Bezwarunkowy dochód podstawowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Performance w Bernie z okazji zebrania 125 tysięcy podpisów pod petycją w sprawie dochodu podstawowego. Wysypano 8 milionów monet 5 centymowych.

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) – społeczno-polityczny model finansów publicznych zakładający, że każdy obywatel, niezależnie od swojej sytuacji materialnej, otrzymuje od państwa jednakową, określoną ustawowo, kwotę pieniędzy, za którą nie jest wymagane jakiekolwiek świadczenie wzajemne (płatność transferowa). Dochód ten, bez innych form zarobku czy pomocy społecznej, zapewniałby możliwość minimum egzystencji. Idea ta ma zapewnić każdemu członkowi społeczeństwa pieniężny udział w całkowitym dochodzie tego społeczeństwa, bez sprawdzania jego potrzeb. Dochód bezwarunkowy wskazuje się jako sposób rozwiązania problemów wynikających z robotyzacji (większość produkcji może być wykonywana przez maszyny).

Terminologia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa modelu jest różna w zależności od państwa i okresu powstania:

  • w USA jest znany głównie pod nazwą Basic Income Guarantee (BIG),
  • pilotażowy projekt w Namibii został nazwany Basic Income Grant (BIG),
  • w Związku Radzieckim zwano go гарантированный минимум (Gwarantowane Minimum),
  • w Australii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Nowej Zelandii w latach 20. XX w. podobne koncepcje nazywano Social Credit,
  • w krajach niemieckojęzycznych używa się określeń (bedingungsloses) Grundeinkommen, Sozialdividende, Existenzgeld, oraz, z pewnymi ograniczeniami, Bürgergeld[1].

Inne spotykane określenia to: premia państwowa, dywidenda narodowa, dywidenda socjalna, wynagrodzenie obywatelskie, dochód obywatelski, grant powszechny, dochód podstawowy[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W Speenhamland w Berkshire w roku 1975 miał miejsce eksperyment z wariantem konceptu jako sposób na walkę z wysokimi cenami zboża (tzw. Speenhamland system lub Berkshire Bread Act).

Pomysł został podjęty i prawie udało się go zrealizować w Stanach Zjednoczonych w roku 1969, wówczas rząd prezydenta Richarda Nixona planował, by każda czteroosobowa rodzina otrzymała przynajmniej 1,600 $ rocznie (obecnie szacuje się to na ok. 10,000$)[3], jednym ze zwolenników tej idei był wówczas Martin Luther King.

W 2013 powstała Europejska Inicjatywa Obywatelska na rzecz Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego[4] (Unconditional Basic Income, UBI).

W Szwajcarii zebrane zostało ponad 100 tysięcy podpisów pod wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego[5]. W referendum Szwajcarzy odrzucili wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego stosunkiem głosów 77% do 23%[6].

W Finlandii w styczniu 2017 rozpoczęto mający trwać dwa lata eksperyment z bezwarunkowym dochodem podstawowym. Kwotę 560€ wypłacano 2000 bezrobotnym nawet po znalezieniu przez nich pracy. Mimo sprzeciwu rządowej agencji do spraw socjalnych, rząd ogłosił, że nie będzie kontynuował finansowania programu i tym samym zakończy się on w 2019 roku zgodnie z pierwotnym planem. Szczegółowe skutki eksperymentu będą znane po jego zakończeniu[7].

Do rozważanych w Niemczech modeli bezwarunkowego dochodu podstawowego należą np. Solidarisches Bürgergeld (model Dietera Althausa Althaus-Modell), model Ulmera (Ulmer Modell) i model Götza Wernera (Götz Werner), będący podstawą inicjatywy Unternimm die Zukunft (Weź przyszłość w swoje ręce). W Szwajcarii powstaje inicjatywa dochodu podstawowego będąca rodzajem BDP.

Według polskiego naukowca, Jana Sowy, Karl Marx uważał BDP jako jeden z warunków koniecznych (obok rozwoju techniki i automatyki jak ze Star Treka) by zaistniał komunizm[8].

Rząd Włoch zapowiedział wprowadzenie minimalnego dochodu podstawowego w 2019 roku o wysokości od 780 do 1330 euro miesięcznie na rodzinę. Ma być on warunkowany między innymi posyłaniem dzieci do szkoły, zobowiązaniem się do niepicia alkoholu i niewydawaniem pieniędzy na gry hazardowe[9].

Zwolennicy[edytuj | edytuj kod]

Warianty pomysłu wspierali m.in.:

W Polsce ideę bezwarunkowego dochodu podstawowego promują Stowarzyszenie Dom Wszystkich Polska i jego szef, Ryszard Kalisz[21].

BDP a inflacja[edytuj | edytuj kod]

Z ekonomicznego punktu widzenia pojawia się obawa czy BDP spowoduje inflację. Bezwarunkowy dochód podstawowy nie zakłada jednak drukowania pieniędzy. Pieniądze na gwarancję BDP byłyby już istniejącymi pieniądzmi rozprowadzanymi przez system gospodarczy. Nie miałoby więc miejsca zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję[22].

Krytyka[edytuj | edytuj kod]

Jako argument przeciw zasadności wprowadzania bezwarunkowego dochodu gwarantowanego wskazywany jest brak negatywnego wpływu automatyzacji produkcji na bezrobocie. Znikanie miejsc pracy w zawodach ulegających automatyzacji jest powiązane z powstawaniem nowych, często przyjemniejszych zawodów. Wzrost zamożności społeczeństwa (który jest wynikiem obniżenia kosztów produkcji, wynikającym z automatyzacji) zwiększa popyt na usługi bardziej luksusowe, na przykład kelnerów, dekoratorów wnętrz, prywatnych nauczycieli[23].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wozu Bürgergeld? www.staatsbürgersteuer.de.
  2. ↑ Philippe Van Parijs, Katolicki Uniwersytet Lowański, Belgia: Dochód podstawowy dla wszystkich (pol.). [dostęp 30.10.2013].
  3. ↑ How Nixon was dissuaded from introducing a universal basic income na stronie TheGuardian.com
  4. ↑ Unconditional Basic Income (UBI) (ang.). [dostęp 21.08.2018].
  5. ↑ Szwajcarzy chcą ustalić dochód minimalny. 8,5 tys. zł bez względu na to, czy się pracuje (pol.). 2013-10-07. [dostęp 2013-10-08].
  6. ↑ Switzerland's voters reject basic income plan (ang.). 2016-06-05. [dostęp 2017-11-02].
  7. ↑ Finlandia kończy najsłynniejszy eksperyment społeczny. Dochód podstawowy się nie udał?, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-04-27] (pol.).
  8. ↑ Wykład Jana Sowy, Czy komunizm się wydarzył? (15.01.2018)
  9. ↑ Dochód obywatelski dla najbiedniejszych. "To największa inwestycja w kapitał ludzki w historii", tvn24bis.pl, 18 lutego 2019 [dostęp 2019-03-10].
  10. ↑ Friedrich Hayek, Law, Legislation and Liberty, Volume 3: The Political Order of a Free People, University of Chicago Press, 1981
  11. ↑ Transcript: Interview with Yanis Varoufakis, The Economist, 31.03.2016 (dostęp: 5 czerwca 2016)
  12. ↑ Bertrand Russell, Roads to Freedom. Socialism, Anarchism and Syndicalism, London 1918, ss. 80-81, 127.
  13. ↑ Charles Alan Murray, In Our Hands: A Plan To Replace The Welfare State, AEI Press, 2006
  14. ↑ Chris Weller, Here's why the inventor of the Internet supports basic income, 31.05.2016, Business Insider
  15. ↑ Antonio Negri, Michael Hardt, Empire, Harvard University Press 2000, s. 403
  16. ↑ Patrick Gillespie, Mark Zuckerberg supports universal basic income. What is it? na stronie CNN Money
  17. ↑ Chris Weller, Elon Musk doubles down on universal basic income: 'It's going to be necessary' na stronie BusinessInsider.com, 13.02.2017
  18. ↑ Jordan Weissmann, Martin Luther King's Economic Dream: A Guaranteed Income for All Americans na stronie TheAtlantic.com, 28.08.2013
  19. ↑ What is UBI? na stronie Yang2020.com
  20. ↑ Graeber, David, Bullshit jobs, wyd. First Simon & Schuster hardcover edition, New York, ISBN 978-1-5011-4331-1, OCLC 1030241785 [dostęp 2019-11-24].
  21. ↑ Kalisz proponuje bezwarunkowy minimalny dochód podstawowy (pol.). 2013-09-09. [dostęp 2013-10-08].
  22. ↑ Scott Santens, Wouldn’t Unconditional Basic Income Just Cause Massive Inflation?, Medium, 22 listopada 2014 [dostęp 2019-04-10].
  23. ↑ Sławomir Mentzen: Sanacja plus. Toruń: 2018, s. 35. ISBN 978-83-950983-0-7.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andreas Exner, Werner Rätz, Birgit Zenker (red.): Grundeinkommen. Soziale Sicherheit ohne Arbeit. Deuticke, Wiedeń 2007, ​ISBN 3-552-06065-0​.
  • Manuel Franzmann (Hrsg.): Bedingungsloses Grundeinkommen als Antwort auf die Krise der Arbeitsgesellschaft. Velbrück Wissenschaft, Weilerswist 2010, ​ISBN 978-3-938808-76-4​.
  • Götz Werner: Ein Grund für die Zukunft: das Grundeinkommen. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart 2007, ​ISBN 3-7725-1789-7​.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]


W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Bezwarunkowy dochód podstawowy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bezwarunkowy_dochód_podstawowy&oldid=58084178”