Bezwarunkowy dochód podstawowy
Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) – społeczno-polityczny model finansów publicznych zakładający, że każdy obywatel, niezależnie od swojej sytuacji materialnej, otrzymuje od państwa jednakową, określoną ustawowo, kwotę pieniędzy, za którą nie jest wymagane jakiekolwiek świadczenie wzajemne (płatność transferowa). Dochód ten, bez innych form zarobku czy pomocy społecznej, zapewniałby możliwość minimum egzystencji. Idea ta ma zapewnić każdemu członkowi społeczeństwa pieniężny udział w całkowitym dochodzie tego społeczeństwa, bez sprawdzania jego potrzeb. Dochód bezwarunkowy wskazuje się jako sposób rozwiązania problemów wynikających z robotyzacji (większość produkcji może być wykonywana przez maszyny)[1].
Spis treści
Terminologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa modelu jest różna w zależności od państwa i okresu powstania:
- w USA jest znany głównie pod nazwą Basic Income Guarantee (BIG),
- pilotażowy projekt w Namibii został nazwany Basic Income Grant (BIG),
- w Związku Radzieckim zwano go гарантированный минимум (Gwarantowane Minimum),
- w Australii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Nowej Zelandii w latach 20. XX w. podobne koncepcje nazywano Social Credit,
- w krajach niemieckojęzycznych używa się określeń (bedingungsloses) Grundeinkommen, Sozialdividende, Existenzgeld, oraz, z pewnymi ograniczeniami, Bürgergeld[2].
Inne spotykane określenia to: premia państwowa, dywidenda narodowa, dywidenda socjalna, wynagrodzenie obywatelskie, dochód obywatelski, grant powszechny, dochód podstawowy[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W Speenhamland w Berkshire w roku 1975 miał miejsce eksperyment z wariantem konceptu jako sposób na walkę z wysokimi cenami zboża (tzw. Speenhamland system lub Berkshire Bread Act).
Pomysł został podjęty i prawie udało się go zrealizować w Stanach Zjednoczonych w roku 1969, wówczas rząd prezydenta Richarda Nixona planował, by każda czteroosobowa rodzina otrzymała przynajmniej 1,600 $ rocznie (obecnie szacuje się to na ok. 10,000$)[4], jednym ze zwolenników tej idei był wówczas Martin Luther King.
W 2013 powstała Europejska Inicjatywa Obywatelska na rzecz Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego[5] (Unconditional Basic Income, UBI).
W Szwajcarii zebrane zostało ponad 100 tysięcy podpisów pod wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego[6]. W referendum Szwajcarzy odrzucili wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego stosunkiem głosów 77% do 23%[7].
W Finlandii w styczniu 2017 rozpoczęto mający trwać dwa lata eksperyment z bezwarunkowym dochodem podstawowym. Kwotę 560€ wypłacano 2000 bezrobotnym nawet po znalezieniu przez nich pracy. Mimo sprzeciwu rządowej agencji do spraw socjalnych, rząd ogłosił, że nie będzie kontynuował finansowania programu i tym samym zakończy się on w 2019 roku zgodnie z pierwotnym planem. Szczegółowe skutki eksperymentu będą znane po jego zakończeniu[8].
Do rozważanych w Niemczech modeli bezwarunkowego dochodu podstawowego należą np. Solidarisches Bürgergeld (model Dietera Althausa Althaus-Modell), model Ulmera (Ulmer Modell) i model Götza Wernera (Götz Werner), będący podstawą inicjatywy Unternimm die Zukunft (Weź przyszłość w swoje ręce). W Szwajcarii powstaje inicjatywa dochodu podstawowego będąca rodzajem BDP.
Według polskiego naukowca, Jana Sowy, Karl Marx uważał BDP jako jeden z warunków koniecznych (obok rozwoju techniki i automatyki jak ze Star Treka) by zaistniał komunizm[9].
Zwolennicy[edytuj | edytuj kod]
Warianty pomysłu wspierali m.in.:
- Friedrich Hayek[10]
- Bertrand Russell[11],
- Philippe Van Parijs,
- Tim Berners-Lee[12],
- Antonio Negri[13],
- Mark Zuckerberg[14],
- Elon Musk[15],
- Martin Luther King[16],
- Andrew Yang, kandydat w wyborach prezydenckich USA w 2020 roku z ramienia partii Demokratów, który uczynił z wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego pod nazwą freedom dividend główny punkt swojego programu[17].
W Polsce ideę bezwarunkowego dochodu podstawowego promują Stowarzyszenie Dom Wszystkich Polska i jego szef, Ryszard Kalisz[18].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ rdc.pl/informacje: Rafał Szumny: 500 złotych dla każdego Polaka bez warunków – to jest możliwe. [dostęp 6.01.2014].
- ↑ Wozu Bürgergeld? www.staatsbürgersteuer.de.
- ↑ Philippe Van Parijs, Katolicki Uniwersytet Lowański, Belgia: Dochód podstawowy dla wszystkich (pol.). [dostęp 30.10.2013].
- ↑ How Nixon was dissuaded from introducing a universal basic income na stronie TheGuardian.com
- ↑ ec.europa.eu: Unconditional Basic Income (UBI) (ang.). [dostęp 12.08.2013].
- ↑ Szwajcarzy chcą ustalić dochód minimalny. 8,5 tys. zł bez względu na to, czy się pracuje (pol.). 2013-10-07. [dostęp 2013-10-08].
- ↑ Switzerland's voters reject basic income plan (ang.). 2016-06-05. [dostęp 2017-11-02].
- ↑ Finlandia kończy najsłynniejszy eksperyment społeczny. Dochód podstawowy się nie udał?, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-04-27] (pol.).
- ↑ Wykład Jana Sowy, Czy komunizm się wydarzył? (15.01.2018)
- ↑ Friedrich Hayek, Law, Legislation and Liberty, Volume 3: The Political Order of a Free People, University of Chicago Press, 1981
- ↑ Bertrand Russell, Roads to Freedom. Socialism, Anarchism and Syndicalism, London 1918, ss. 80-81, 127.
- ↑ Chris Weller, Here's why the inventor of the Internet supports basic income, 31.05.2016, Business Insider
- ↑ Antonio Negri, Michael Hardt, Empire, Harvard University Press 2000, s. 403
- ↑ Patrick Gillespie, Mark Zuckerberg supports universal basic income. What is it? na stronie CNN Money
- ↑ Chris Weller, Elon Musk doubles down on universal basic income: 'It's going to be necessary' na stronie BusinessInsider.com, 13.02.2017
- ↑ Jordan Weissmann, Martin Luther King's Economic Dream: A Guaranteed Income for All Americans na stronie TheAtlantic.com, 28.08.2013
- ↑ What is UBI? na stronie Yang2020.com
- ↑ Kalisz proponuje bezwarunkowy minimalny dochód podstawowy (pol.). 2013-09-09. [dostęp 2013-10-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andreas Exner, Werner Rätz, Birgit Zenker (red.): Grundeinkommen. Soziale Sicherheit ohne Arbeit. Deuticke, Wiedeń 2007, ISBN 3-552-06065-0.
- Manuel Franzmann (Hrsg.): Bedingungsloses Grundeinkommen als Antwort auf die Krise der Arbeitsgesellschaft. Velbrück Wissenschaft, Weilerswist 2010, ISBN 978-3-938808-76-4.
- Götz Werner: Ein Grund für die Zukunft: das Grundeinkommen. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart 2007, ISBN 3-7725-1789-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Agata Młodawska, „Pensji naszej powszechnej”, Przekrój numer 01.10 (01.10.2012), s. 14
- Agata Młodawska, „Czy dochód obywatelski pomoże kobietom?”, Krytyka Polityczna, 2013
- Grzegorz Gołębiowski „Powszechny dochód podstawowy – argumenty za i przeciw“. "Studia Ekonomiczne – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", 334/2017.
- Guy Standing [1]. "WP Opinie", 2015.
- Jan Sowa, [2], "WP Opinie", 2015.
- Philippe Van Parijs, „Dochód podstawowy dla wszystkich”, tłum. Ryszard Szarfenberg
- Ryszard Szarfenberg, Maciej Szlinder, „Dochód dla każdego”, Praktyka Teoretyczna, 2013
- Yanis Varoufakis, [3], "WP Opinie", 2016.
