Przejdź do zawartości

Bitwa nad Canal du Nord

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa nad Canal du Nord
I wojna światowa, front zachodni, część ofensywy stu dni
Ilustracja
Kanadyjscy inżynierowie budujący most nad Canal du Nord, wrzesień 1918
Czas

27 września – 1 października 1918

Miejsce

Nord-Pas-de-Calais

Terytorium

Francja

Przyczyna

ofensywa aliantów 1918

Wynik

zwycięstwo aliantów

Strony konfliktu
 Cesarstwo Niemieckie  Imperium brytyjskie:
Dowódcy
Otto von Below
Georg von der Marwitz 		Henry Horne
Julian Byng
Straty
36 500 wziętych do niewoli,
380 dział 		30 000
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
50,283333°N 3,116667°E/50,283333 3,116667
Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa nad Canal du Nord – starcie zbrojne stoczone w ramach ofensywy stu dni pod koniec I wojny światowej. Bitwa miała miejsce w regionie Nord-Pas-de-Calais w północnej Francji, wzdłuż nieukończonego odcinka Canal du Nord i na obrzeżach Cambrai, między 27 września a 1 października 1918 roku. Aby uniemożliwić Niemcom wysłanie posiłków przeciwko atakowi w jednym miejscu, atak wzdłuż Canal du Nord był częścią serii alianckich ofensyw na całym froncie zachodnim. Atak rozpoczął się dzień po rozpoczęciu ofensywy w Meuse-Argonne, dzień przed ofensywą we Flandrii i dwa dni przed bitwą nad St. Quentin Canal[1].

Atak miał miejsce wzdłuż granicy między sektorami brytyjskich 5. i 3 Armii, które miały kontynuować natarcie rozpoczęte bitwą o linię Drocourt-Quéant, bitwą pod Havrincourt i bitwą pod Epehy. 1 Armia miała poprowadzić forsowanie Canal du Nord i zabezpieczyć północną flankę 3 Armii, podczas gdy obie armie zbliżały się do Cambrai. 3 Armia miała również zdobyć Kanał Skaldy, aby wesprzeć 4 Armię w bitwie nad St. Quentin Canal.

Tło

[edytuj | edytuj kod]

Budowa Canal du Nord rozpoczęła się w 1913 roku, aby połączyć rzekę Oise z Kanałem Dunkierka-Skalda. Wraz z wybuchem I wojny światowej prace zostały wstrzymane, a poszczególne odcinki kanału znajdowały się w różnym stadium realizacji[2]. Podczas odwrotu Niemcy uczynili teren wzdłuż kanału na północ od Sains-lès-Marquion praktycznie nieprzejezdnym, niszcząc mosty i zalewając i tak już bagnisty teren otaczający kanał[3][4]. Jedynym przejezdnym terenem był ten na południu, gdzie niewielki, 3,7-kilometrowy odcinek kanału między Sains-lès-Marquion a Mœuvres pozostał w dużej mierze suchy z powodu nieukończonych prac nad kanałem[5]. Nawet w stanie częściowo przekopanym, suchy odcinek kanału nadal stanowił poważną przeszkodę. Kanał miał około 37 metrów szerokości, z zachodnim brzegiem o wysokości od 3 do 4,5 metra i wschodnim brzegiem o wysokości około 1,5 metra[3]. Brytyjska 1 Armia (gen. Henry Horne) została zmuszona do wstrzymania ofensywy do czasu zabezpieczenia przejścia przez kanał[6].

Brytyjski atak na linię Drocourt-Quéant 2 września 1918 roku zakończył się rozbiciem Niemców na froncie o długości 6,4 km[7]. Kilka formacji na niemieckiej linii frontu szybko ustąpiło przed brytyjskim natarciem, ale Brytyjczycy napotkali wówczas bardziej zdecydowany opór ze strony pułków niemieckiej 1 Dywizji Rezerwowej Gwardii, 2 Dywizji Rezerwowej Gwardii i 3 Dywizji Rezerwowej[7]. Aby zapewnić obserwację wszystkich mostów na rzece Sensée i Canal du Nord, brytyjski atak miał być kontynuowany następnego dnia, ale Niemcy uprzedzili Brytyjczyków, wycofując się szerokim frontem[7].

Oberste Heeresleitung (OHL, niemieckie naczelne dowództwo armii) wydało 17 Armii rozkaz wycofania się za rzekę Sensée i Canal du Nord w nocy 2 września, a 2 Armii – wycofania się na linię Hindenburga następnej nocy[8]. Dalej na południe, 18. i 9 Armia miały wycofywać się kolejno, co doprowadziło do opuszczenia wyłomu zdobytego podczas ofensywy wiosennej do 9 września[8]. Na północy 4. i 6 Armia wycofały się między Lens a Ypres, porzucając wyłom nad Lys i zdobycze osiągnięte w bitwie nad Lys[8].

Brytyjskie patrole lotnicze rano 3 września doniosły o braku Niemców między grzbietem Dury a Canal du Nord[7]. 3 Armii udało się bez oporu zająć miasta Quéant i Pronville oraz zobaczyć, jak Niemcy wycofują się szerokim frontem[7]. Gdy Brytyjczycy zbliżali się do nowej linii frontu niemieckiego, zwiadowcy donieśli, że wschodni brzeg Canal du Nord jest silnie broniony, a przeprawy przez kanał zostały zniszczone, z wyjątkiem Palluel, gdzie Niemcy utrzymywali przyczółek po zachodniej stronie kanału[6][8].

Plan taktyczny i przygotowania

[edytuj | edytuj kod]
Mapa bitwy szczegółowo przedstawiająca granice sektorów brygad i cele Korpusu Kanadyjskiego

3 września Naczelny Dowódca Armii Alianckich, marszałek Francji Ferdinand Foch, nakreślił przyszły przebieg ofensywy alianckiej na froncie zachodnim[9]. Aby uniknąć ryzyka zgromadzenia dużych rezerw niemieckich przeciwko pojedynczemu atakowi aliantów, Foch opracował plan generalnej ofensywy między Verdun a wybrzeżem Belgii[10]. Plan zakładał ataki aliantów w czterech oddzielnych punktach niemieckich linii, przeprowadzane w ciągu czterech kolejnych dni[10]. Grupa Armii Flandria pod dowództwem króla Belgii Alberta I miała przeprowadzić najbardziej wysuniętą na północ operację i zaatakować pozycje niemieckie we Flandrii, a następnie ruszyć w kierunku Gandawy i Brugii[2]. Brytyjska 1. i 3 Armia miały zaatakować i przekroczyć Canal du Nord, przekroczyć północne przedłużenie linii Hindenburga i zdobyć miasto Cambrai, kluczowe niemieckie centrum łączności i zaopatrzenia[11]. Brytyjska 4 Armia i francuska 1 Armia miały zaatakować Niemców wzdłuż St. Quentin Canal, próbując przełamać linię Hindenburga między Holnon a Vendhuile[12]. Na południu amerykańska 1 Armia i francuska 4 Armia miały przeprowadzić ofensywę w Meuse-Argonne między Reims a Verdun, posuwając się wzdłuż Mozy i przez Las Argoński[2].

System obronny Canal du Nord był ostatnią dużą, przygotowaną pozycją obronną Niemców naprzeciwko brytyjskiej 1 Armii[11]. Stanowił on istotną przeszkodę, ponieważ Niemcy podjęli działania mające na celu włączenie niedokończonego kanału do swojego systemu obronnego[3]. Poza uszkodzeniami, które miały na celu maksymalne utrudnienie przeprawy przez kanał, na północ od Mœuvres, mniejsze ramię linii Wsparcia Hindenburga, linia Kanału Północnego, przebiegało bezpośrednio za wschodnim brzegiem kanału[3]. Większe ramię pomocniczej linii Hindenburga przecinało kanał w Mœuvres i w ten sposób pozostało dobrze ugruntowane po wschodniej stronie kanału na południe od Mœuvres. Uzupełnieniem była linia Marquion-Cantaing, biegnąca wzdłuż osi północ-południe, około kilometr na wschód od kanału, a także linia Marcoing, położona na zachód od Cambrai[3][13]. Atak na Canal du Nord miał rozpocząć się 27 września 1918 roku, dzień po rozpoczęciu ofensywy w Meuse-Argonne, dzień przed ofensywą we Flandrii i dwa dni przed bitwą nad St. Quentin Canal[1].

Brytyjska 1 Armia działała w ramach, w którym jej głównym zadaniem było zabezpieczenie północnej flanki brytyjskiej 3 Armii. Brytyjska 3 Armia miała za zadanie zabezpieczyć Kanał Skaldy, aby móc wspierać brytyjską 4 Armię podczas bitwy nad St. Quentin Canal. Na froncie brytyjskiej 1 Armii, Korpus Kanadyjski miał poprowadzić atak pod dowództwem Arthura Currie, przeprawiając się przez w dużej mierze suchy kanał na froncie o szerokości zaledwie 2,5 km między Sains-lès-Marquion i Mœuvres[5]. Atak na wąskim froncie był konieczny, ponieważ Niemcy celowo zalali większość frontu naprzeciwko Kanadyjczyków, tworząc nieprzebyte bagna[14]. Po przekroczeniu kanału korpus miał zdobyć linię Marquion, wioski Marquion i Bourlon, Las Bourlon, a na koniec zabezpieczyć ogólną linię biegnącą od Fontaine-Notre-Dame do Sauchy-Lestrée[5]. Currie podzielił cele Korpusu Kanadyjskiego na dwie fazy; pierwsza miała na celu zdobycie Canal du Nord i Lasu Bourlon, druga miała na celu zdobycie mostów na Kanale Skaldy i „wzgórza w pobliżu Cambrai”[14]. Bezpośredni przełożony Curriego, Horne, uznał niekonwencjonalny kanadyjski plan ataku na początkowo wąskim froncie, a następnie rozwinięcia go w wysoce skomplikowanym manewrze za niebezpiecznie ryzykowny[14][15]. Kiedy Currie odmówił zmiany planu, Horne zwrócił się do byłego przełożonego Curriego, Bynga, oraz do dowódcy Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego, gen. Douglasa Haiga, ale Haig odmówił odrzucenia decyzji Curriego[14][15].

Aby zmusić Niemców do zgadywania lub kwestionowania lokalizacji głównego natarcia, XXII Korpus otrzymał rozkaz zajęcia niemieckich pozycji wzdłuż Canal du Nord między Sauchy-Lestrée a Palluel[5]. Podobnie, VII Korpus i reszta XXII Korpusu otrzymały polecenie przeprowadzenia drobnych ataków na północ od rzeki Scarpe, aby uniemożliwić Niemcom przesunięcie jednostek z tego obszaru do miejsca głównego natarcia[5]. Zakładając, że Korpus Kanadyjski odniesie sukces w natarciu, zamiarem było natychmiastowe i szybkie wykorzystanie jego zdobyczy terytorialnej przy wsparciu XVII, VI i IV Korpusu brytyjskiej 3 Armii.

Bitwa

[edytuj | edytuj kod]
Kanadyjscy żołnierze w bitwie nad Canal du Nord
Zaprzęg konny Royal Field Artillery ciągnący 18-funtowe działo polowe w górę zbocza na brzegu Canal du Nord w pobliżu Moeuvres, w tle zniszczony most
Oddział wojsk inżynieryjnych podczas budowy przeprawy przez Canal du Nord

Przez następny tydzień Currie i Byng przygotowywali się do starcia. Dwie dywizje zostały wysłane na południe, aby przeprawić się przez kanał w słabszym punkcie, podczas gdy kanadyjscy saperzy pracowali nad budową drewnianych mostów dla sił atakujących[16]. W wąskim, o szerokości 2500 metrów, suchym korytarzu wybranym do ataku, Kanadyjczycy mieli rozpocząć atak z zaledwie czterema batalionami, liczącymi łącznie 2100 żołnierzy[17]. Następnie wojska z trzech dywizji kanadyjskich i jednej brytyjskiej miały przejść przez ten wąski korytarz i rozproszyć się, aby nacierać w wielu kierunkach[18]. Mimo, że kanał był w dużej mierze suchy, konieczność szybkiego przeprawienia tych wojsk, wraz z artylerią i zaopatrzeniem, oznaczała, że ​​jednostki inżynieryjne Korpusu Kanadyjskiego (które były kilkakrotnie większe niż odpowiadające im jednostki brytyjskie) musiały szybko zbudować mosty nad kanałem[14][19].

O godzinie 5:20 rano 27 września cztery czołowe bataliony kanadyjskie zaatakowały w całkowitej ciemności[17]. Chociaż Niemcy zdawali sobie sprawę ze zbliżającej się ofensywy[20], niemieccy obrońcy z 1 Dywizji Rezerwowej Gwardii i 3 Dywizji Marynarki Wojennej zostali zaskoczeni[21]. To zaskoczenie mogło mieć kluczowe znaczenie, ponieważ Currie wyraził obawę, że gdyby Niemcy dowiedzieli się o gromadzeniu się jego wojsk do ataku, mogliby zbombardować ten wąski odcinek i poważnie utrudnić lub uniemożliwić przeprowadzenie operacji[14][22].

Korpus Kanadyjski miał ważny cel zdobycia Lasu Bourlon; armia niemiecka wykorzystała wzniesienie w lesie do rozstawienia swoich dział[14]. Cele Korpusu Kanadyjskiego zostały osiągnięte do końca dnia, w tym linie Czerwona, Zielona i Niebieska[14]. Kanadyjczycy posunęli się o prawie 8 km pierwszego dnia bitwy[23].

W ciągu następnych kilku dni Niemcy wzmocnili cztery dywizje pierwotnie walczące z Kanadyjczykami żołnierzami z sześciu kolejnych dywizji, a kolejne trzy dywizje wzmocniły te walczące z Brytyjczykami[24]. Chociaż zmniejszyło to zdolność Niemców do wysyłania rezerw w inne sektory zagrożone atakami aliantów, niemiecki opór w sektorze Cambrai nasilił się, spowalniając natarcie[25]. Mimo to do 1 października wszystkie cele wyznaczone przez Curriego zostały zdobyte[14]. Siły kanadyjskie i brytyjskie zajęły teren wokół Cambrai z wielu stron[26], i przejęły główne linie obrony wokół miasta[14].

Następstwa

[edytuj | edytuj kod]

Bitwa doprowadziła do przebicia większości umocnień linii Hindenburga i umożliwiła kolejny atak w bitwie pod Cambrai, który zakończył penetrację i rozpoczął natarcie poza linię Hindenburga. Utrata Cambrai i Canal du Nord uczyniła niemiecką pozycję na pozostałej części linii Hindenburga nie do utrzymania[14], podobnie jak inne starcia, takie jak przełamanie linii Hindenburga w bitwie nad St. Quentin Canal. To skłoniło niemieckie dowództwo do uznania, że ​​nie jest w stanie wygrać tej wojny[27].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Tucker 1996 ↓, s. 421–422.
  2. ↑ a b c Nicholson 1962 ↓, s. 442.
  3. ↑ a b c d e Farr 2007 ↓, s. 211.
  4. ↑ Canal du Nord 27 September to 1st October 1918. Government of Canada, 22.11.2021. [dostęp 2025-09-16]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e Farr 2007 ↓, s. 212.
  6. ↑ a b Farr 2007 ↓, s. 207.
  7. ↑ a b c d e Nicholson 1962 ↓, s. 438.
  8. ↑ a b c d Nicholson 1962 ↓, s. 440.
  9. ↑ Nicholson 1962 ↓, s. 441.
  10. ↑ a b Nicholson 1962 ↓, s. 441–442.
  11. ↑ a b Farr 2007 ↓, s. 209.
  12. ↑ Monash 1920 ↓, rozdz. 13.
  13. ↑ Edmonds 1947 ↓, s. 46.
  14. ↑ a b c d e f g h i j k David Borys. Crossing the Canal: Combined Arms Operations at the Canal Du Nord, Sept - Oct 1918. „Canadian Military History”. 20: 4, 2011. (ang.). 
  15. ↑ a b Cook 2008 ↓, s. 506–507.
  16. ↑ Berton 2001 ↓.
  17. ↑ a b Cook 2008 ↓, s. 512.
  18. ↑ Cook 2008 ↓, s. 516–526.
  19. ↑ Cook 2008 ↓, s. 505.
  20. ↑ Cook 2008 ↓, s. 510.
  21. ↑ Livesay 1919 ↓, s. 217.
  22. ↑ Cook 2008 ↓, s. 509.
  23. ↑ Cook 2008 ↓, s. 526.
  24. ↑ Cook 2008 ↓, s. 539.
  25. ↑ Cook 2008 ↓, s. 539–547.
  26. ↑ Cook 2008 ↓, s. 540–547.
  27. ↑ Cook 2008 ↓, s. 552–553.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Pierre Berton: Marching as to War: Canada's Turbulent Years. Berton Books, 2001. ISBN 978-0385257251. (ang.).
  • Tim Cook: Shock Troops: Canadians Fighting the Great War 1917-1918. T. 2. Toronto: Penguin, 2008. ISBN 978-0-14-305593-8. (ang.).
  • J. E. Edmonds: Military Operations France and Belgium 1918, 26 September – 11 November. The Advance to Victory. Wyd. Imperial War Museum and Battery Press 1993. T. V. Nashville, TN: HMSO, 1947, seria: History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. ISBN 0-89839-192-X. (ang.).
  • Don Farr: The Silent General: A Biography of Haig's Trusted Great War Comrade-in-Arms. Solihull: Helion & Company Limited, 2007. ISBN 978-1-874622-99-4. (ang.).
  • John Frederick Bligh Livesay: Canada's Hundred Days: With the Canadian Corps from Amiens to Mons, Aug. 8—Nov. 11, 1918. Toronto: Thomas Allen, 1919. (ang.).
  • John Monash: The Australian Victories in France in 1918. Ned Overton. Wyd. 2003 eBook. Project Gutenberg, 1920. OCLC 609167193. (ang.).
  • Gerald W. L. Nicholson: Canadian Expwydanie ary Force 1914–1919. Ottawa: Queen's Printer and Controller of Stationery, 1962, seria: Official History of the Canadian Army in the Imię World War. (ang.).
  • Timothy Travers: How the War Was Won Command and Technology in the British Army on the Western Front: 1917–1918. London: Routledge, 1992. ISBN 0-415-07628-5. (ang.).
  • Spencer Tucker: The European powers in the Imię World War: an encyclopedia. New York: Garland Publishing, 1996. ISBN 0-8153-0399-8. (ang.).
  • Mark Zuehlke: Canadian Military Atlas: Four Centuries of Conflict from New France to Kosovo. Toronto: Douglas & McIntyre Publishers, 2006. ISBN 1-55365-209-6. (ang.).
Ofensywa stu dni
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_nad_Canal_du_Nord&oldid=77622631”