Black and Tans
 Członek Black and Tans z karabinem maszynowym Lewis w Dublinie (1921) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1920 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Konflikty zbrojne | |
| irlandzka wojna o niepodległość | |
Black and Tans (pol. Czarno-Brązowi[1][2], irl. Dúchrónaigh, oficjalnie Royal Irish Constabulary Special Reserve) – organizacja paramilitarna walcząca po stronie Wielkiej Brytanii w czasie irlandzkiej wojny o niepodległość. W latach 1920–22 przez jej szeregi przeszło około 7000 ochotników.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Czarno-Brązowi zostali włączeni do działań w Irlandii w 1920 wraz ze znaczącym spadkiem wartości bojowej i morale Royal Irish Constabulary (RIC, pol. Królewska Policja Irlandzka). Black and Tans tworzyli ochotnicy spoza Irlandii, głównie weterani I wojny światowej, powoływani jako tymczasowe wsparcie osobowe dla RIC[3].
Nazwa Black and Tans przyjęła się od pierwszych mundurów używanych przez członków formacji – zanim jej członkowie otrzymali mundury RIC nosili prowizoryczne uniformy w różnych kolorach, wyraźnie odróżniające ich od regularnych konstabli RIC[3].
Głównym przeciwnikiem Czarno-Brązowych była Irlandzka Armia Republikańska (IRA), ale formacja ta wsławiła się brutalnością i wielokrotnymi atakami na cywilną ludność Irlandii. Agresja i niski poziom dyscypliny były spowodowane między innymi krótkim okresem szkolenia Black and Tans wynoszącym trzy miesiące. 21 listopada 1920 Czarno-Brązowi otoczyli stadion Croke Park w Dublinie na którym odbywał się mecz i otworzyli ogień w stronę tłumu, zabijając 12 oraz raniąc 60 osób – wydarzenie to przeszło do historii jako krwawa niedziela. Ich postępowanie wzbudzało niekiedy dezaprobatę tych, którym mieli pomagać – niektórzy członkowie RIC składali rezygnację, w proteście przeciwko postępowaniu Czarno-Brązowych. Do działań Black and Tans krytycznie nastawione były osobistości w Wielkiej Brytanii, między innymi król Jerzy V, biskupi anglikańscy, parlamentarzyści z Partii Pracy i Partii Liberalnej, Zjednoczenie Związków Zawodowych oraz część prasy.
Sformułowanie „Black and Tans” używane w Irlandii może być obraźliwym określeniem protestantów i Brytyjczyków[4][5]. Jedna z piosenek republikańskich nosi tytuł Come Out, Ye Black and Tans[6].
Irlandzka wojna o niepodległość bywa też określana mianem „Black and Tan War”[7], a przyznawany od 1941 weteranom IRA biorącym w niej udział medal „Cogadh na Saoirse” posiada przywieszkę z dwoma pionowymi pasami w kolorach czarnym i brązowym[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Norman Davies: Wyspy. Historia. Elżbieta Tabakowska (tłum.). Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2222-9.
- ↑ Black and Tans, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-02-10].
- ↑ a b Who were the Black-and-tans?. historyireland.com. (ang.).
- ↑ Ronald Lorenzo: The Puritan Culture of America's Military: U.S. Army War Crimes in Iraq and Afghanistan. Ashgate Publishing, 2014, s. 69. ISBN 978-1-4724-1982-8. (ang.).
- ↑ Jessica Misener: Nike Apologizes For Offensive 'Black And Tan' Sneaker. huffingtonpost.com, 14 marca 2012. (ang.).
- ↑ Come Out, Ye Black and Tans. [dostęp 2019-01-09]. (ang.).
- ↑ Tim Pat Coogan: Michael Collins: The Man Who Made Ireland. Nowy Jork: Palgrave Macmillan, 2002, s. 424. ISBN 978-0-312-29511-0.
- ↑ Black and Tan Medal. irishmedals.org. [dostęp 2019-01-09]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joseph McCullough: A Pocket History of Ireland. Dublin: Gill & Macmillan Ltd, 2010. ISBN 978-0-7171-4729-8.
- Neil Hegarty: Story of Ireland. Londyn: BBC Books, 2011. ISBN 978-1-849-90246-5.