Bielsk Podlaski

Bielsk Podlaski
Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim
Herb Bielska Podlaskiego
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	bielski
Gmina	gmina miejska
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1495
Burmistrz	Jarosław Borowski
Powierzchnia	26,88 km²
Populacja (30.06.2012) • liczba ludności • gęstość	26 545 994,94 os./km²
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-100 do 17-102
Tablice rejestracyjne	BBI
Położenie na mapie powiatu bielskiego Bielsk Podlaski
Położenie na mapie Polski Bielsk Podlaski
52°46′06″N 23°11′31″E
TERC (TERYT)	2003011
SIMC	0922685
Urząd miejski ul. Kopernika 1 17-100 Bielsk Podlaski
Strona internetowa
BIP

Bielsk Podlaski – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 26 545 mieszkańców.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992–1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej „Jesień Bardów”, Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”, Kultury Ukraińskiej „Podlaska Jesień”.

§Toponimia

Pieczęć miejska, wyciśnięta w 1574 r.

Nazwanie odrzeczne, od rzeki Biała nad którą miasto jest położone. Bielsk gród nad Białą. Na Mazowszu i Pomorzu bardzo często grody nadrzeczne nazywano z pomocą przymiotnikowego przyrostka -sk np.Płońsk od rz.Płoni. Jeszcze częściej nazywano tak grody w języku ruskim: Połock, Kursk, Smoleńsk. Dla odróżnienia od innych Bielsków dodano określnik Podlaski od Podlasie.

§Struktura powierzchni

Według danych z 2002 Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

§Demografia

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4 759 osób w 648 domach, 2 239 podało narodowość żydowską, 1 904 - polską, 491 – białoruską, 120 – rosyjską, 2 – niemiecką, 1 – czeską, 1 – litewską, 1 – rusińską narodowość. 2392 osób było wyznania mojżeszowego, 1 331 rzymsko-katolickiego, 1 013 osób było wyznania prawosławnego, 14 ewangelickiego, 8 zadeklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1 – bezwyznaniowiec.

Dane z 30 czerwca 2012:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	26 545	100	13 765	51,86	12 780	48,14
powierzchnia	26,88 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	994,94		512,09		482,85

§Historia

Góra zamkowa

Ratusz barokowy z 1776 r., obecnie Muzeum Miejskie

Karmelicki zespół klasztorny z 1641

Kościół karmelitów z 1641

Klasycystyczna Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja z 1783

Zabytkowa plebania z 1900

Cerkiew konkatedralna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w.

Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716

Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)

Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej

Cmentarz żołnierzy radzieckich, z lewej kaplica grobowa w prawosławnej części cmentarza

Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą

Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim

Prawosławna Kaplica św. Mikołaja, na drugim planie II Liceum Ogólnokształcącego z Białoruskim Językiem Nauczania im. Bronisława Taraszkiewicza

• II wiek p.n.e. - ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
• Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród

§XIII wiek

• 1253 - pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
• 1264 - wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
• 1273 - zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena

§XIV wiek

• ok. 1323 Podlasie dostało się pod panowanie litewskiego księcia Giedymina
• 1346 - Podlasie atakowane jest przez Krzyżaków
• 1366 - w traktacie pokojowym z litewskim księciem Olgierdem król Kazimierz Wielki określa Bielsk jako gród pod władzą jego brata Kiejstuta
• 1379 - prawdopodobny najazd Krzyżaków pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi
• 1382 - książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród (a także Drohiczyn, Suraż i Mielnik)
• 1383 - wiosną Jagiełło wypiera księcia Janusza z Bielska i przekazuje go Witoldowi Kiejstutowiczowi
• 1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu księciu Januszowi I grody w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy

§XV wiek

• 1408 - Jagiełło przekazuje gród Witoldowi
• 1410 - w skład dwóch podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszła choragiew drohicka, w której walczyli bielszczanie
• po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
• 1413 - ziemia drohicka na terenie którego leżał Bielsk została włączona do utworzonego Województwa trockiego
• 2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
• 1440
  • wiosna - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
  • czerwiec - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
• 26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
• 1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
• 18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
• 28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
• 18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
• koniec XV w. - powstanie prawosławnego klasztoru św. Mikołaja

§XVI wiek

• 1501
  • 9-18 września - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
  • 3 listopada - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
• 14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
• 1506
  • królowa Helena, żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem
  • 20 grudnia - w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika
• 22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
• 1513 - Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
• 1516 - powstaje cech rzeźników
• 1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
• 1542 - wzmiankowana jest synagoga
• 1549 - powstaje cech szewców
• 1563 - według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
• 1564
  • 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
  • 22 lipca - pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
  • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
• 1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
• 1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
• 1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
• 1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

§XVII wiek

• 1641 - wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
• 1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
• 1659 - przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

§XVIII wiek

• 1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
• 1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
• 1796 - zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

§Zabory

• 1795–1807 - Bielsk w zaborze pruskim
• 1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
• 1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
• 1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
• 1825 - likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej
• 1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
• 1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
• 1855 - następna epidemia cholery
• 1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
• 1866 - z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia; ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
• XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
• 1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
• 1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

§II Rzeczpospolita

• 1919
  • 19 lutego - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
  • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
• 1920
  • 29 lipca - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
  • 20 sierpnia - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
• 1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
• 1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
• 1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
• 1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
• 1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
• 1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
• 1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
• 1937-1939 - burmistrzem miasta był Alfons Erdman
• 1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
• 1939
  • 11 czerwca - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
  • 18 czerwca - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

§II wojna światowa

• 15-23 września 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
• 23 września 1939-1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
• 22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
• 2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
• 1943 - powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
• 30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

§PRL

• 1956 jesień - ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
• 1984 - w Ratuszu powstało Muzeum

§III Rzeczpospolita

• 1991 - wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
• 1992 - powstał Związek Ukraińców Podlasia
• 1994 - w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP

§Urodzeni w Bielsku Podlaskim

• Nadzieja Artymowicz, poetka
• Eugeniusz Berezowiec, burmistrz Miasta w latach 2002–2013
• Mina Bern, aktorka
• Wojciech Borecki, trener piłkarski
• Jarosław Borowski, Mistrz Polski w scrabble, obecny burmistrz Bielska Podlaskiego
• Małgorzata Dmitruk, malarka
• Lech Feszler, senator
• Doroteusz Fionik, etnograf
• Ignacy Fonberg, chemik
• Marta Gryko, aktorka
• Marta Hirmani Lasocka, malarka
• Ojciec Leon Knabit, benedyktyn
• Stefan Kamasa, muzyk
• Cezary Kosiński, aktor
• Wiktor Kozłowski, leśnik, powstaniec listopadowy
• Kazimierz Henryk Leszczyński, burmistrz Miasta w latach 1990–1994
• Józef Lewartowski, działacz komunistyczny
• Iosif Łangbard, radziecki architekt
• Jerzy Plutowicz, poeta
• Małgorzata Prokopiuk-Kępka, dziennikarka
• Maciej Radel, aktor
• Marta Romaniuk, modelka
• Dariusz Snarski, bokser, olimpijczyk
• Andrzej Stepaniuk, polityk, burmistrz Miasta w latach 1994–2002
• Kamila Lićwinko, lekkoatletka
• Rościsław Stepaniuk, pilot
• Julian Sztatler, pianista
• Kpt. Władysław Wysocki, oficer
• Włodzimierz Zakrzewski, malarz, grafik, plakacista
• Zoja Saczko, poetka
• Jowita Kruk, księgowa, twórczyni tarczy podatkowej

§Zabytki

• Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
• Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
• Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
  • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
  • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
  • ogrodzenie z basztami i bramą
  • kapliczka
• Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym, pierwsza wzmianka XV w.
  • dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
  • ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św. Elżbietę,
  • obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
  • plebania drewniana z 1900
• Cerkiew konkatedralna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw. zamkowa z końca XVI w., drewniana (parafialna)
• Cerkiew św. Michała (zbudowana w 1789, wieża z 1914), drewniana (parafialna)
• Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716 (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
• Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy, ufundowana pierwotnie przez królową Bonę (po 1533), od 1596 unicka, istniała do 1774. Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w., od 1839 prawosławna. W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz. Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
• Kaplica św. Mikołaja
• Kaplica św. Jerzego
• Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
• Kaplica cmentarna pw. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
• Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
• Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
• Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
• Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
• Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

§Kościoły i związki wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

§Parafie prawosławne

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

• Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
• Parafia Opieki Matki Bożej
  • Cerkiew Opieki Matki Bożej
• Parafia św. Michała Archanioła
  • Kaplica Świętej Trójcy przy Policealnym Studium Ikonograficznym
• Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
  • Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny
• Parafia Zmartwychwstania Pańskiego

§Kościoły protestanckie

• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Zbór Kościoła Chrystusowego
• Kościół Zielonoświątkowy
• Zbór Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

§Parafie rzymskokatolickie

Kościół Miłosierdzia Bożego

• Parafia Matki Bożej z Góry Karmel
• Parafia Miłosierdzia Bożego
  • Kościół Miłosierdzia Bożego
• Parafia Najświętszej Opatrzności Bożej
• Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja

§Inne

• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

§Transport

Dworzec kolejowy w Bielsku Podlaskim

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:

• droga krajowa 19 Rzeszów - Lublin - Siemiatycze - Bielsk Podlaski - Białystok - Kuźnica Białostocka
• droga krajowa 66 Zambrów - Wysokie Mazowieckie - Bielsk Podlaski - Połowce
• droga wojewódzka 689 Bielsk Podlaski - Hajnówka - Białowieża

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 na terenie szpitala przy ulicy Kleszczelowskiej 1 otwarto lądowisko sanitarne.

§Media

Drogowskaz z miastami partnerskimi Bielska Podlaskiego

§Prasa

• Gazeta Współczesna - Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
• Kurier Poranny - Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
• Nad Buhom i Narwoju - Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13, skr. poczt. 77
• Bielski Hostineć - Redakcja przy ulicy ul. Leśnej 13

§Miasta partnerskie

• Călărași
• Călărași
• Dwe mogili
• Kingisepp
• Rachów
• Swietłahorsk
• Tulln

§Zobacz też

• Michał Bałasz, architekt
• Eugeniusz Bedeniczuk, olimpijczyk
• Antoni Beszta-Borowski, błogosławiony
• Iwan Bielski, książę
• Izabella Elżbieta Branicka, starościna
• Jan Klemens Branicki, hetman
• Biskup Grzegorz, duchowny
• Alfons Erdman, burmistrz
• Pola Gojawiczyńska, pisarka
• Walenty Herburt, duchowny
• Mikołaj Hajduk, pedagog
• Arie Lejb Jelin, rabin
• Adam Kazanowski, podkomorzy
• Stefan Kopa, folklorysta
• Jarosław Kostycewicz, działacz społeczny
• Jan Onacik, funkcjonariusz
• Aleksander Sewruk, aktor
• Grzegorz Szerszenowicz, trener
• Bronisław Taraszkiewicz, językoznawca
• Wassa, księżniczka
• Szymon Bogumił Zug, architekt

§Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Bielsku Podlaskim na portalu Wirtualny Sztetl