Bielsk Podlaski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Bielsk Podlaski (ujednoznacznienie).
Bielsk Podlaski
Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim
Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim
Herb
Herb Bielska Podlaskiego
Państwo  Polska
Województwo  podlaskie
Powiat bielski
Gmina gmina miejska
Data założenia XII wiek
Prawa miejskie 1495[1]
Burmistrz Jarosław Borowski[a][2]
Powierzchnia 27,01[3] km²
Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość
25 938[4]
960,3 os./km²
Strefa numeracyjna
 85
Kod pocztowy 17-100 do 17-102
Tablice rejestracyjne BBI
Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa lokalizacyjna powiatu bielskiego
Bielsk Podlaski
Bielsk Podlaski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa lokalizacyjna województwa podlaskiego
Bielsk Podlaski
Bielsk Podlaski
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bielsk Podlaski
Bielsk Podlaski
Ziemia52°46′06″N 23°11′31″E/52,768333 23,191944
TERC
(TERYT)		 2003011
SIMC 0922685
Urząd miejski
ul. Kopernika 1
17-100 Bielsk Podlaski
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Bielsk Podlaski – miasto w Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski.

W 1929 r. liczyło 5567 mieszkańców. Miasto powiatowe. Siedziba powiatowej komendy policji, urzędu skarbowego podatków i opłat, Kasa Skarbowa, powiatowy zarząd drogowy, powiatowy urząd ziemski, inspektorat szkolny, wydział powiatowy. Były tu dwa kościoły katolickie, dwa grecko-wschodnie i synagoga. Działało gimnazjum, prepranda nauczycielska, kursy handlowe. Był tu szpital powiatowy. Działały tu: Oddział Związku Kupców Żydowskich, Oddział Związku Kupców Polskich, Związek Ziemian, Okręgowe Towarzystwo Rolnicze, Koło Pszczelarzy, Związek Rzemieślników, Związek Masarzy. Istniała elektrownia[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[6], w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[7].

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992–1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej „Jesień Bardów”, Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”, Kultury Ukraińskiej „Podlaska Jesień”.

Toponimia[edytuj]

Nazwanie odrzeczne, od rzeki Biała nad którą miasto jest położone. Bielsk gród nad Białą. Na Mazowszu i Pomorzu bardzo często grody nadrzeczne nazywano z pomocą przymiotnikowego przyrostka -sk np. Płońsk od rz.Płoni. Jeszcze częściej nazywano tak grody w języku ruskim: Połock, Kursk, Smoleńsk. Dla odróżnienia od innych Bielsków dodano określnik Podlaski od Podlasie[8].

Struktura powierzchni[edytuj]

Przyroda w Bielsku Podlaskim
Most kolejowy na rzece Białej
Park Miejski
Skwer im. Izabeli Branickiej

Według danych z 2002[9] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj]

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach, 2239 podało narodowość żydowską, 1904 – polską, 491 – białoruską, 120 – rosyjską, 2 – niemiecką, 1 – czeską, 1 – litewską, 1 – rusińską narodowość[10]. 2392 osób było wyznania mojżeszowego, 1331 rzymskokatolickiego, 1013 osób było wyznania prawosławnego, 14 ewangelickiego, 8 zadeklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1 – bezwyznaniowiec[10].

Dane z 31 grudnia 2014[3][11]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób  % osób  % osób  %
Populacja 26 249 100 13 604 51,83 12 645 48,17
Powierzchnia 27,01 km²
Gęstość zaludnienia
[os./km²]		 972 503,66 468,34

Piramida wieku mieszkańców Bielska Podlaskiego w 2014 roku[4].
Piramida wieku Bielsk Podlaski.png

Historia[edytuj]

XIII wiek[edytuj]

Góra Zamkowa - miejsce pierwotnego grodu bielskiego, którego początek przypada na XII/XIII wiek

XIV wiek[edytuj]

XV wiek[edytuj]

Zabytkowa kropielnica przy Kościele par. p.w. Narodzenia NMP i św. Mikołaja

XVI wiek[edytuj]

Pieczęć miejska, wyciśnięta w 1574 r.
  • 1501
    • 9–18 września – w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
    • 3 listopada – zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
  • 14 listopada 1505 – w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
  • 1506
  • 22–25 lutego 1509 – w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
  • 1513 – Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego[potrzebny przypis]
  • 1516 – powstaje cech rzeźników
  • 1530 – ziemia bielska zostaje kupiona od Gasztołdów przez królową Bonę
  • 1542 – wzmiankowana jest synagoga
  • 1549 – powstaje cech szewców
  • 1563 – według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
  • 1564
Karmelicki zespół klasztorny z 1641
    • 20 maja–9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
    • 22 lipca – pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
    • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
  • 1569 – Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
  • 1571 – powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
  • 1576 – w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
  • 1591 – pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)
Ratusz barokowy z 1776 r., obecnie Muzeum Miejskie

XVII wiek[edytuj]

  • 1641 – wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
  • 1655 – zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
  • 1659 – przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek[edytuj]

  • 1776-1780 - został wzniesiony w stylu późnobarokowym Ratusz Miejski
  • 1779–1781 – w mieście działała królewska komisja Boni Ordinis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
  • 1784 – pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
  • 1796 – zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

Zabory[edytuj]

Dworzec kolejowy w Bielsku w czasach zaboru rosyjskiego
  • 1795–1807 – Bielsk w zaborze pruskim
  • 1802 – Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
  • 1807 – Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
  • 1812 – przez miasto przechodzą wojska Napoleona
  • 1825 – likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[15]
  • 1831 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
  • 1839 – kasata unii w Cesarstwie Rosyjskim
  • 1843 – miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
  • 1855 – następna epidemia cholery
  • 1863 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchłami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
  • XIX wiek – w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
  • 1873 – doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
  • 1915 – część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita[edytuj]

Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej
  • 1919
    • 19 lutego – opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
  • 1920
    • 29 lipca – miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
    • 20 sierpnia – odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
  • 1921 – powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”
  • 1923–1937 – burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
  • 1924 – uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
  • 1925 – otwarcie Rocznej Koedukacyjnej Szkoły Handlowej kierowanej przez Jana Nowotarskiego[16]
  • 1925–1928 – budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
  • 1932–1939 – starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
  • 1932 – ukazuje się pierwszy numer „Gazety Bielskiej”
  • 1936 – pierwszy numer powiatowego miesięcznika „Plon”
  • 1937–1939 – burmistrzem miasta był Alfons Erdman
  • 1938 – oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
  • 1939
    • 11 czerwca – uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
    • 18 czerwca – przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa[edytuj]

Cmentarz żołnierzy radzieckich, z lewej kaplica grobowa w prawosławnej części cmentarza
 Osobny artykuł: Getto w Bielsku Podlaskim.
  • 15–23 września 1939 – pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
  • 23 września 1939–1941 – okupacja radziecka. Pierwsze wywózki na Syberię
  • 22 czerwca 1941 – zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (m.in. nauczycieli, urzędników, księży)
  • 2 listopada 1942 – likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicą Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
  • 1943 – powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
  • 30 lipca 1944 – wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej przez oddziały Armii Czerwonej (53 korpus 48 Armii i 105 korpus 65 Armii)[17].

PRL[edytuj]

Szpital Powiatowy w Bielsku Podlaskim

III Rzeczpospolita[edytuj]

Pływalnia miejska „Wodnik” przy ulicy Kazimierzowskiej 3B w Bielsku Podlaskim

Zabytki[edytuj]

  • Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
  • Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
  • Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
    • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
    • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
    • ogrodzenie z basztami i bramą
    • kapliczka
  • Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
  • Kaplica cmentarna pw. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
  • Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
  • Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
  • Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
  • Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
  • Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół Miłosierdzia Bożego
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny
Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów przy ulicy Kazimierzowskiej 40

Parafie rzymskokatolickie[edytuj]

Parafie prawosławne[edytuj]

Kościoły protestanckie[edytuj]

Inne[edytuj]

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy w Bielsku Podlaskim

Znaczący węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok – Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 na terenie szpitala przy ulicy Kleszczelowskiej 1 otwarto lądowisko sanitarne.

Media[edytuj]

Telewizja[edytuj]

  • TV Podlasie – Lokalna telewizja istniejąca od 2008r. emitowana w sieci kablowej TVK Hajnówka Sp.j.

Portale internetowe[edytuj]

  • www.ibielsk.pl – portal informacyjny obejmujący swoim zasięgiem Powiat Bielski

Prasa[edytuj]

Sport[edytuj]

Piłka Nożna[edytuj]

Koszykówka[edytuj]

Urodzeni w Bielsku Podlaskim[edytuj]

Urodzeni w Bielsku Podlaskim
Cezary Kosiński - aktor
Maciej Radel - aktor
Kamila Lićwinko - polska lekkoatletka specjalizująca się w skoku wzwyż, halowa mistrzyni świata, mistrzyni Uniwersjady. Olimpijka z Rio.

Zobacz też[edytuj]

Odział Spółdzielni Mleczarskiej Mlekovita przy ulicy Wojska Polskiego 52
Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim

Miasta partnerskie[edytuj]

Drogowskaz z miastami partnerskimi Bielska Podlaskiego


Uwagi

  1. ↑ Z powodu śmierci poprzedniego burmistrza, od 30 grudnia 2013 r. sprawował obowiązki komisarza pełniącego funkcję Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, po czym w wyborach samorządowych z 16 listopada 2014 r. został wybrany na burmistrza w I turze wyborów uzyskując 5161 (49,55%) głosów.
  2. ↑ Do czasu przebudowy z lat 2013–2014, kiedy to drewnianą konstrukcję zastąpiono betonową (pozostawiając bryłę cerkwi w niezmienionym kształcie).

Przypisy

  1. ↑ Historia miasta na oficjalnej stronie Urzędu Miasta Bielsk Podlaski.
  2. ↑ OBWIESZCZENIE KOMISARZA WYBORCZEGO W BIAŁYMSTOKU z dnia 22 listopada 2014 r. o wynikach wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast na obszarze województwa podlaskiego (pol.). Państwowa Komisja Wyborcza, 2014-11-22. [dostęp 2014-11-27]. s. 10.
  3. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r. , s. 122, 2015-07-22. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. [dostęp 2015-10-13]. 
  4. ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Bielsk_Podlaski, w oparciu o dane GUS.
  5. ↑ The 1929 Polish Business Directory Project, data.jewishgen.org [dostęp 2017-04-01].
  6. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  7. ↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
  8. ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 27.
  9. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  10. ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
  11. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII. , s. 91, 2015-06-08. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 2083-3342. [dostęp 2015-10-12]. 
  12. ↑ „Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici” Poznań 1842, s. 233 [1].
  13. ↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11–20.
  14. ↑ T.J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111–113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
  15. ↑ a b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku, [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199–202. ISBN 8390292882.
  16. ↑ Dziennik Wileński, nr 154, 1926 s. 3.
  17. ↑ ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, str. 70
  18. ↑ W Bielsku Podlaskim będzie można zdać państwowy egzamin na prawo jazdy Bielsk Podlaski | Portal Bielska Podlaskiego iBielsk.pl, ibielsk.pl [dostęp 2015-12-01] (pol.).
  19. ↑ Samochodowy Rajd w Bielsku Podlaskim | iBielsk.pl, iBielsk.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2016-05-17] (pol.).
  20. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 5 czerwca 2014.

Linki zewnętrzne[edytuj]

p • d • e
Miasta województwa podlaskiego
Miasta powiatowe POL województwo podlaskie COA.svg
Miasta gminne
p • d • e
Powiat bielski
Miasta POL powiat bielski (województwo podlaskie) COA.svg
Gminy miejskie
Gminy wiejskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielsk_Podlaski&oldid=49784948”