Bitwa pod Berdyczowem (VI 1920)
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
7 czerwca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Berdyczowem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Płd.-Zach. | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Wyprawa kijowska 1920 roku[2]
Działania armji konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r.[3]
Bitwa pod Berdyczowem – walki polskich oddziałów tyłowych z sowiecką 11 Dywizją Kawalerii ze składu 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[4][5]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. Zajęcie 7 maja Kijowa i utworzenie przedmościa na wschodnim brzegu Dniepru zakończyło polską ofensywę na Ukrainie[6][7].
Po zakończeniu walk większość uczestniczących w niej jednostek polskich zorganizowała obronę punktową[8], a front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem[9].
Armia Czerwona wykorzystała ten czas na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. W rejon działań przybyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. 26 maja rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Ukrainie. Budionny, po początkowych niepowodzeniach w walce z polską 13 Dywizją Piechoty, przegrupował siły i skoncentrował swoje oddziały naprzeciw styku polskich 3. Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza i 6. Armii gen. Wacława Iwaszkiewicza[10]. Rano 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej przeszły do działań zaczepnych na odcinku grupy gen. Jana Sawickiego i przełamały polski front[11][12][13]. Pod Samhorodkiem i w rejonie Ozierny powstała luka szerokości około dziesięciu kilometrów[14]. W ciągu kilku godzin 11 Dywizja Kawalerii opanowała rejon Rużyna, 4 Dywizja Kawalerii Jahniatyna, a 14 DK Karabczyjowa[15][16].
Walki pod Berdyczowem
[edytuj | edytuj kod]Będąca w przestrzeni operacyjnej wojsk polskich 1 Armia Konna Budionnego parła na zachód. Wykonując rozkaz dowódcy armii[a], nad ranem 7 czerwca jej 11 Dywizja Kawalerii dotarła do rejonu Kamienicy Piatyhorskiej i stąd ruszyła na Berdyczów.
W mieście stacjonowała Brygada Zapasowa 6 Dywizji Ukraińskiej, kilka polskich oddziałów etapowych, część dowództwa 2 Armii i szpital polowy nr 505[18].
Po zaciętych starciach ulicznych Polacy i Ukraińcy wycofali się na Łysą Górę i tam zajęli stanowiska obronne. Kozacy Budionnego wymordowali pacjentów i personel szpitala polowego, zniszczyli stację i skład amunicji artyleryjskiej[19]. Wieczorem 11 Dywizja Kawalerii wycofała się na północny wschód od miasta w rejon Zubrzyce – Skokówka – Chmieliszcze, a nocą z 7 na 8 czerwca do miasta wróciła polsko-ukraińska załoga[18][20].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Zniszczenia dokonane przez kawalerię sowiecką i rozbicie oddziałów etapowych wywołały wiele zamieszania i panikę na tyłach wojsk polskich[18].
Zbytnie zaangażowanie się Budionnego w obszarze Berdyczów–Żytomierz spowodowało, że nie uderzył on w odsłonięte skrzydło i tyły polskiej 3 Armii gen. Rydza-Śmigłego i nie zrealizował nakazanego mu rozkazu współdziałania z 45 Dywizją Strzelców i pobicia polskiej 7 Dywizji Piechoty. Umożliwiło to operującej pod Kijowem polskiej 3 Armii wyjście z rysującego się kotła okrążenia[21].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozkaz dowódcy 1 AK brzmiał:[…] Dla spełnienia tego zamiaru, 4. dyw. j. niezwłocznie ma wyruszyć na Żytomierz, a 11. dyw. j. na Berdyczów. 6. dyw. j. i 11. dyw. j. pozostają w swych rejonach, ubezpieczając te zagony od południa i wschodu. W ciągu 7 i 8 czerwca opanować węzły kolejowe Żytomierz i Berdyczów, celem zniszczenia znajdujących się tam, obficie zaopatrzonych magazynów, oraz popsucia środków komunikacyjnych i łączności. […] Dla spełnienia tego zamiaru, 4. dyw. j. niezwłocznie ma wyruszyć na Żytomierz, a 11. dyw. j. na Berdyczów. 6. dyw. j. i 11. dyw. j. pozostają w swych rejonach, ubezpieczając te zagony od południa i wschodu[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓.
- ↑ Biernacki 1924 ↓.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 13.
- ↑ Stachiewicz 1925 ↓, s. 106.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 183.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 275.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 149.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 230.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 231.
- ↑ Herkner 1929 ↓, s. 25.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 66.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 132.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 150.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 68.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 85.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 28.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 155.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 156.
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓, s. 221.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Władysław Seweryn Herkner: Zarys historji wojennej 2-go pułku ułanów grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
- Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.