Arnota właściwa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Bixa orellana)
Arnota właściwa
Ilustracja
Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

arnotowate

Rodzaj

arnota

Gatunek

arnota właściwa

Nazwa systematyczna
Bixa orellana L.
Sp. pl. 1:512. 1753
Synonimy
  • Orellana americana var. leiocarpa Kuntze[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Arnota właściwa[5] (Bixa orellana L.) – gatunek niewielkiego drzewa z rodziny arnotowatych (Bixaceae). Rośnie od północnej części Ameryki Południowej przez Amerykę Środkową po północny Meksyk[3].

Kwiat
Owoce
Przekrojony owoc

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Drzewo o wysokości do 10 m. Kora barwy ciemnoszaropopielatej.
Liście
Gęste listowie o jasnozielonych, jajowatego kształtu, całobrzegich liściach.
Kwiaty
Zebrane w baldachogrona na szczycie pędów. Kwiaty złożone z 5-działkowego, różowego kielicha, 5-płatkowej, również różowej korony, pojedynczego słupka i licznych pręcików.
Owoc
W postaci kolczastych, czerwonopomarańczonych, spłaszczonych torebek, z których każda zawiera do 50 nasion. Torebki są szczeciniasto owłosione. Z jednego drzewa średniej wielkości można uzyskać nawet do 270 kg nasion. Każde z nich pokryte jest czerwonawą osnówką, stanowiącą cenne źródło pomarańczowożółtego barwnika – biksyny.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Gatunek wykorzystywany jest głównie ze względu na czerwony barwnik zawarty w brodawkach nasion zwany orleanem[5], biksyną, annato (oznaczany symbolem – E160b)[6] i wykorzystywany do barwienia tkanin oraz produktów żywnościowych[5]. W Meksyku nasiona smażone w tłuszczu dają pastę zwaną annato lub achiote stosowaną jako przyprawa[7].
  • Lokalnie roślina (korzenie i liście) wykorzystywana jest także jako lecznicza[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-15].
  4. Bixa orellana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 41. ISBN 83-214-1305-6.
  6. Food-Info.net: E160b: Annatto, Biksyna, Norbiksyna. [dostęp 2010-12-05]. (pol.).
  7. Marcin Molski, Chemia piękna. T. 2: Źródła substancji bioaktywnych, wyd. II, Warszawa: PWN, 2021, s. 35, ISBN 978-83-01-21490-6.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.