Bitwa pod Chełmem (1794)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa pod Chełmem
Insurekcja kościuszkowska
Ilustracja
Pomnik Tadeusza Kościuszki w Chełmie
Czas

8 czerwca 1794

Miejsce

Kamień koło Chełma

Terytorium

Rzeczpospolita

Przyczyna

wycofanie się za Bug i próba osłony Lublina przed atakiem korpusu Zagriażskiego

Wynik

zwycięstwo Rosjan

Strony konfliktu
I Rzeczpospolita Imperium Rosyjskie
Dowódcy
Józef Zajączek generał Zagriażski,
Wilhelm Derfelden
Siły
6000 wojska,
2000 kosynierów,
14 dział
16 500 wojska,
24 działa
Straty
wojsko:
203 zabitych,
57 rannych,
350 zaginionych,
pospolite ruszenie:
1000 zaginionych i zabitych
26 zabitych,
189 rannych,
8 zaginionych
Położenie na mapie Polski w 1794
Mapa konturowa Polski w 1794, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia51°07′59,88″N 23°39′00,00″E/51,133300 23,650000

Bitwa pod Chełmembitwa, która miała miejsce 8 czerwca 1794 w czasie insurekcji kościuszkowskiej pomiędzy wojskiem polskim a rosyjskim na przedpolu miasta Chełm. Decydująca część bitwy miała miejsce w rejonie miejscowości Kamień położonej na południowy wschód od miasta.

Bezpośrednia przyczyna starcia[edytuj | edytuj kod]

Generał Józef Zajączek, mianowany przez naczelnika powstania Tadeusza Kościuszkę dowódcą linii Bugu, bezskutecznie usiłował w pierwszych dniach czerwca rozbić nad rzeką rosyjski korpus generała Zagriażskiego, po czym wycofał się pod Chełm z zadaniem osłony województwa lubelskiego i Lublina.

Przebieg bitwy[edytuj | edytuj kod]

8 czerwca 1794 pod miastem doszło do bitwy z połączonymi siłami generałów Derfeldena i Zagriażskiego – łącznie około 16,5 tysięcy żołnierzy plus 24 działa. Generał Zajączek miał do dyspozycji 6 tysięcy regularnego wojska i ponad 2 tysiące kosynierów oraz 14 dział.

1,5 kilometra przed miastem Zajączek obsadził zalesione wzgórza na trakcie łuckim. Bój rozpoczął się około godziny 10:00. Rosjanie z impetem uderzyli na lewe skrzydło obrony polskiej bronione przez majora Wyszkowskiego i generała Haumana. Walczący tu 10 Regiment Pieszy Szefostwa Działyńskich zachował się dzielnie. Załamanie w szeregach polskich nastąpiło po godzinie 17:00 gdy rosyjski pocisk armatni urwał głowę dowódcy artylerii polskiej Michałowi Chomentowskiemu, po którego śmierci pospolite ruszenie, składające się z pikinierów i kosynierów rozbiegło się w panice, porzucając jedną z trzech armat baterii, którą dowodził Chomentowski. Będącą w pościgu rosyjską jazdę zatrzymała, a następnie odrzuciła pod rosyjskie stanowiska, 1 Wołyńska Brygada Kawalerii Narodowej majora Wyszkowskiego. Kontratak był na tyle skuteczny, że Rosjanie, aby uniknąć przerwania własnych linii, ostrzelali z dział zarówno własną jazdę, jak i ścigających ich Polaków. To zatrzymało ścigających. Rosjanom dzięki przewadze w artylerii udało się zmusić Polaków do odwrotu w kierunku miasta. Szef sztabu generała Zajączka major Karol Otto Kniaziewicz mistrzowsko zorganizował odwrót zapobiegając całkowitej zagładzie korpusu. Wycofywanie polskich oddziałów skutecznie osłaniała idąca w straży tylnej 2 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Grabski, Jan Wimmer i inni: Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1966.
  • Marian Kukiel: Zarys historii wojskowości w Polsce. London: Puls, 1993. ISBN 0-907587-99-2.
  • Andrzej Zahorski: Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w okresie powstania kościuszkowskiego, Zeszyt dziesiąty, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1960.
  • Bolesław Twardowski: Wojsko Polskie Kościuszki w roku 1794. Poznań: Księgarnia Katolicka, 1894.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom II.
  • Miron Kosowski: Chełm 08.VI.1794, Zabrze – Tarnowskie Góry 2014.