Bitwa pod Lepanto (1571)
| V wojna wenecko-turecka | |||
 Bitwa pod Lepanto, autor nieznany | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium |
obecnie | ||
| Wynik |
pełne zwycięstwo floty Ligi Świętej | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||
| 38°12′N 21°18′E/38,200000 21,300000 | |||
Bitwa pod Lepanto – bitwa morska stoczona 7 października 1571 na południowy zachód od Lepanto (obecnie Nafpaktos w Grecji) pomiędzy Imperium Osmańskim a Ligą Świętą, zakończona zwycięstwem chrześcijan. Bój pod Lepanto był jedną z najkrwawszych bitew morskich w dziejach świata[2] – zginęło około 40 tys. ludzi[3].
Podłoże[edytuj | edytuj kod]
Po upadku Konstantynopola (1453) Imperium Osmańskie zaczęło przejmować kontrolę nad całym szlakiem handlowym z Indii do Europy, co zrodziło spory z kupiecką Republiką Wenecką. Dodatkowo sułtan wspierał algierskich korsarzy[1]. W 1570 Imperium Osmańskie zażądało od Wenecji przekazania Cypru, Wenecjanie jednak zignorowali groźbę turecką, w rezultacie czego Cypr został najechany przez wojska tureckie. Po upadku Nikozji papież Pius V zorganizował dla obrony Famagusty (maj 1571) wśród państw chrześcijańskich Ligę Świętą, w której główną rolę odgrywały Hiszpania i Wenecja. Do Ligi nie dołączyli władcy innych państw, takich jak Rosja, Austria czy Polska. Król Zygmunt August wyraził pragnienie zachowania pokojowych stosunków z Imperium Tureckim[4].
Chrześcijańska armada wyruszyła, by napotkać osmańską. Pod Lepanto, po stronie Ligi walczyło ok. 200 okrętów, w tym 6 silnie uzbrojonych w artylerię galeasów; Turcy mieli ok. 250 okrętów. Siłami chrześcijańskimi dowodził książę Juan de Austria, zaś muzułmańskimi adm. Ali Pasza[2]. Taktyka obu stron była podobna – należało zbliżyć się do przeciwnika i wtargnąwszy na pokład przeprowadzić regularną bitwę z zastosowaniem broni białej i palnej (m.in. arkebuzów). Używano również tzw. ognia greckiego.
Przebieg bitwy[edytuj | edytuj kod]
Starcie rozpoczęła flota turecka, próbując oskrzydlić flotę chrześcijan, ale potężne galeasy weneckie miały wielką przewagę ogniową, która pozwalała im łatwo zniszczyć osmańskie galery. W tej sytuacji Turkom pozostał jedynie abordaż. Tymczasem okręty chrześcijańskie, szybsze od galer tureckich, nie przyjęły taktyki przeciwnika, lecz starały się ustawiać doń burtami, wykorzystując całą siłę swych dział. Walczono z ogromną determinacją, ale z wolna jęła się zarysowywać przewaga po stronie floty europejskiej. W rezultacie flota osmańska poniosła druzgocącą klęskę – większość okrętów wchodzących w jej skład zostało zdobytych lub zatopionych przez siły Ligi Świętej. Zginął także dowódca Turków Ali Pasza. Ogółem poległo ok. 60% walczących.
Pokłosie[edytuj | edytuj kod]
Zwycięstwo sił chrześcijańskich podniosło morale w Europie, jednak nie zostało wykorzystane militarnie. Wielki Wezyr Sokollu Mehmed Pasza wyjaśnił weneckiemu ambasadorowi różnicę między waszą i naszą klęską: „Pod Lepanto chrześcijanie mnie ogolili. Na Cyprze ja odciąłem im ramię. Moja broda odrośnie...”[5]. I miał poniekąd rację: wkrótce Liga Święta rozpadła się, Cypr pozostał w rękach tureckich, a w 1574 r. Hiszpania musiała opuścić Tunis – jednakże flota turecka straciła pod Lepanto setki doświadczonych, zaprawionych w boju marynarzy.
Zwycięstwo Ligi Świętej w bitwie pod Lepanto powszechnie przypisywano wstawiennictwu Najświętszej Maryi Panny. Inicjator Ligi Świętej papież Pius V w 1572 roku 7 października ogłosił świętem Matki Boskiej Zwycięskiej[6] (zmienionym w 1573 przez jego następcę, papieża Grzegorza XIII, na święto Matki Boskiej Różańcowej[7]). W kabinie dowódcy Juana de Austria znajdowała się jedna z pierwszych kopii wizerunku Matki Bożej z Guadalupe[8]. W trakcie ataku admirał trzymał nad głową krzyż, a na flagowym okręcie Real di Spagna wciągnięto banderę z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa[9].
Historia i okoliczności bitwy stały się tematem poematu Lepanto autorstwa angielskiego pisarza i myśliciela G.K. Chestertona, wydanym w 1915 roku. Fragmenty dzieła zostały wykorzystane w utworze Battle of Lepanto zespołu Clamavi De Profundis [1].
Uczestnicy[edytuj | edytuj kod]
Wybrani uczestnicy bitwy:
- Miguel de Cervantes – autor Don Kichota
- Maria la Bailadora – jedyna kobieta żołnierz, która brała udział w bitwie.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Plan bitwy
Plan bitwy z 1574 r.
Bitwa pod Lepanto, Paolo Veronese (1528–1588)
Eduardo Cano Cervantes i Juan de Austria (1860)
Bandera z flagowego okrętu Ligi
Galeas – jeden z sześciu stojący na czele szyku.
W rocznicę bitwy, 7.10.2000, Wenecjanie ufundowali tablicę pamiątkową Nafpaktos.
_Allegoria_della_battaglia_di_Lepanto_-_Gallerie_Accademia.jpg)
.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Focus Historia ekstra nr 4/2016 sierpień-wrzesień, Dariusz Milewski Starcie cwywilizacji, s. 31
- ↑ a b Edmund Kosiarz, Bitwy morskie, Wydawnictwo Morskie, wyd. I, 1964, str. 59-60
- ↑ Bitwa pod Lepanto. Starcie flot katolickiej i muzułmańskiej było jednym z najkrwawszych w dziejach
- ↑ Mariusz Samp, Bitwa pod Lepanto 1571 – najkrwawsza bitwa morska w historii, 7 października 2021 [dostęp 2023-01-24] (pol.).
- ↑ Miracle Lepanto – Proud Empty Boast (ang.)
- ↑ Redakcja, Ku chwale Matki Boskiej Zwycięskiej, czyli bitwa pod Lepanto » Strona 2 z 2 » Historykon.pl, Historykon.pl, 7 października 2021 [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ Ogłoszenie święta „Matki Boskiej Różańcowej. campus.udayton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-12)]. (ang.)..
- ↑ Tilma z Guadalupe, Cyfrowy Leksykon Syndonologiczny [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ Bitwa pod Lepanto – klęska Osmanów, kobieta-żołnierz i wizja Piusa V, Historia Do Rzeczy, 7 października 2022 [dostęp 2023-01-25] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Konstam A., Lepanto 1571. Największa bitwa morska renesansu, Oświęcim: "Napoleon V", cop. 2017, ISBN 978-83-657-4628-3.
- Pielesz M., Lepanto 1571. Różańcowe Zwycięstwo, Kraków: "eSPe", 2017, ISBN 978-83-748-2805-5.
- Podhorecki L., Lepanto 1571, Warszawa: "Bellona", cop. 2010, ISBN 978-83-11-11842-3.
- Zygmunt Ryniewicz, Bitwy świata. Leksykon, Warszawa: „Wiedza Powszechna”, 1995, ISBN 83-214-1046-4, OCLC 750742205.