Biblioteka Babel

Biblioteka Babel

La biblioteca de Babel

Pierwsza strona rękopisu opowiadania Biblioteka Babel (1941)
Autor	Jorge Luis Borges
Typ utworu	opowiadanie
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Argentyna
Język	hiszpański
Data wydania	1941
Wydawca	Editorial Sur

Biblioteka Babel (hiszp. La biblioteca de Babel) – opowiadanie argentyńskiego pisarza Jorge Luisa Borgesa z 1941 r., opisujące wszechświat jako ogromną bibliotekę.

Utwór wydano pierwotnie jako część zbioru opowiadań Borgesa Ogród o rozwidlających się ścieżkach (El jardín de senderos que se bifurcan) z 1941 r. Po polsku po raz pierwszy wydano je na łamach „Przekroju” w 1957 r. (tłumaczenie anonima pod tytułem Biblioteka), a w formie książkowej – w 1972 r. tomie Fikcje (tłumaczenie Andrzeja Sobol-Jurczykowskiego).

Tytuł

Biblioteka Babel jest nawiązaniem do motywu biblijnej wieży Babel, której budowa zakończyła się – według Księgi Rodzaju – pomieszaniem ludzkich języków.

Fabuła

Narrator opowiadania opisuje zamieszkany przez niego wszechświat jako ogromną przestrzeń, składającą się z sąsiadujących ze sobą pokoi na planie sześciokąta. W każdym pokoju znajdują się półki, zawierające książki. Każda z tych książek ma 410 ustandaryzowanych stron, wypełnionych wszystkimi możliwymi kombinacjami 25 znaków (22 litery, przecinek, kropka i spacja). Tomy tworzą bibliotekę, gdzie nie istnieją dwie identyczne książki i gdzie można znaleźć

wszystko, co tylko można wyrazić i to we wszystkich możliwych językach. Wszystko: dokładną historię przyszłości, autobiografię archaniołów, prawdziwy katalog Biblioteki, tysiące i tysiące katalogów fałszywych, dowód fałszywości tych katalogów, dowód fałszywości prawdziwego katalogu, ewangelię gnostyczną Bazylidesa, komentarz tej ewangelii, prawdziwą opowieść o twojej śmierci, przekłady wszystkich książek na wszystkie języki, interpelację każdej książki we wszystkie inne.

Ogrom informacji, z których duża część jest bełkotem, skłania wiele postaci opisanych w opowiadaniu do mniej lub bardziej racjonalnych zachowań, takich jak poszukiwanie Usprawiedliwień (tomów opisujących przyszłe losy poszczególnych ludzi), Szkarłatnego Sześcioboku (książek małego formatu, ilustrowanych, magicznych i wszechpotężnych) czy Człowieka Książki (bibliotekarza, którzy przeczytał księgę zawierającą wyciąg z wszystkich innych książek i stał się podobny bogu).

Tematyka

Historia nawiązuje do motywu biblioteki totalnej, poruszonego wcześniej przez Borgesa w jego eseju z 1939 r. La Biblioteca Total. Pisarz opisuje tam wizję księgozbioru, powstającego przez losową kombinację znaków pisarskich i zawierającego sumę ludzkiej wiedzy, tonącego jednak w oceanie pozbawionych znaczenia kakofonii. W kontekście powstania takiego zbioru drogą losową przywołane zostaje twierdzenie o nieskończonej liczbie małp.

Opowiadanie nawiązuje także do obecnej w twórczości Borgesa figury labiryntu. Mieszkańcy biblioteki są w niej uwięzieni, daremnie poszukując zarówno wyjścia, jak i zrozumienia jego znaczenia.

Borges wskazał, że bezpośrednią inspiracją do napisania Biblioteki Babel było opowiadanie niemieckiego pisarza Kurda Lasswitza z 1901 r. pt. Die Universalbibliothek (ze zbioru Traumkristalle).

Nawiązania

• William Goldbloom Bloch oszacował możliwą liczbę książek w bibliotece Babel na 25^{1 312 000} egzemplarzy.
• w powieści Umberto Eco Imię róży biblioteka opactwa, gdzie zatrzymują się główni bohaterowie, jest składającym się z ośmiokątnych pokoi labiryntem, którego strzeże niewidomy mnich, Jorge z Burgos;
• w powieści Grega Beara City at the End of Time pojawia się wizja nieskończonej biblioteki o nazwie Babel;
• w filmie Interstellar Christophera Nolana znajduje się scena przedstawiająca wnętrze czarnej dziury, przedstawionej w sposób przypominający bibliotekę Babel;
• amerykański pisarz Jonathan Basile stworzył w 2015 r. stronę internetową The Library of Babel, zawierającą 10⁴⁶⁷⁷ cyfrowych tomów, wygenerowanych z przypadkowych kombinacji liter, cyfr i znaków.