaż pracy. Nawet, gdy korzyści nie są trwałe, godziny przepracowane przez beneficjentów podstawowego dochodu spadają o 5% (spadek o 2 godziny w typowym 40-godzinnym tygodniu pracy). Z jednego z badań wyciągnięto następujące wnioski:
„Chociaż eksperymenty zostały przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, uczestnicy wiedzieli, że ich świadczenia nie były trwałe, a tym samym nie byli skłonni zmienić swojego zachowania, tak bardzo jak gdyby program funkcjonował na stałe. W rezultacie łączna liczba przepracowanych godzin spadła średnio o około pięć procent. Redukcja pracy była największa pośród żywicieli domostw nie będących głównym źródłem utrzymania, a najmniejsza dla głównego żywiciela. Ponadto negatywny efekt pracy był tym wyższy, im większa korzyść.”
Pod względem faktu utrzymania beneficjentów przez pracującą część społeczeństwa
Częste zastrzeżenie do podstawowego wynagrodzenia to brak wzajemności ze względu na bezwarunkowość podstawowego dochodu. Przeciwnicy jak John Rawls widzą niesprawiedliwość w dawaniu pieniędzy ludziom kosztem innych ludzi (pośrednio przez podatki) bez upewnienia się, że będą one rzeczywiście przyczyniać się do rozwoju gospodarki w zamian.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ Wozu Bürgergeld? www.staatsbürgersteuer.de.
- ↑ ec.europa.eu: Unconditional Basic Income (UBI) (ang.). [dostęp 12.08.2013].
- ↑ Kalisz proponuje bezwarunkowy minimalny dochód podstawowy (pol.). 2013-09-09. [dostęp 2013-10-08].
- ↑ Szwajcarzy chcą ustalić dochód minimalny. 8,5 tys. zł bez względu na to, czy się pracuje (pol.). 2013-10-07. [dostęp 2013-10-08].
- ↑ Philippe Van Parijs, Katolicki Uniwersytet Lowański, Belgia: Dochód podstawowy dla wszystkich (pol.). [dostęp 30.10.2013].
- ↑ mmtc-infor.com: WMCW International Plan of action „For a Universal Basic Income” (ang.). [dostęp 25.10.2013].
- ↑ rdc.pl/informacje: Rafał Szumny: 500 złotych dla każdego Polaka bez warunków – to jest możliwe. [dostęp 6.01.2014].
Bibliografia[edytuj]
- Andreas Exner, Werner Rätz, Birgit Zenker (red.): Grundeinkommen. Soziale Sicherheit ohne Arbeit. Deuticke, Wiedeń 2007, ISBN 3-552-06065-0.
- Manuel Franzmann (Hrsg.): Bedingungsloses Grundeinkommen als Antwort auf die Krise der Arbeitsgesellschaft. Velbrück Wissenschaft, Weilerswist 2010, ISBN 978-3-938808-76-4.
- Götz Werner: Ein Grund für die Zukunft: das Grundeinkommen. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart 2007, ISBN 3-7725-1789-7.
Linki zewnętrzne[edytuj]
- Agata Młodawska, „Pensji naszej powszechnej”, Przekrój numer 01.10 (01.10.2012), s. 14
- Agata Młodawska, „Czy dochód obywatelski pomoże kobietom?”, Krytyka Polityczna, 2013
- Guy Standing [1]. "WP Opinie", 2015.
- Jan Sowa, [2], "WP Opinie", 2015.
- Philippe Van Parijs, „Dochód podstawowy dla wszystkich”, tłum. Ryszard Szarfenberg
- Ryszard Szarfenberg, Maciej Szlinder, „Dochód dla każdego”, Praktyka Teoretyczna, 2013
- Yanis Varoufakis, [3], "WP Opinie", 2016.
