50°20′12″N 17°56′22″E/50,336667 17,939444Biedrzychowice (województwo opolskie)
| wieś | |
 Kościół pw. Wniebowzięcia NMP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
788[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-256[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0493729 |
Położenie na mapie gminy Głogówek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
| 50°20′12″N 17°56′22″E/50,336667 17,939444
| |
Biedrzychowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 788 osób[4].
Nieoficjalną częścią wsi jest Kapełków[5].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Stradunia.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Biedrzychowic wynoszą 633 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Bedrchouici pochodzi z 1228 roku. Nazwa była później notowana także w formach Frederici villa (ok. 1300), Bedrzichovice (1407), Fredrichsdurff (1430), Fredrichsdorf (1430), Biedrzichowitz (1534), Fridersdorf, Friedersdorff (1596), Friedersdorff (1679), Friedersdorf, pol. Piedrzichowitz (1784), Friedersdorf, Biedrzychowice (1845), Biedrzychowice, Friedersdorf (1939), Friedersdorf – Biedrzychowice, -ic, biedrzychowicki (1946)[9].
Najstarsze zapisy świadczą o polskiej formie Biedrzychowicy, która została przejęta potem do języka niemieckiego jako Friedrichsdorf, a następnie uległa przekształceniu do Friedersdorf[9]. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Biedrzych, dawnego odpowiednika imienia Fryderyk (niem. Friedrich)[10], zapożyczonego do polszczyzny zapewne z języka czeskiego (por. cz. Bedřich). Podstawa Biedrz- może też być powiązana z psł. wyrazem *bedro ‘biodro’[10].
Po II wojnie światowej polska nazwa Biedrzychowice została oficjalnie przyjęta 16 grudnia 1946 roku[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Biedrzychowice, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają VIII–VII wieku p.n.e.[12] We wsi znajdują się neolityczne stanowiska archeologiczne oraz ślady osadnictwa celtyckiego[13].
Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez księcia Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico[14]. Jej założycielem przypuszczalnie był Bedrich (Friedrich). Książę Kazimierz przekazał wieś klasztorowi w Czarnowąsach. Kościół parafialny w Biedrzychowicach wzmiankowany był po raz pierwszy w 1430 w dokumencie księcia Bolka V. Z końca XVII wieku ze sprawozdań powizytacyjnych diecezji wrocławskiej pochodzą pierwsze wzmianki o szkole w Biedrzychowicach[12].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1490 mieszkańców Biedrzychowic 57 posługiwało się językiem niemieckim, 1397 językiem polskim, a 36 było dwujęzycznych[15]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej.
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Biedrzychowicach 851 osób, z czego 641, ok. 75,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 631, ok. 74,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 840 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 834 (99,2%) ważne; za Niemcami głosowało 749 osób (89,8%), a za Polską 85 osób (10,1%)[16]. W ramach akcji „Mosty”, która rozpoczęła III powstanie śląskie, polscy dywersanci z Grupy Wawelberg wysadzili koło Biedrzychowic most kolejowy nad Stradunią[17].
Po II wojnie światowej wieś została przejęta przez polską administrację. Mieszkańcom Biedrzychowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
W latach 1945–1950 Biedrzychowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Biedrzychowice, a w latach 1954–1972 gromady Biedrzychowice.
W 1998 Biedrzychowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[18].
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Hery[19].
Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]
- 1793 – 364[20]
- 1910 – 1234[21]
- 1933 – 1420[22]
- 1939 – 1447[22]
- 1998 – 992[4]
- 2002 – 882[4]
- 2009 – 794[4]
- 2011 – 788[4]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[23]:
- kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, z XIV w., k. XVIII w., 1930 r.
- cmentarz parafialny
- kapliczka, przy domu nr 3, z XIX w.
- dom na folwarku, z XIX w., nie istnieje.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez Biedrzychowice przebiega droga krajowa
- 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice
Oświata[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach pod numerem 110 znajduje się Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek[24]. We wsi funkcjonuje również oddział Publicznego Przedszkola nr 3 w Głogówku[25].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[26]. W 2002 we wsi powstało muzeum wiejskie „Farska Stodoła”, które stanowi bazę edukacji regionalnej i rozwoju turystyki[27]. W 2004 Biedrzychowice zajęły 3. miejsce w kategorii „najpiękniejsza wieś” konkursu „Piękna Wieś Opolska” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego[28].
Religia[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach znajduje się katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)[29]. We wsi jest też 6 kapliczek przydomowych, a także znajdują się tu polne krzyże[12].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Biedrzychowicach działa kobiecy klub piłkarski LKS Rolnik Biedrzychowice. W sezonie 2019/2020 występował w Ekstralidze[30].
Ludzie związani z Biedrzychowicami[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Tunkel (1862–1941) – działacz społeczny, proboszcz parafii Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach
- Anna Kaworek (1872–1936) – zakonnica, współzałożycielka i pierwsza przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr św. Michała Archanioła, urodzona w Biedrzychowicach
- Franciszek Styra (1882–1941) – proboszcz parafii Mszana w powiecie wodzisławskim, więzień KL Auschwitz, urodzony w Biedrzychowicach
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych – Poczta Polska. „Spis numerów adresowych”, s. według indeksu nazw, 2013. Warszawa: Poczta Polska S.A..zły zapis daty dostępu
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b c d e Wieś Biedrzychowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-05-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022
- ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-02-25].
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
- ↑ Klimat: Biedrzychowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 165–166. ISBN 83-85579-34-6.
- ↑ a b Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 1, A-B. Warszawa – Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 45.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b c Plan Odnowy Miejscowości Biedrzychowice na lata 2018–2023, bip.glogowek.pl [dostęp 2022-10-11].
- ↑ Biedrzychowice, gminaglogowek.info [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Colmar Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
- ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-10-11]. (niem.).
- ↑ Maciej Rysiewicz, 100. rocznica wybuchu III powstania śląskiego – z cyklu „Droga przez niepodległość”, Kurier Ostrowski, 2 maja 2021 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Biedrzychowice, gm. Głogówek, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2022-10-11] (pol.).
- ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”.
- ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-05-17] (niem.).
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt, treemagic.org [dostęp 2020-05-17].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104. [dostęp 2013-01-09].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. siostry Anny Kaworek w Biedrzychowicach, spbiedrzychowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2022-10-18].
- ↑ Oddział Biedrzychowice, przedszkoleglogowek3.edupage.org [dostęp 2022-10-18].
- ↑ DFK Biedrzychowice / Friedersdorf.
- ↑ Farska Stodoła – Izba Muzealna w Biedrzychowicach, [w:] Aneta Kolasińska-Demidowicz, Muzea, izby pamięci i pomniki historii, „Opolskie Kwitnące”, Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 2013, s. 58.
- ↑ Docenione zaangażowanie, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 43 (726), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 października 2004, s. 9, ISSN 1231-904X.
- ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-10-18] (pol.).
- ↑ Skarb – Rolnik Biedrzychowice (k), www.90minut.pl [dostęp 2020-06-12].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biedrzychowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 206.
