Bitwa morska pod Salis

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa morska pod Salis
Wojna polsko-szwedzka (1600–1611)
Czas

23/24 marca 1609

Miejsce

Salis (obecnie Salacgrīva)

Terytorium

Morze Bałtyckie, wybrzeże dzisiejszej Łotwy

Przyczyna

spór o Inflanty i o dominium Maris Baltici

Wynik

zwycięstwo Polaków

Strony konfliktu
Rzeczpospolita Szwecja
Dowódcy
Jan Karol Chodkiewicz Joachim Fryderyk von Mansfeld
Siły
2 statki zdobyczne
i 5 uzbrojonych statków handlowych obsadzonych piechotą,
kilka łodzi i batów,
4 brandery
8 okrętów wojennych,
11 okrętów pomocniczych i łodzi
Straty
bez strat dwa spalone okręty
Położenie na mapie Łotwy
Mapa konturowa Łotwy, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia57°45′19″N 24°20′58″E/57,755278 24,349444
Bitwa morska pod Salis była pierwszym starciem na Bałtyku, podczas którego wykorzystano brandery. Obraz Willema van de Veldego (młodszego) przedstawia bitwę pod Solebay w roku 1672, gdzie również użyto branderów

Bitwa morska pod Salisbitwa morska stoczona pomiędzy flotą Rzeczypospolitej i flotą szwedzką nocą 23/24 marca 1609 roku, podczas wojny polsko-szwedzkiej (1600–1611).

Geneza bitwy[edytuj | edytuj kod]

Po zdobyciu Parnawy 2 marca 1609 roku hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz ruszył w kierunku Rygi zagrożonej przez wojska szwedzkie generała Joachima Fryderyka von Mansfelda. Po drodze zauważył możliwość zniszczenia bazującej w porcie Salis (obecnie Salacgrīva na Łotwie, staropol. Szalc[1]) eskadry szwedzkiej, która blokowała Rygę od strony morza. Całkowicie panujący na Bałtyku Szwedzi nie czuli się zagrożeni, dlatego ich straż w używanym w charakterze dodatkowej bazy porcie pełniła swe obowiązki niedbale i łatwo dała się zaskoczyć. Zresztą zaskoczenie było jedyną szansą hetmana, w otwartej bitwie słabe siły polsko-litewskie na morzu nie miałyby szans wobec przewagi przeciwnika.

Zdobyte w Parnawie dwa statki obsadzono piechotą i uzbrojono w działa sprowadzone z parnawskiego zamku. Do kierowania ruchem statków Chodkiewicz zaciągnął kilku marynarzy, głównie inflanckich. Tak zaimprowizowana eskadra wzmocniona została dodatkowo przez kilka naprędce uzbrojonych statków handlowych (prawdopodobnie pięć[2]), zakupionych od Anglików i Holendrów[1], również obsadzonych piechotą oraz kilka łodzi i batów, niektóre wypełnione prochem, smołą i innymi łatwopalnymi materiałami.

Bitwa[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 23 na 24 marca flota Chodkiewicza niespodziewanie zaatakowała flotę szwedzką. Prawdopodobnie hetmanowi udało się też przekupić niektórych członków załóg szwedzkich[1]. Wynajęci Inflantczycy, wykorzystując korzystny wiatr wiejący w kierunku lądu, wprowadzili do portu kilka branderów (najprawdopodobniej cztery i było to pierwsze użycie branderów na Bałtyku w czasach nowożytnych[3]), podpalili je i pchnęli w stronę stojących w szyku zakotwiczonych okrętów szwedzkich.

Wśród zaskoczonych okrętów szwedzkich powstał popłoch, załogi odcinały liny kotwiczne i próbowały ratować się ucieczką. Mimo to, dwa okręty szwedzkie spaliły się i wkrótce zatonęły. Wycofujące się z portu jednostki szwedzkie dostały się pod ogień oczekujących na redzie okrętów polsko-litewskich. Zaskoczona niespodziewanym atakiem Chodkiewicza eskadra szwedzka nawet nie spróbowała podjąć walki artyleryjskiej, czym prędzej uciekła na wody Zatoki Ryskiej. Jednostki Rzeczypospolitej, wolniejsze od okrętów szwedzkich, nie podjęły pościgu. Cały port miasta Salis wraz z zapasami broni, amunicji i żywności dostał się w ręce Litwinów.

Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]

Zdobycie Parnawy i przepędzenie eskadry szwedzkiej z Salis wywarło bezpośredni wpływ na dalszy przebieg działań wojennych i przyczyniło się do powstrzymania naporu wojsk szwedzkich na Rygę.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Adam Naruszewicz: Historya J.K. Chodkiewicza, Wojewody Wileńskiego, Hetmana Wielkiego W. Ks. Lit., Lipsk 1837, tom I, s. 190.
  2. Edmund Kosiarz: Wojny na Bałtyku X-XIX wiek, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, s. 162.
  3. Edmund Kosiarz: op. cit., s. 161-162.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]