Bitwa pod Altaqu
Bitwa pod Altaqu, też bitwa pod Elteke – starcie zbrojne pomiędzy wojskami asyryjskimi i egipskimi, do którego doszło w 701 r. p.n.e. w okolicach filistyńskiego miasta Altaqu (biblijne Elteke). O bitwie tej wspominają roczniki asyryjskiego króla Sennacheryba (704–681 p.n.e.), zgodnie z którymi zakończyć się ona miała wielkim zwycięstwem armii asyryjskiej.
Relacja Sennacheryba[edytuj | edytuj kod]
Wzmianka o bitwie pod Altaqu znajduje się w inskrypcji królewskiej Sennacheryba umieszczonej na glinianym heksagonalnym graniastosłupie Sennacheryba[1]. W inskrypcji tej opisanych zostało osiem wypraw wojennych tego władcy, w tym jego trzecia wyprawa, poprowadzona przez niego w 701 r. p.n.e. na zachód, w kierunku Morza Śródziemnego[1][2]. Celem wyprawy miała być rozprawa z Ezechiaszem, królem Judy, oraz władcami miast filistyńskich i fenickich, którzy po śmierci Sargona II (722–705 p.n.e.), ojca Sennacheryba, zbuntowali się przeciw Asyrii i przestali przysyłać trybut[2]. Zgodnie z inskrypcją Sennacheryb dotrzeć miał najpierw do Fenicji, gdzie w okolicach miasta Tyr trybut złożyli mu ci władcy, którzy pozostali lojalni wobec Asyrii, oraz ci, którzy postanowili poddać mu się bez walki[2]. Następnie król asyryjski wyruszył na południe, wkraczając na ziemie filistyńskiego pentapolis[2]. Tu zaatakował miasto Aszdod, które zmusił do poddania się – król Aszdod został pojmany i deportowany wraz z rodziną do Asyrii, a na jego miejsce Sennacheryb wyznaczył nowego, lojalnego wobec siebie władcę[2]. Kolejnym celem Sennacheryba stało się miasto Ekron, którego mieszkańcy pojmali swego wiernego wobec Asyrii króla i wydali go Ezechiaszowi. Król asyryjski obległ Ekron, ale tu doszły go wieści o zbliżaniu się wielkiej armii egipskiej, złożonej z łuczników, rydwanów bojowych i jeźdźców, którą z pomocą mieszkańcom Ekronu wysłał kuszycki faraon Szabataka[2]. Do spotkania obu armii dojść miało pod miastem Altaqu[2]. W bitwie, która nastąpiła, wielkie zwycięstwo odnieść miał Sennacheryb:
- „W pobliżu miasta Altaqu rozstawili swe szeregi naprzeciw mnie (i) naostrzyli swą broń. Z pomocą boga Aszura, mego pana, walczyłem z nimi i sprowadziłem na nich klęskę”[3]
Po bitwie Sennacheryb obległ i złupił miasto Altaqu i sąsiadujące z nim miasto Timna[2]. Następnie wkroczył do Ekronu, karząc w okrutny sposób wszystkich tych, którzy wydali swego władcę Ezechiaszowi[2]. Kolejnym celem króla asyryjskiego stało się królestwo Judy – szereg miast tego królestwa zostało zdobytych, a jego stolica, Jerozolima, oblężona[2]. Dopiero po ukorzeniu się Ezechiasza, który zgodził się podporządkować Sennacherybowi i zapłacić olbrzymi trybut, wojska asyryjskie przerwały oblężenie i powróciły do Asyrii[2].
Lokalizacja bitwy[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie ze wzmianką w rocznikach Sennacheryba do bitwy dojść miało w okolicach filistyńskiego miasta Altaqu (asyr. Altaqū, w transliteracji z pisma klinowego zapisywane uruAl-ta-qu-u/ú)[3]. Identyfikowane jest ono z biblijnym Elteke[4], wzmiankowanym dwukrotnie w Księdze Jozuego (Joz 19:44 i Joz 21:23)[5]. Pozostałości tego miasta skrywać ma stanowisko Tell esh-Shallaf leżące ok. 15 km na południe od Jafy[6].
„Królowie Egiptu” i „król Meluhhy”[edytuj | edytuj kod]
Opisując bitwę pod Altaqu, roczniki Sennacheryba wspominają, iż mieszkańcy Ekronu „wezwali królów Egiptu, łuczników, rydwany bojowe i jeźdźców króla Meluhhy”[3]. Uczeni od dawna starali się wyjaśnić, kim byli wspomniani tu „królowie Egiptu” i „król Meluhhy”[7]. W przypadku „króla Meluhhy” nie było wątpliwości, iż chodzić musi o kuszyckiego faraona z egipskiej XXV dynastii[7]. Sama nazwa Meluhha w tradycji mezopotamskiej odnosiła się wprawdzie do innej odległej krainy, identyfikowanej przez uczonych z cywilizacją doliny Indusu, ale za czasów Sargona II i Sennacheryba nazwą tą zaczęto też określać Nubię, będącą wówczas dla Asyryjczyków nowo odkrytym regionem[7]. Zdaniem niektórych uczonych jednym z powodów użycia tej nazwy mógł być podobny kolor skóry mieszkańców obu krain[7]. Więcej problemów nastręcza identyfikacja „królów Egiptu”. Jedni uczeni szukają w tym określeniu dowodu na koregencję kuszyckich faraonów Szabaki i Szabataki[7]. Inni z kolei sądzą, iż chodzić tu musi o książąt z Dolnego Egiptu, którzy uznać musieli zwierzchność kuszyckich królów[7].
Wynik bitwy[edytuj | edytuj kod]
W swych rocznikach Sennacheryb przedstawia bitwę pod Altaqu jako wielkie zwycięstwo armii asyryjskiej, ale wielu badaczy ma wątpliwości, czy tak było w istocie[2][8]. Zwracają oni uwagę, iż w relacji z bitwy brak jest typowego dla asyryjskich roczników królewskich opisu pościgu za rozbitym wrogiem oraz listy zdobytych na nim łupów[2]. Zamiast tego mamy natomiast opis zdobycia leżących w pobliżu miejsca bitwy miast Altaqu i Timna, mało ważnych ze strategicznego punktu widzenia[2]. Na tej podstawie badacze ci przypuszczają, że albo bitwa zakończyła się bez rozstrzygnięcia, albo też była ciężko wywalczonym zwycięstwem Asyrii, której armia z powodu strat nie była w stanie podjąć pościgu za wrogiem[2][8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Sennacherib's Hexagonal Prism. www.bible-history.com. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Malamat 1976 ↓, s. 142
- ↑ a b c Bergsträsser G., Introduction to the Semitic Languages: Text Specimens and Grammatical Sketches, Eisenbrauns, 1983, s. 47.
- ↑ Zapis nazwy miasta używany w Biblii Tysiąclecia (Joz 19:44 i Joz 21:23)
- ↑ Elteke, Eltekeh - International Standard Bible Encyclopaedia. www.blueletterbible.org. [dostęp 2017-02-08]. (ang.).
- ↑ Morkot R., The black pharaohs: Egypt's Nubian rulers, Rubicon 2000, s. 214.
- ↑ a b c d e f Gallagher 1999 ↓, s. 122
- ↑ a b Gallagher 1999 ↓, s. 121
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- William R. Gallagher: Sennacherib's campaign to Judah : new studies. Leiden Boston: Brill, 1999. ISBN 978-90-04-11537-8. OCLC 845308626. (ang.).
- Abraham Malamat: A History of the Jewish people. Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1976. ISBN 978-0-674-39731-6. OCLC 712391208. (ang.).