Biedrzychowice (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biedrzychowice
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Głogówek

Liczba ludności (2011)

788[1]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-250[2]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0493729

Położenie na mapie gminy Głogówek
Mapa konturowa gminy Głogówek, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Biedrzychowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Biedrzychowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Biedrzychowice”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Biedrzychowice”
Ziemia50°20′12″N 17°56′22″E/50,336667 17,939444
Multimedia w Wikimedia Commons

Biedrzychowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biedrzychowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 788 osób[4].

Nieoficjalną częścią wsi jest Kapełków[5].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Stradunia.

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Biedrzychowic wynoszą 633 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Biedrzychowice[3][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
nie nadano Kapełków część wsi
nie nadano Szelonka uroczysko-dawna miejscowość

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Bedrchouici pochodzi z 1228 roku. Nazwa była później notowana także w formach Frederici villa (ok. 1300), Bedrzichovice (1407), Fredrichsdurff (1430), Fredrichsdorf (1430), Biedrzichowitz (1534), Fridersdorf, Friedersdorff (1596), Friedersdorff (1679), Friedersdorf, pol. Piedrzichowitz (1784), Friedersdorf, Biedrzychowice (1845), Biedrzychowice, Friedersdorf (1939), Friedersdorf – Biedrzychowice, -ic, biedrzychowicki (1946)[9].

Najstarsze zapisy świadczą o polskiej formie Biedrzychowicy, która została przejęta potem do języka niemieckiego jako Friedrichsdorf, a następnie uległa przekształceniu do Friedersdorf[9]. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Biedrzych, dawnego odpowiednika imienia Fryderyk (niem. Friedrich)[10], zapożyczonego do polszczyzny zapewne z języka czeskiego (por. cz. Bedřich). Podstawa Biedrz- może też być powiązana z psł. wyrazem *bedro ‘biodro’[10].

Po II wojnie światowej polska nazwa Biedrzychowice została oficjalnie przyjęta 16 grudnia 1946 roku[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Biedrzychowice, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają VIII–VII wieku p.n.e.[12] We wsi znajdują się neolityczne stanowiska archeologiczne oraz ślady osadnictwa celtyckiego[13].

Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez księcia Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico[14]. Jej założycielem przypuszczalnie był Bedrich (Friedrich). Książę Kazimierz przekazał wieś klasztorowi w Czarnowąsach. Kościół parafialny w Biedrzychowicach wzmiankowany był po raz pierwszy w 1430 w dokumencie księcia Bolka V. Z końca XVII wieku ze sprawozdań powizytacyjnych diecezji wrocławskiej pochodzą pierwsze wzmianki o szkole w Biedrzychowicach[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].

Biedrzychowice na mapie z 1913

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1490 mieszkańców Biedrzychowic 57 posługiwało się językiem niemieckim, 1397 językiem polskim, a 36 było dwujęzycznych[17]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej. W 1918 miejscowy gospodarz Urban Trinczek postawił pomnik w postaci krzyża z napisem po niemiecku „Zatrzymaj się przechodniu i pomódl się za mnie. Kiedyś przyjdzie ktoś inny i pomodli się za ciebie.” na pamiątkę swoich dwóch braci, którzy zginęli na wojnie[18].

Pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I i II wojny światowej

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Biedrzychowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem. Do głosowania uprawnionych było w Biedrzychowicach 851 osób, z czego 641, ok. 75,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 631, ok. 74,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 840 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 834 (99,2%) ważne; za Niemcami głosowało 749 osób (89,8%), a za Polską 85 osób (10,1%)[19]. W ramach akcji „Mosty”, która rozpoczęła III powstanie śląskie, polscy dywersanci z Grupy Wawelberg wysadzili koło Biedrzychowic most kolejowy nad Stradunią[20].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[21]. Mieszkańcom Biedrzychowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. 9 września 1945 posterunek Milicji Obywatelskiej w Biedrzychowicach został zawiadomiony, że na końcu wsi żołnierze radzieccy postrzelili dwie osoby. Gdy trzyosobowy patrol polskich milicjantów przybył na miejsce, został ostrzelany przez Rosjan. Ranny w ramię Feliks Kiwic poddał się czerwonoarmistom, prosząc, żeby go zostawili. Jeden z Rosjan, używając pistoletu Kiwica, dobił go strzałem w głowę. Na posterunek MO w Biedrzychowicach przyjechała ciężarówka z radzieckimi posiłkami. Komendant posterunku uciekł w pola, a Rosjanie urządzili na niego „polowanie”, paląc stogi słomy na polach dla rozjaśnienia terenu. Złapany komendant został pobity kolbami, następnie żołnierze próbowali zabrać broń z posterunku. Zajścia trwały do rana, kiedy do Biedrzychowic przybyła polsko-sowiecka komisja dla zbadania wypadków[22].

W latach 1945–1950 Biedrzychowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Biedrzychowice[23], a w latach 1954–1972 gromady Biedrzychowice[24]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[25].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[26], dentysta[27], Gminna Biblioteka Publiczna[28], Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”[29], kotlarz[30], krawiec[31], trzech piekarzy[32], stolarz[33], szewc[34], dwóch wędliniarzy[35].

W 1998 Biedrzychowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[36]. W sierpniu 2014 inicjatywą mieszkańców zrekonstruowano pomnik postawiony w 1918 przez Urbana Trinczka, który został zdewastowany w 1945[18].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Biedrzychowic od strony Prudnika

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Hery[37].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kapliczka z XIX w.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[42]:

  • kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, z XIV w., k. XVIII w., 1930 r.
  • cmentarz parafialny
  • kapliczka, przy domu nr 3, z XIX w.
  • dom na folwarku, z XIX w., nie istnieje.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Biedrzychowicach chronione są ponadto[43]:

  • układ ruralistyczny wsi
  • plebania, nr 117
    • obora w zespole plebańskim
    • spichlerz w zespole plebańskim
  • kapliczka przy domu nr 38
  • kapliczka przy domu nr 42
  • mleczarnia (szkoła, ob. Przedszkole), nr 165
  • dom mieszkalny nr 4
  • dom mieszkalno-gospodarczy nr 29
  • dom mieszkalno-gospodarczy nr 38
  • dom mieszkalno-gospodarczy nr 48
  • szkoła, nr 110

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Biedrzychowice przebiega droga krajowa:

Biedrzychowice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Prudnikiem, Twardawą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Biedrzychowice 01”, „Biedrzychowice 02”[44].

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

W rejonie miejscowości przebiega linia kolejowa nr 137 łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Najbliższe stacje kolejowe znajdują się w Głogówku i Twardawie.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek

W Biedrzychowicach pod numerem 110 znajduje się Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek[45]. We wsi funkcjonuje również oddział Publicznego Przedszkola nr 3 w Głogówku[46].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Pomnik upamiętniający konkurs „Piękna Wieś Opolska”

W Biedrzychowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[47]. W 2002 we wsi powstało muzeum wiejskie „Farska Stodoła”, które stanowi bazę edukacji regionalnej i rozwoju turystyki[48]. W 2004 Biedrzychowice zajęły 3. miejsce w kategorii „najpiękniejsza wieś” konkursu „Piękna Wieś Opolska” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego[49].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach znajduje się katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)[50]. We wsi jest też 6 kapliczek przydomowych, a także znajdują się tu polne krzyże[12].

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach działa kobiecy klub piłkarski LKS Rolnik Biedrzychowice, założony 20 listopada 1983, z zespołem rezerwowym Rolnik II Biedrzychowice. W sezonach 2001/2002, 2019/2020 i 2020/2021 klub występował w rozgrywkach na poziomie Ekstraligi[51]. W 2015 roku nastąpiło połączenie męskiej drużyny Rolnika Biedrzychowice z Partyzantem Kazimierz[52]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[53].

Służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]

W Biedrzychowicach pod numerem 186A znajduje się ośrodek zdrowia[54].

Ludzie związani z Biedrzychowicami[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2023, s. 44 [zarchiwizowane 2023-09-01].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. ↑ a b c d e Wieś Biedrzychowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-05-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  5. ↑ a b Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  6. ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-02-25].
  7. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  8. ↑ Klimat: Biedrzychowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-17].
  9. ↑ a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 165–166. ISBN 83-85579-34-6.
  10. ↑ a b Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 1, A-B. Warszawa – Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 45.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  12. ↑ a b c Plan Odnowy Miejscowości Biedrzychowice na lata 2018–2023, bip.glogowek.pl [dostęp 2022-10-11].
  13. ↑ Biedrzychowice, gminaglogowek.info [dostęp 2022-10-11] (pol.).
  14. ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
  15. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  16. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  17. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  18. ↑ a b Krzysztof Strauchmann, Odbudowali zniszczony pomnik w Biedrzychowicach, Nowa Trybuna Opolska, 26 sierpnia 2014 [dostęp 2023-02-10] (pol.).
  19. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-10-11]. (niem.).
  20. ↑ Maciej Rysiewicz, 100. rocznica wybuchu III powstania śląskiego – z cyklu „Droga przez niepodległość”, Kurier Ostrowski, 2 maja 2021 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
  21. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  22. ↑ Krzysztof Strauchmann, Milicjanci zginęli z ręki sojusznika, „Tygodnik Kędzierzyn-Koźle/Prudnik/Głubczyce”, Magdalena Żołądź – redaktor prowadzący, 52 (298), bezpłatny dodatek do „Nowej Trybuny Opolskiej”, Opole: Pro Media, 24 grudnia 2014, s. 7, OCLC 833857597.
  23. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  24. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Opolskiego, 1972, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1972, s. 80.
  25. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  26. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  27. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 180.
  28. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 206.
  29. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 267.
  30. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  31. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  32. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
  33. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 415.
  34. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 426.
  35. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 443.
  36. ↑ Biedrzychowice, gm. Głogówek, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
  37. ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  38. ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-05-17] (niem.).
  39. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-17].
  40. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt, treemagic.org [dostęp 2020-05-17].
  41. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 211.
  42. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104. [dostęp 2013-01-09].
  43. ↑ Studium 2016 ↓, s. 57–58.
  44. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Biedrzychowice 01, gm. Głogówek, e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  45. ↑ Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek w Biedrzychowicach, spbiedrzychowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2022-10-18].
  46. ↑ Oddział Biedrzychowice, przedszkoleglogowek3.edupage.org [dostęp 2022-10-18].
  47. ↑ DFK Biedrzychowice / Friedersdorf.
  48. ↑ Farska Stodoła – Izba Muzealna w Biedrzychowicach, [w:] Aneta Kolasińska-Demidowicz, Muzea, izby pamięci i pomniki historii, „Opolskie Kwitnące”, Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 2013, s. 58.
  49. ↑ Docenione zaangażowanie, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 43 (726), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 października 2004, s. 9, ISSN 1231-904X.
  50. ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-10-18] (pol.).
  51. ↑ Rolnik Biedrzychowice (k), www.90minut.pl [dostęp 2020-06-12].
  52. ↑ Jacek Nałęcz, Wyjazd tygodnia: Partyzanci bez amunicji. Lokalne derby dla Fortuny, pilkaopolska.pl, 24 września 2018 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  53. ↑ Janusz Stefanko, Damian Wicher, Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X.
  54. ↑ Katarzyna Doros, Termomodernizacja ośrodka zdrowia w Biedrzychowicach. Budynek zyska m.in. nowy piec i elewację, Radio Opole, 23 września 2019 [dostęp 2023-09-23] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Głogówek
Miasto
Wsie
Osada
Integralne
części wsi
Części
miasta

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biedrzychowice_(województwo_opolskie)&oldid=72028619”