Biedrzychowice (województwo opolskie)

wieś | |
![]() Kościół pw. Wniebowzięcia NMP | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
788[1] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-250[2] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0493729 |
Położenie na mapie gminy Głogówek ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa opolskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego ![]() | |
![]() |
Biedrzychowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biedrzychowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 788 osób[4].
Nieoficjalną częścią wsi jest Kapełków[5].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Stradunia.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Biedrzychowic wynoszą 633 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
nie nadano | Kapełków | część wsi |
nie nadano | Szelonka | uroczysko-dawna miejscowość |
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Bedrchouici pochodzi z 1228 roku. Nazwa była później notowana także w formach Frederici villa (ok. 1300), Bedrzichovice (1407), Fredrichsdurff (1430), Fredrichsdorf (1430), Biedrzichowitz (1534), Fridersdorf, Friedersdorff (1596), Friedersdorff (1679), Friedersdorf, pol. Piedrzichowitz (1784), Friedersdorf, Biedrzychowice (1845), Biedrzychowice, Friedersdorf (1939), Friedersdorf – Biedrzychowice, -ic, biedrzychowicki (1946)[9].
Najstarsze zapisy świadczą o polskiej formie Biedrzychowicy, która została przejęta potem do języka niemieckiego jako Friedrichsdorf, a następnie uległa przekształceniu do Friedersdorf[9]. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Biedrzych, dawnego odpowiednika imienia Fryderyk (niem. Friedrich)[10], zapożyczonego do polszczyzny zapewne z języka czeskiego (por. cz. Bedřich). Podstawa Biedrz- może też być powiązana z psł. wyrazem *bedro ‘biodro’[10].
Po II wojnie światowej polska nazwa Biedrzychowice została oficjalnie przyjęta 16 grudnia 1946 roku[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Biedrzychowice, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają VIII–VII wieku p.n.e.[12] We wsi znajdują się neolityczne stanowiska archeologiczne oraz ślady osadnictwa celtyckiego[13].
Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez księcia Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico[14]. Jej założycielem przypuszczalnie był Bedrich (Friedrich). Książę Kazimierz przekazał wieś klasztorowi w Czarnowąsach. Kościół parafialny w Biedrzychowicach wzmiankowany był po raz pierwszy w 1430 w dokumencie księcia Bolka V. Z końca XVII wieku ze sprawozdań powizytacyjnych diecezji wrocławskiej pochodzą pierwsze wzmianki o szkole w Biedrzychowicach[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1490 mieszkańców Biedrzychowic 57 posługiwało się językiem niemieckim, 1397 językiem polskim, a 36 było dwujęzycznych[17]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej. W 1918 miejscowy gospodarz Urban Trinczek postawił pomnik w postaci krzyża z napisem po niemiecku „Zatrzymaj się przechodniu i pomódl się za mnie. Kiedyś przyjdzie ktoś inny i pomodli się za ciebie.” na pamiątkę swoich dwóch braci, którzy zginęli na wojnie[18].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Biedrzychowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem. Do głosowania uprawnionych było w Biedrzychowicach 851 osób, z czego 641, ok. 75,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 631, ok. 74,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 840 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 834 (99,2%) ważne; za Niemcami głosowało 749 osób (89,8%), a za Polską 85 osób (10,1%)[19]. W ramach akcji „Mosty”, która rozpoczęła III powstanie śląskie, polscy dywersanci z Grupy Wawelberg wysadzili koło Biedrzychowic most kolejowy nad Stradunią[20].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[21]. Mieszkańcom Biedrzychowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. 9 września 1945 posterunek Milicji Obywatelskiej w Biedrzychowicach został zawiadomiony, że na końcu wsi żołnierze radzieccy postrzelili dwie osoby. Gdy trzyosobowy patrol polskich milicjantów przybył na miejsce, został ostrzelany przez Rosjan. Ranny w ramię Feliks Kiwic poddał się czerwonoarmistom, prosząc, żeby go zostawili. Jeden z Rosjan, używając pistoletu Kiwica, dobił go strzałem w głowę. Na posterunek MO w Biedrzychowicach przyjechała ciężarówka z radzieckimi posiłkami. Komendant posterunku uciekł w pola, a Rosjanie urządzili na niego „polowanie”, paląc stogi słomy na polach dla rozjaśnienia terenu. Złapany komendant został pobity kolbami, następnie żołnierze próbowali zabrać broń z posterunku. Zajścia trwały do rana, kiedy do Biedrzychowic przybyła polsko-sowiecka komisja dla zbadania wypadków[22].
W latach 1945–1950 Biedrzychowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Biedrzychowice[23], a w latach 1954–1972 gromady Biedrzychowice[24]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[25].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[26], dentysta[27], Gminna Biblioteka Publiczna[28], Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”[29], kotlarz[30], krawiec[31], trzech piekarzy[32], stolarz[33], szewc[34], dwóch wędliniarzy[35].
W 1998 Biedrzychowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[36]. W sierpniu 2014 inicjatywą mieszkańców zrekonstruowano pomnik postawiony w 1918 przez Urbana Trinczka, który został zdewastowany w 1945[18].
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Hery[37].
Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]
- 1793 – 364[38]
- 1910 – 1234[39]
- 1933 – 1420[40]
- 1939 – 1447[40]
- 1966 – 1163[41]
- 1998 – 992[4]
- 2002 – 882[4]
- 2009 – 794[4]
- 2011 – 788[4]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[42]:
- kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, z XIV w., k. XVIII w., 1930 r.
- cmentarz parafialny
- kapliczka, przy domu nr 3, z XIX w.
- dom na folwarku, z XIX w., nie istnieje.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Biedrzychowicach chronione są ponadto[43]:
- układ ruralistyczny wsi
- plebania, nr 117
- obora w zespole plebańskim
- spichlerz w zespole plebańskim
- kapliczka przy domu nr 38
- kapliczka przy domu nr 42
- mleczarnia (szkoła, ob. Przedszkole), nr 165
- dom mieszkalny nr 4
- dom mieszkalno-gospodarczy nr 29
- dom mieszkalno-gospodarczy nr 38
- dom mieszkalno-gospodarczy nr 48
- szkoła, nr 110
Transport[edytuj | edytuj kod]
Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]
Przez Biedrzychowice przebiega droga krajowa:
- 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice
Biedrzychowice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Prudnikiem, Twardawą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Biedrzychowice 01”, „Biedrzychowice 02”[44].
Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]
W rejonie miejscowości przebiega linia kolejowa nr 137 łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Najbliższe stacje kolejowe znajdują się w Głogówku i Twardawie.
Oświata[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach pod numerem 110 znajduje się Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek[45]. We wsi funkcjonuje również oddział Publicznego Przedszkola nr 3 w Głogówku[46].
Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[47]. W 2002 we wsi powstało muzeum wiejskie „Farska Stodoła”, które stanowi bazę edukacji regionalnej i rozwoju turystyki[48]. W 2004 Biedrzychowice zajęły 3. miejsce w kategorii „najpiękniejsza wieś” konkursu „Piękna Wieś Opolska” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego[49].
Religia[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach znajduje się katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)[50]. We wsi jest też 6 kapliczek przydomowych, a także znajdują się tu polne krzyże[12].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach działa kobiecy klub piłkarski LKS Rolnik Biedrzychowice, założony 20 listopada 1983, z zespołem rezerwowym Rolnik II Biedrzychowice. W sezonach 2001/2002, 2019/2020 i 2020/2021 klub występował w rozgrywkach na poziomie Ekstraligi[51]. W 2015 roku nastąpiło połączenie męskiej drużyny Rolnika Biedrzychowice z Partyzantem Kazimierz[52]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[53].
Służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach pod numerem 186A znajduje się ośrodek zdrowia[54].
Ludzie związani z Biedrzychowicami[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Tunkel (1862–1941) – działacz społeczny, proboszcz parafii Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach
- Anna Kaworek (1872–1936) – zakonnica, współzałożycielka i pierwsza przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr św. Michała Archanioła, urodzona w Biedrzychowicach
- Franciszek Styra (1882–1941) – proboszcz parafii Mszana w powiecie wodzisławskim, więzień KL Auschwitz, urodzony w Biedrzychowicach
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2023, s. 44 [zarchiwizowane 2023-09-01] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b c d e Wieś Biedrzychowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-05-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-02-25] .
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
- ↑ Klimat: Biedrzychowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-17] .
- ↑ a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 165–166. ISBN 83-85579-34-6.
- ↑ a b Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 1, A-B. Warszawa – Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 45.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b c Plan Odnowy Miejscowości Biedrzychowice na lata 2018–2023, bip.glogowek.pl [dostęp 2022-10-11] .
- ↑ Biedrzychowice, gminaglogowek.info [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 .
- ↑ Andrzej Dereń , XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
- ↑ Kazimierz Nabzdyk , Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73 .
- ↑ a b Krzysztof Strauchmann , Odbudowali zniszczony pomnik w Biedrzychowicach, Nowa Trybuna Opolska, 26 sierpnia 2014 [dostęp 2023-02-10] (pol.).
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-10-11]. (niem.).
- ↑ Maciej Rysiewicz , 100. rocznica wybuchu III powstania śląskiego – z cyklu „Droga przez niepodległość”, Kurier Ostrowski, 2 maja 2021 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń , Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X .
- ↑ Krzysztof Strauchmann , Milicjanci zginęli z ręki sojusznika, „Tygodnik Kędzierzyn-Koźle/Prudnik/Głubczyce”, Magdalena Żołądź – redaktor prowadzący, 52 (298), bezpłatny dodatek do „Nowej Trybuny Opolskiej”, Opole: Pro Media, 24 grudnia 2014, s. 7, OCLC 833857597 .
- ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Opolskiego, 1972, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1972, s. 80 .
- ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5 .
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 180.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 206.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 267.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 415.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 426.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 443.
- ↑ Biedrzychowice, gm. Głogówek, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”.
- ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-05-17] (niem.).
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-17] .
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt, treemagic.org [dostęp 2020-05-17] .
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 211 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104. [dostęp 2013-01-09].
- ↑ Studium 2016 ↓, s. 57–58.
- ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Biedrzychowice 01, gm. Głogówek, e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18] .
- ↑ Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek w Biedrzychowicach, spbiedrzychowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2022-10-18] .
- ↑ Oddział Biedrzychowice, przedszkoleglogowek3.edupage.org [dostęp 2022-10-18] .
- ↑ DFK Biedrzychowice / Friedersdorf.
- ↑ Farska Stodoła – Izba Muzealna w Biedrzychowicach, [w:] Aneta Kolasińska-Demidowicz , Muzea, izby pamięci i pomniki historii, „Opolskie Kwitnące”, Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 2013, s. 58 .
- ↑ Docenione zaangażowanie, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 43 (726), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 października 2004, s. 9, ISSN 1231-904X .
- ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-10-18] (pol.).
- ↑ Rolnik Biedrzychowice (k), www.90minut.pl [dostęp 2020-06-12] .
- ↑ Jacek Nałęcz , Wyjazd tygodnia: Partyzanci bez amunicji. Lokalne derby dla Fortuny, pilkaopolska.pl, 24 września 2018 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
- ↑ Janusz Stefanko , Damian Wicher , Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X .
- ↑ Katarzyna Doros , Termomodernizacja ośrodka zdrowia w Biedrzychowicach. Budynek zyska m.in. nowy piec i elewację, Radio Opole, 23 września 2019 [dostęp 2023-09-23] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Colmar Grünhagen , Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz, Breslau: Josef Max & COMP., 1857 .
- Colmar Grünhagen, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest , Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
- Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek, 2016 [dostęp 2023-02-10] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biedrzychowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 206 .
- Biedrzychowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych [online], Instytut Śląski [dostęp 2023-10-09] .