Bitwa pod Sardarapatem

Bitwa pod Sardarapatem

I wojna światowa, kampania kaukaska
Pomnik upamiętniający zwycięstwo Ormian w bitwie pod Sardarabadem niedaleko Araksu w Armawirze w Armenii
Czas	21–29 maja 1918
Miejsce	w pobliżu wsi Sardarapat (obecnie Nor Armawir)
Terytorium	Demokratyczna Republika Armenii
Wynik	decydujące zwycięstwo Ormian: traktat w Batumi uznanie Demokratycznej Republiki Armenii przez Imperium Osmańskie
Strony konfliktu
Demokratyczna Republika Armenii Imperium Osmańskie
Dowódcy
Towmas Nazarbekian Mowses Silikian Enwer Pasza Wehib Pasza Kazim Pasza
Siły
9 000 30 000 – 33 000 (w tym kawaleria kurdyjska 1500–3000), 40 dział
Straty
n/n 5 500 zabitych 22–26 maja
Położenie na mapie Armenii miejsce bitwy
40°05′36″N 43°56′46″E

Wojska ormiańskie przed bitwą

Bitwa pod Sardarapatem (orm. Սարդարապատի ճակատամարտ, tur. Serdarabad Muharebesi) – starcie zbrojne stoczone w dniach 21–24 maja 1918 roku na froncie kaukaski, w czasie I wojny światowej między wojskami Imperium Osmańskiego a ormiańskimi ochotnikami. Zwycięstwo Ormian doprowadziło Turków do podpisania traktatu w Batumi, który powstrzymał turecką agresję na ziemie ormiańskie należące wcześniej do Imperium Rosyjskiego i umożliwiło ustanowienie Demokratycznej Republiki Armenii.

Tło

Po wycofaniu się z wojny bolszewickiej Rosji na mocy traktatu brzeskiego rząd osmański nie poprzestał na odzyskaniu miast podbitych przez Imperium Rosyjskie w XIX wieku, takich jak Erzurum, Erzincan, Muş, Bitlis i Trabzon, lecz postanowił także wkroczyć na ziemie etnicznie ormiańskie należące wcześniej do Rosji. Dalsze posuwanie się tureckiej armii w głąb rosyjskiej Armenii z Erywaniem na czele groziło kolejnymi masakrami ludności ormiańskiej. Turcy konsekwentnie od czasów rzezi Ormian z 1915 roku na terenach przez siebie opanowanych prowadzili prowadzili rzezie miejscowej ludności ormiańskiej oraz uchodźców, którzy w rosyjskiej Armenii szukali schronienia.

Bitwa

W kierunku zachodniej Armenii została wysłana 3 Armia, której zadaniem było opanowanie terenów zajmowanych przez połączone siły rosyjsko-ormiańskie. Osmańska armia uderzyła w trzech miejscach, aby przedostać się do Armenii. Po zdobyciu Aleksandropola Turcy skierowali się do doliny Araratu – historycznego serca Armenii. Jednak pod Sardarapatem spotkali się ze zdecydowaną obroną Ormian dowodzonych przez Mowsesa Silikiana. W wyniku trzydniowej bitwy Turcy musieli się wycofać, co uratowało Erywań i duchową stolicę Armenii Eczmiadzyn przed zniszczeniem. Po tym zwycięstwie, 28 maja została proklamowana Demokratyczna Republika Armenii.

Znaczenie bitwy

Ponieważ Sardarabad leży zaledwie ok. 40 km na zachód od stolicy Erywania, bitwa nie tylko powstrzymała postępy armii Imperium Osmańskiego na resztę ziem ormiańskich, ale także przypuszczalnie zapobiegła całkowitemu zniszczeniu narodu ormiańskiego.

Jak ujął to historyk Christopher J. Walker, gdyby Ormianie przegrali tę bitwę, jest całkiem możliwe, że słowo Armenia oznaczałoby dziś jedynie starożytny termin geograficzny.

Bibliografia

• William Edward David Allen, Paul Muratoff: Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border 1828–1921. Cambridge University Press, 2011. ISBN 978-1-108-01335-2. (ang.).
• Peter Balakian: The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response.. New York: HarperCollins, 2003. ISBN 0-06-055870-9. (ang.).
• G. Galoyan, V. Lazakhetsy: Հայաստանի Հանրապետությունը 1918-1920 թթ. Yerevan: Publishing House "Science", 2000. ISBN 5-8080-0436-5. (orm.).
• Ashot H. Harutunyan. Սարդարապատի ճակատամարտ 1918. „Armenian Academy of Sciences”. vol. 10, 1984. Yerevan. (ang.). 
• Richard G. Hovannisian: The Republic of Armenia. University of California Press, 1971. ISBN 978-0-520-01984-3. (ang.).
• Robert Krikorian, Joseph Masih: Armenia: At the Crossroads. Routledge, 2013. ISBN 978-1-134-41218-1. (ang.).
• Stephen G. Svajian: A Trip Through Historic Armenia. New York: GreenHill Publishing, 1977. (ang.).
• Christopher Walker: Armenia, the survival of a nation. St. Martin's Press, 1990. ISBN 978-0-312-04230-1. (ang.).