Przejdź do zawartości

Bielsk Podlaski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bielsk Podlaski
miasto i gmina
Ilustracja
Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

bielski

Data założenia

XII wiek

Prawa miejskie

1495[1]

Burmistrz

Piotr Wawulski

Powierzchnia

27,01[2] km²

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


23 823[2]
882 os./km²

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-100 do 17-102

Tablice rejestracyjne

BBI

Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa konturowa powiatu bielskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bielsk Podlaski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Bielsk Podlaski”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bielsk Podlaski”
Ziemia52°46′06″N 23°11′31″E/52,768333 23,191944
TERC (TERYT)

2003011

SIMC

0922685

Hasło promocyjne: Bielsk Podlaski łączy ludzi
Urząd miejski
ul. Kopernika 1
17-100 Bielsk Podlaski
Strona internetowa
BIP

Bielsk Podlaskimiasto w Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3], w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992–1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej „Jesień Bardów”, Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”, Kultury Ukraińskiej „Podlaska Jesień”.

Toponimia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwanie odrzeczne, od rzeki Biała nad którą miasto jest położone. Bielsk gród nad Białą. Na Mazowszu i Pomorzu bardzo często grody nadrzeczne nazywano z pomocą przymiotnikowego przyrostka -sk np. Płońsk od rz. Płoni. Jeszcze częściej nazywano tak grody w języku ruskim: Połock, Kursk, Smoleńsk. Dla odróżnienia od innych Bielsków dodano określnik Podlaski od Podlasie[5].

Struktura powierzchni

[edytuj | edytuj kod]
Przyroda w Bielsku Podlaskim
Most kolejowy na rzece Białej
Park Miejski
Skwer im. Izabeli Branickiej

Według danych z 2002[6] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

W 1563 r. Bielsk liczył wraz z przedmieściami 830 domów (w tym 36 na terenie jurydyki Podzameckiej) i 220 we wsiach miejskich, lustracja z 1576 r. wymieniała 557 domów w mieście oraz 193 place (bez jurydyk) co pozwala szacować ludność Bielska na ponad 3300 mieszkańców w drugiej połowie XVI w.[7]

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach, 2239 podało narodowość żydowską, 1904 – polską, 491 – białoruską, 120 – rosyjską, 2 – niemiecką, 1 – czeską, 1 – litewską, 1 – rusińską narodowość[8]. 2392 osób było wyznania mojżeszowego, 1331 rzymskokatolickiego, 1013 osób było wyznania prawosławnego, 14 ewangelickiego, 8 zadeklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1 – bezwyznaniowiec[8].

Dane z 31 grudnia 2014[9][10]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 26 249 100 13 604 51,83 12 645 48,17
Powierzchnia 27,01 km²
Gęstość zaludnienia
[os./km²]
972 503,66 468,34

Piramida wieku mieszkańców Bielska Podlaskiego w 2014 roku[11].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

XIII wiek

[edytuj | edytuj kod]
Góra Zamkowa – miejsce pierwotnego grodu bielskiego, którego początek przypada na XII/XIII wiek

XIV wiek

[edytuj | edytuj kod]

XV wiek

[edytuj | edytuj kod]
Zabytkowa kropielnica przy kościele parafialnym pw. Narodzenia NMP i św. Mikołaja
Karmelicki zespół klasztorny z 1641
  • zebrał się tu sejm walny Wielkiego Księstwa Litewskiego[21]
    • 20 maja –9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
    • 22 lipca[22] – pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
    • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
  • 1561 – Zygmunt August wydzierżawił na 4,5 roku bielskim Żydom prawo do warzenia piwa w Bielsku, Narwi i Kleszczelach.
  • 1569 – Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
  • 1571 – powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
  • 1576 – w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
  • 1591 – pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)
Ratusz barokowy z 1776 r., obecnie Muzeum Miejskie

XVII wiek

[edytuj | edytuj kod]
  • 1641 – wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
  • 1648 – starcie w Bielsku roty pieszej pod wodzą Samuela Juszkiewicza zaatakowanej przez stojące tam chorągwie Koryckiego i Turobojskiego[23]
  • 1655 – zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
  • 1659 – przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek

[edytuj | edytuj kod]
  • 1776–1780 – został wzniesiony w stylu późnobarokowym Ratusz Miejski
  • 1779–1781 – w mieście działała królewska komisja Boni Ordinis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
  • 1784 – pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
  • 1796 – zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

Zabory

[edytuj | edytuj kod]
Dworzec kolejowy w Bielsku w czasach zaboru rosyjskiego
  • 1795–1807 – Bielsk w zaborze pruskim
  • 1802 – Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
  • 1807 – Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski, ponowne powstanie gminy żydowskiej
  • 1812 – przez miasto przechodzą wojska Napoleona
  • 1825 – likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[16]
  • 1831 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
  • 1839 – kasata unii w Cesarstwie Rosyjskim
  • 1843 – miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
  • 1847 – liczba Żydów w mieście sięgnęła 298 osób[15]
  • 1855 – następna epidemia cholery
  • 1861 – zgodnie z danymi mieszkało tu 1256 Żydów[15]
  • 1863 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchłami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
  • XIX wiek – w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
  • 1873 – doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
  • 1915 – część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej
  • 1919
    • 19 lutego – opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
  • 1920
  • 1921 – powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”
  • 1923–1937 – burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
  • 1924 – uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej, początek elektryfikacji
  • 1925 – otwarcie Rocznej Koedukacyjnej Szkoły Handlowej kierowanej przez Jana Nowotarskiego[24]
  • 1925–1928 – budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
  • 1929 – miasto liczy 5567 mieszkańców. Siedziba powiatowej komendy policji, urzędu skarbowego podatków i opłat; istnieje Kasa Skarbowa, powiatowy zarząd drogowy, powiatowy urząd ziemski, inspektorat szkolny, wydział powiatowy, dwa kościoły katolickie obrządku łacińskiego, dwa greckokatolickie, kilka cerkwi prawosławnych i synagoga. Działało gimnazjum, prepranda nauczycielska, kursy handlowe. Był tu szpital powiatowy. Działały: Oddział Związku Kupców Żydowskich, Oddział Związku Kupców Polskich, Związek Ziemian, Okręgowe Towarzystwo Rolnicze, Koło Pszczelarzy, Związek Rzemieślników, Związek Masarzy. Istniała elektrownia[25].
  • 1932–1939 – starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
  • 1932 – ukazuje się pierwszy numer „Gazety Bielskiej”
  • 1936 – pierwszy numer powiatowego miesięcznika „Plon”
  • 1937–1939 – burmistrzem miasta był Alfons Erdman
  • 1938 – oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
  • 1939
    • 11 czerwca – uruchomienie 1500-tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
    • 18 czerwca – przekazanie 35 pułkowi piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz żołnierzy radzieckich, z lewej kaplica grobowa w prawosławnej części cmentarza
  • 15–23 września 1939 – pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
  • 23 września 1939–1941 – okupacja radziecka. Pierwsze wywózki na Syberię
  • 22 czerwca 1941 – zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Zamordowanie w lesie pilickim ok. 800 Polaków (m.in. nauczycieli, urzędników, księży)
  • sierpień 1941 – utworzenie getta dla ludności żydowskiej.
 Osobny artykuł: Getto w Bielsku Podlaskim.
  • jesień 1941 – uruchomienie przez Niemców Karnego Obozu Pracy u zbiegu ulic Zamkowej i Poniatowskiego w budynku byłej szkoły żydowskiej[26].
  • 2 listopada 1942 – likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicą Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do obozu zagłady w Treblince i Białegostoku
  • lipiec 1943 – rozstrzelanie przez Niemców w lesie koło wsi Piliki 50 mieszkańców Bielska (w tym 16 dzieci, byłego burmistrza Erdmana i trzech księży katolickich: Borowskiego, Opiatowskiego i Olszewskiego)[27]
  • 1943 – powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
  • 30 lipca 1944 – zdobycie miasta przez oddziały Armii Czerwonej (53 korpus 48 Armii i 105 korpus 65 Armii)[28].

Polska Ludowa

[edytuj | edytuj kod]
Szpital Powiatowy w Bielsku Podlaskim
  • 1944–1956 – działa Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim. Najliczniejsza obsada Urzędu była w 1946 roku gdy pracowało tam 60 funkcjonariuszy. W 1947 roku obsada zmniejszyła się w związku z zakończeniem głównych walk z oddziałami partyzantki antykomunistycznej związanym z amnestią 1947 roku. W całym okresie istnienia Urzędu funkcjonariusze narodowości białoruskiej stanowili ponad połowę kadry, ale wśród kadry kierowniczej dominowali Polacy[29]
  • 1956 jesień – ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
  • 1984 – w ratuszu powstało muzeum

III Rzeczpospolita

[edytuj | edytuj kod]
Pływalnia miejska „Wodnik” przy ulicy Kazimierzowskiej 3B w Bielsku Podlaskim

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Gród został zniszczony przez Krzyżaków w 1373 roku, jednak później go odbudowano. Na górze zamkowej w XVI wieku znajdował się drewniany zamek, który spłonął od pioruna podczas obrad możnych litewskich w 1564 roku, gdy w mieście przebywał król Zygmunt August. W pobliżu zamku znajdowały się zabudowania gospodarcze, w tym stajnie królewskie.
  • Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
  • Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
    • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
    • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
    • ogrodzenie z basztami i bramą
    • kapliczka
  • Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
  • Kaplica cmentarna pw. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
  • Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
  • Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
  • Park przy dawnym dworze w Hołowiesku
  • Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
  • Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Dworzec kolejowy w Bielsku Podlaskim

Znaczący węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok – Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 na terenie szpitala przy ulicy Kleszczelowskiej 1 otwarto lądowisko sanitarne.

Komunikacja miejska

[edytuj | edytuj kod]

W Bielsku Podlaskim kursują 4 linie komunikacji miejskiej. Obsługą komunikacji zajmuje się Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Bielsku Podlaskim.

Linię numer 1 obsługują nowoczesne autobusy elektryczne z systemem audiowizualnym informacji pasażerskiej[32].

Również wdrożony jest elektroniczny system rozkładów online komunikacji miejskiej – KiedyPrzyjedzie[33].

Rozkład jazdy można sprawdzić na stronie internetowej lub w aplikacji mobilnej KiedyPrzyjedzie. Aplikacja dzięki nadajnikom GPS zainstalowanym w autobusach może na bieżąco śledzić gdzie dany autobus się znajduje na mapie miasta.

Jako jedno z nielicznych miast w Polsce, Bielsk Podlaski swoim pasażerom i gościom oferuję darmową komunikację miejską. Takie rozwiązanie jest również przyjęte między innymi w mieście Malbork.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]
Bielski Dom Kultury

W Bielsku Podlaskim znajduje się Bielski Dom Kultury. W mieście również były kręcone zdjęcia do melodramatu filmowego „Znachor” z 1981 w reżyserii Jerzego Hoffmana[34].

Oświata

[edytuj | edytuj kod]

Szkoły podstawowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. kpt. Władysława Wysockiego
  • Szkoła Podstawowa nr 3 z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego im. Jarosława Kostycewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Adama Mickiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Szarych Szeregów
  • Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 1 św. abp. Łukasza Wojno-Jasienieckiego

Licea ogólnokształcące

[edytuj | edytuj kod]
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
  • II Liceum Ogólnokształcące z Białoruskim Językiem Nauczania im. Bronisława Taraszkiewicza

Technikum

[edytuj | edytuj kod]
  • Zespół Szkół nr 1 im. Marszałka Józefa Klemensa Piłsudskiego
  • Zespół Szkół nr 4 im. Ziemi Podlaskiej

Telewizja

[edytuj | edytuj kod]
  • TV Podlasie – Lokalna telewizja istniejąca od 2008 r. emitowana w sieci kablowej TVK Hajnówka Sp.j.

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Kościół Miłosierdzia Bożego
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny
Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów przy ulicy Kazimierzowskiej 40

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

[edytuj | edytuj kod]

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

[edytuj | edytuj kod]

Kościół Chrześcijan Baptystów

[edytuj | edytuj kod]

Kościół Chrystusowy

[edytuj | edytuj kod]

Kościół katolicki

[edytuj | edytuj kod]

Kościół Zielonoświątkowy

[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy

[edytuj | edytuj kod]

Piłka Nożna

[edytuj | edytuj kod]

Koszykówka

[edytuj | edytuj kod]

Urodzeni

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Bielsku Podlaskim.
Urodzeni w Bielsku Podlaskim
Cezary Kosiński – aktor
Maciej Radel – aktor
Kamila Lićwinko – polska lekkoatletka specjalizująca się w skoku wzwyż, halowa mistrzyni świata, mistrzyni Uniwersjady. Olimpijka z Rio.

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]
Drogowskaz z miastami partnerskimi Bielska Podlaskiego

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1985)[36]

Ludzie związani z Bielskiem Podlaskim

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Bielskiem Podlaskim.
  1. Do czasu przebudowy z lat 2013–2014, kiedy to drewnianą konstrukcję zastąpiono betonową (pozostawiając bryłę cerkwi w niezmienionym kształcie).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Historia miasta na oficjalnej stronie Urzędu Miasta Bielsk Podlaski.
  2. a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  3. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  4. Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
  5. Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 27.
  6. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  7. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 248 [1] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1304 [2].
  8. a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
  9. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, s. 122, ISSN 1505-5507 [dostęp 2015-10-13].
  10. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, s. 91, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-10-12].
  11. Bielsk Podlaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  12. „Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici” Poznań 1842, s. 233 [3].
  13. M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11–20.
  14. T.J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111–113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
  15. a b c d Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-01].
  16. a b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku, [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199–202. ISBN 83-902928-8-2.
  17. Informacje historyczno-geograficzne od XIII w. do końca XVI w. znajdują się w haśle „Bielsk”, zob. Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis, W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 68–83 [4].
  18. Wiesław Wróbel, Gród i zamek w Surażu do 1603 r. w świetle źródeł pisanych [online], s. 40.
  19. Dominik Szulc: O Znaczeniu Prus Dawnych. Druk: Kaczanowski i Strąbski, 1846. s. 121. [dostęp 2018-10-20].
  20. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 236–249 (komentarz) [5] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [6] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1292–1305 (komentarz) [7] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [8].
  21. Матвей Кузьмич Любавский, Литовско-русский Сейм. Опыт по истории учреждения в связи с внутренним строем и внешней жизнью государства, Москва 1900, s. 3.
  22. Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu (s. 80 oraz s. 83, przypis nr 35) przesuwa datę spalenia zamku na pożar miasta 20 maja lub okres między 1 czerwca a 10 lipca (po Zielonych Świątkach): „Do tej pory na podstawie kroniki Marcina Bielskiego uważano, że do pożaru zamku doszło 22 VII 1564 r. (Bielski, Kronika s. 561). Wzmianka ta trafiła do literatury (ostatnio: Karpiński Pożary, 284). Relacja Bielskiego mówiła jednak, że pożarowi przyglądał się osobiście król Zygmunt August, co jednak nie było zgodne z jego itinerarium. W notatkach Piotra Wiesiołowskiego młodszego, który wpisywał je do kalendarza astronomicznego, jest zapis, że do pożaru doszło po Zielonych Świątkach w czasie jego pobytu na sejmie (czyli między 1 VI a 10 VII)”, cyt. za: Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis i W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 83 [9].
  23. Emil Kalinowski, Emil Kalinowski – Strachy na Lachy – na Podlasiu (PH).pdf [online] [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  24. Dziennik Wileński, nr 154, 1926 s. 3.
  25. The 1929 Polish Business Directory Project [online], data.jewishgen.org [dostęp 2017-04-01].
  26. Zbigniew Romaniuk, Bielski Almanach Historyczny 2016, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej, 2016 [dostęp 2021-01-19].
  27. Instytut Pamięci Narodowej, Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  28. „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 70.
  29. „Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956” pod redakcją Jana Jerzego Milewskiego i Anny Pyżewskiej, IPN 2005, ISBN 83-89078-95-3, s. 11–113.
  30. W Bielsku Podlaskim będzie można zdać państwowy egzamin na prawo jazdy Bielsk Podlaski | Portal Bielska Podlaskiego iBielsk.pl [online], ibielsk.pl [dostęp 2015-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08] (pol.).
  31. Samochodowy Rajd w Bielsku Podlaskim | iBielsk.pl [online], iBielsk.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2016-05-17] (pol.).
  32. Małgorzata Gałka, Bielsk Podlaski stawia na niskoemisyjny transport publiczny [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 25 sierpnia 2023 [dostęp 2024-08-29] (pol.).
  33. Administrator Testowy, Ruszył system informacji pasażerskiej [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 5 stycznia 2024 [dostęp 2024-08-29] (pol.).
  34. Znachor w bazie filmpolski.pl
  35. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].
  36. Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] Urszula Lewandowska, Krystyna Malik, Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]