Białolejkówka buławotrzonowa
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
białolejkówka buławotrzonowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Ampulloclitocybe clavipes (Pers.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgalys Mycotaxon 83: 36 (2002) | |
.jpg)
_Redhead,_Lutzoni,_Moncalvo_%26_Vilgalys_274294.jpg)
.jpg)
Białolejkówka buławotrzonowa (Ampulloclitocybe clavipes (Pers.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgalys) – gatunek grzybów z rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ampulloclitocybe, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus clavipes. Później zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2002 r. Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgalys, przenosząc go do rodzaju Ampulloclitocybe[1]. Synonimy nazwy naukowej[2]:
- Agaricus clavipes Pers. 1801
- Agaricus comitialis Pers. 1801
- Ampulloclitocybe squamulosoides (P.D. Orton) Harmaja 2003
- Clavicybe clavipes (Pers.) Harmaja 2002
- Clavicybe squamulosoides (P.D. Orton) Harmaja 2002
- Clitocybe clavipes (Pers.) P. Kumm. 1871
- Clitocybe comitialis (Pers.) P. Kumm. 1871
- Clitocybe squamulosoides P.D. Orton 1960
- Clitocybe squamulosoides P.D. Orton 1960 var. squamulosoides
- Omphalia clavipes (Pers.) Quél. 1886
- Omphalia clavipes (Pers.) Quél. 1886 var. clavipes
- Omphalia clavipes var. comitialis (Pers.) Quél. 1886
Nazwę polską lejkówka buławotrzonowa (bedłka buławotrzonowa) nadał Stanisław Chełchowski 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako bedłka bulwiasta, lejkorodek grubotrzonowy, głabik pałkonogi, i lejkówka pałkonoga[3]. Po przeniesieniu do nowo utworzonego rodzaju Ampulloclitocybe wszystkie nazwy polskie stały się niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy białolejkówka buławotrzonowa[4], zaproponowaną w 2015 przez grupę mykologów w publikacji Karasińskiego i in[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 4–7 cm. Młode owocniki są łukowate z dobrze widocznym, tępym garbem, z czasem stają się płaskie, w końcu wklęsłe na środku. Brzeg początkowo podwinięty, później wyprostowany, ostry i cienki. Powierzchnia gładka, naga. Jest higrofaniczny; podczas suchej pogody jest jasnoochrowy, podczas wilgotnej ma barwę od szarobrązowej do oliwkowoszarej[6].
Gęste i zbiegające na trzon, najpierw białe, potem żółtawe[6].
Wysokość 4–9 cm, grubość 8–18 mm, w środku watowaty i miękki. Podstawa maczugowato poszerzona i połączona z podłożem białą grzybnią. Powierzchnia gładka, włóknista, barwy białoszarej. kremowej[6][7] lub jasnobrązowej[8].
Biały, miękki i wodnisty. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Bez wyraźnego smaku i bez zapachu, co najwyżej o słabym zapachu stęchłej mąki[7].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki o rozmiarach 6–8,5 × 3,5–5 μm, jajowate, eliptyczne lub nieregularnie. Powierzchnia zarodników gładka, ale delikatnie w mikroskopie elektronowym delikatnie rzeźbiona, nieamyloidalna. Cystyd brak. W strzępkach grzybni występują sprzążki[8].
- Gatunki podobne
Charakterystyczną cechą tego gatunku białolejkówki jest bulwiasto zgrubiała podstawa trzonu. Nie zawsze jednak cecha ta jest dobrze wykształcona, i wówczas trudno jest odróżnić ją od niektórych innych gatunków lejkówek[8]. Najbardziej podobna jest lejkówka szarawa (Clitocybe nebularis). Jest jednak większa i ma miąższ bardziej twardy i kwaskowaty. Ponadto jej blaszki przez potarcie palcem łatwo oddzielają się od kapelusza[7]. Podobna jest też lejkówka karbowana (Clitocybe costata), ale nawet starsze jej okazy mają podwinięty brzeg kapelusza, ponadto jest on pofałdowany. Zazwyczaj nie posiada garbu i ma odcienie bardziej brązowoczerwonawe.
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Najliczniej opisano występowanie tego gatunku w Europie i Ameryce Północnej, ale znany jest także w Korei, Japonii i Australii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje od Hiszpanii po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego i Islandię[9]. W Polsce jest pospolity[3].
Rośnie na ziemi w lasach iglastych, liściastych i mieszanych, w jałowcowych zaroślach, na nieużytkach, Owocniki pojawiają się od maja do listopada wśród traw i opadłych liści[3]. Na starych okazach białolejkówki buławotrzonowej czasami występuje inny nagrzybny grzyb – pochwiak grzybolubny (Volvariella surrecta)[10].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mykoryzowy[3]. Według niektórych autorów uznawany za grzyb niejadalny[6], według innych za grzyb jadalny, ale o małej wartości kulinarnej i raczej nie polecany do spożycia – przy równoczesnym spożyciu alkoholu może spowodować zatrucie, zaburza bowiem metabolizm przetwarzania alkoholu w organizmie[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-11-05].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-10-24].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 27 kwietnia 2021.
- ↑ Dariusz Karasiński i inni, Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego, Izabelin: Kampinoski Park Narodowy, 2015, s. 58, ISBN 978-83-61144-95-3.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ a b c Mushroom Expert [online] [dostęp 2015-11-06].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-10-05].
- ↑ Alina Skirgiełło, Grzyby (Mycota), podstawczaki (Basidiomycota), łuskowcowate (Pluteaceae), Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1999, s. 61, ISBN 83-85444-66-1.