50°07′21″N 20°51′37″E/50,122500 20,860278Biskupice Radłowskie
 |
Ten artykuł od 2011-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
|
||
 |
||
| Państwo |  Polska |
|
| Województwo | małopolskie | |
| Powiat | tarnowski | |
| Gmina | Radłów | |
| Liczba ludności (2012) | 1075[1] | |
| Kod pocztowy | 33-130 | |
| Tablice rejestracyjne | KTA | |
| SIMC | 0827828 | |
|
Położenie na mapie województwa małopolskiego
 Biskupice Radłowskie
|
||
|
Położenie na mapie Polski
Biskupice Radłowskie
|
||
| 50°07′21″N 20°51′37″E/50,122500 20,860278 |
||
Biskupice Radłowskie – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów w zakolu Dunajca. Obszar wsi Biskupice Radłowskie obejmuje także przysiółki Wólka i Zawodzie oraz Chruścisko, Ścieżki, Kujaczów, Zaogrodzie, Niedrożne. Leży na styku dróg wojewódzkich:
- 975 – z Dąbrowy Tarnowskiej przez Wierzchosławice, Wojnicz, Zakliczyn do Nowego Sącza,
- 964 – przez Szczurową i Niepołomice do Wieliczki i Krakowa.
Wieś jest położona około 6 km od Radłowa, 15 km od Tarnowa i 67 km od Krakowa.
Spis treści
Historia[edytuj]
Wieś powstała prawdopodobnie w XVI wieku i weszła w skład dóbr kościelnych należących do biskupstwa krakowskiego. W 1450 w Biskupicach Radłowskich postawiony został znak graniczny wyznaczający zasięg dóbr kościelnych. Na słupie granicznym umieszczono napis który w języku polskim znaczy, cyt:
 |
Po I rozbiorze Polski Biskupice Radkowskie wraz z całymi dobrami należącymi do biskupstwa krakowskiego weszły administracyjnie w skład państwa austriackiego. W 1782 wieś wraz z kluczem radłowskim i pozostałymi ziemiami biskupstwa została upaństwowiona przez cesarza Józef II Habsburg w ramach reform zwanych reformami józefińskimi[2].
Z Biskupic synowie chłopscy trafiali do szkół parafialnych i katedralnych. Długosz wspominał o Biskupicach przy Radłowie, podkreślając że jest to wieś „dobrze prosperująca, licząca 17 łanów, 3 karczmy, najlepszy dwór biskupi w kluczu radłowskim”. Kilku chłopów z Biskupic walczyło w Bitwie pod Grunwaldem (Długosz). Najstarsze nazwiska mieszkańców Biskupic to wywodzące się od profesji właściciela: Tracz, Kluza, Mierzwa, Lira, Pęcak, Mączka, Cholewa. Nieco później pojawiły się nazwiska szlacheckie: Radłowski, Marcinkowski, Szumlański. Jeszcze później nazwiska cudzoziemskie: Kosman, Wenc, Sznicl, Zacharka oraz nazwiska żydowskie[potrzebny przypis].
W 1848 po przeprowadzonym przez władze austriackie uwłaszczeniu chłopów wieś oraz posiadana przez chłopów ziemia stała się ich własnością. Właścicielami reszty dóbr ziemskich pozostałych po uwłaszczeniu byli kolejni dziedzice. Jednym z nich był Florian Helcel[3].
Miejscowość doświadczyła licznych klęsk związanych z najazdem szwedzkim, przemarszem wojsk kwarcianych idących na Kraków, wojsk Rakoczego, a także działań wojennych związanych rozbiorami Polski oraz I i II wojny światowej. W 1882 roku w Biskupicach Radłowskich, staraniem Rady Gminy, powstała Szkoła Podstawowa. W okresie międzywojennym we wsi działały liczne organizacje społeczne, polityczne i gospodarcze: Koło Stronnictwa Ludowego, Koło Młodzieży Wici, Koło Rolnicze, Straż Pożarna, Kasa Stefczyka, filia mleczarni oraz sklep spożywczy. Obok murowanej szkoły wybudowana została remiza strażacka. 8 września 1939 roku, podczas bitwy o Biskupice Radłowskie, wieś została w 80% spalona. Zniszczony został również most na Dunajcu. Dla upamiętnienia żołnierzy poległych w tej bitwie został wybudowany pomnik. Podczas II wojny światowej we wsi działała zbrojna organizacja ruchu ludowego Batalionów Chłopskich. W uznaniu zasług wieś została odznaczona w 1983 roku Krzyżem Walecznych. 16 czerwca 1991 wieś obchodziła 600-lecie istnienia.
Zabytki[edytuj]
- Słup graniczny z 1450 roku ufundowany przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, zbudowany na granicy dóbr ziemskich biskupstwa krakowskiego i rycerzy herbu Zabawa. Jest to najstarszy i najlepiej zachowany tego rodzaju zabytek w Polsce.
- Cmentarz wojenny nr 257 – Biskupice Radłowskie Zawodzie.
- Cmentarz wojenny nr 258 – Biskupice Radłowskie Zawodzie.
- Cmentarz wojenny nr 259 – Biskupice Radłowskie
Plan zabudowy[edytuj]
Plan zabudowy Biskupic Radłowskich przypomina miasteczko z głównym placem – Rynkiem oraz siecią krzyżujących się ulic. Obecnie w rynku znajdują się: filia Gminnej Biblioteki Publicznej, przychodnia zdrowia, remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, zabytkowa figura Św. Jana, oraz kościół pod wezwaniem NMP Częstochowskiej. Obok kościoła znajduje się zabytkowa kapliczka z 1876 roku. Opodal wsi, na przeciwległym brzegu Dunajca, działa odkrywkowa kopalnia kruszywa.
Nazwy ulic Biskupic Radłowkich:
Batalionów Chłopskich, Bohaterów Września, Jasna, Kościelna, Krótka, Nowa, Polna, Sportowa, Stanisława Mierzwy, Szkolna, Wincentego Witosa, Wólka, Zagumnie, Zawodzie, Lipowa, Jana Dąb-Kocioła, Spacerowa.
Ważne obiekty[edytuj]
- Kaplica przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku.
- Pomnik ku czci żołnierzy 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz 20 PP, 21 Dywizji Armii „Kraków”, poległych 7 i 8 września 1939 r. w obronie przeprawy na rzece Dunajec (wzniesiony w 1969 roku).
- Kościół parafialny NMP Częstochowskiej (ziemię pod budowę kościoła przekazały siostry Kuklewicz, 2 października 1983 ks. biskup Jerzy Ablewicz położył kamień węgielny pod budowę; poświęcenie odbyło się 30 czerwca 1991 przez ks. biskupa ordynariusza Józefa Życińskiego),
- Biblioteka publiczna (wyróżniona w 1984 Dyplomem dyr. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Tarnowie),
- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Stanisława Mierzwy
- Remiza strażacka
- Boisko sportowe
Przypisy
- ↑ Oficjalna strona Urzędu Miejskiego w Radłowie – małopolskie – Sołectwa.
- ↑ Władysław Konieczny, Dwór w Dołędze, Tarnów 2009, s.9,10.
- ↑ Filip Sulimierski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I, Warszawa 1880, s.239.
Bibliografia[edytuj]
- Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
||||||||||||||
