52°30′06″N 20°01′43″E/52,501667 20,028611Bodzanów
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Centrum Bodzanowa | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1351–1870, 2023 | ||
| Zarządzający |
Jerzy Staniszewski | ||
| Powierzchnia |
4,82 km² | ||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
24 | ||
| Kod pocztowy |
09-470[2] | ||
| Tablice rejestracyjne |
WPL | ||
Położenie na mapie gminy Bodzanów  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu płockiego  | |||
| 52°30′06″N 20°01′43″E/52,501667 20,028611
| |||
| TERC (TERYT) |
1419024 | ||
| SIMC |
0560213 | ||
Urząd miejski Bankowa 709-470 Bodzanów | |||
.jpg)
Bodzanów – miasto w Polsce położone nad Mołtawą w zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim, w gminie Bodzanów[3][4].
Bodzanów był miastem duchownym[5] założonym w 1351 roku, położonym w ziemi wyszogrodzkiej województwa mazowieckiego[6]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego w 1827 roku położone było w powiecie płockim, obwodzie płockim województwa płockiego[7]. 13 stycznia 1870 stracił prawa miejskie i został włączony do gminy Mąkolin[8]. 30 sierpnia 1946 został siedzibą nowo utworzonej gminy Bodzanów[9], w latach 1954–1972 gromady Bodzanów[10] a w latach 1972–2020 ponownie gminy Bodzanów[11]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. 1 stycznia 2021 siedzibę gminy Bodzanów przeniesiono do Chodkowa[12]. Status miasta Bodzanów odzyskał 1 stycznia 2023 roku[13].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bodzanów po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z XII wieku. Wieś została nadana norbertankom płockim przez Olta, syna wojewody Żyry. W roku 1351, na wniosek przeoryszy norbertanek Grzymki (Grzymisławy) oraz prepozyta konwentu Stanisława, książę Bolesław III nadał osadzie prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Mieszkańcy utrzymywali się z handlu płodami rolnymi i sprzedaży bydła oraz koni (Bodzanów słynął z końskich targów).
W 1415 roku książę mazowiecki Janusz I ustanowił w Bodzanowie jarmark na Zielone Świątki. Jego następca Bolesław IV potwierdził w roku 1436 przywilej lokacyjny miasta. W 1570 roku Bodzanów liczył już 400 mieszkańców. Przedmieście Bodzanowa położone na prawym brzegu Mołtawy była własnością prywatną i należało w XV wieku do kanclerza płockiego Andrzeja z Zakrzewa. Potop szwedzki poważnie osłabił znaczenie Bodzanowa. Miasto wyludniło się tak, iż pod koniec XVIII wieku mieszkało tu około 100 osób. Sytuację potęgowały pożary – największe około 1745 i przed rokiem 1775. Pod koniec XVIII wieku w mieście zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1810 Bodzanów był ubogim miastem rządowym. Synagogę wybudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Poza tym w mieście działało kilka żydowskich domów modlitwy, między innymi zwolenników cadyka z Góry Kalwarii oraz Aleksandrowa. Pierwszymi rabinami w XIX wieku byli Mendel Prajs i Henoch Henich Nawri. Od 1820 roku rozpatrywano odebranie praw miejskich. Stało się to w 1869 roku, Bodzanów utracił prawa miejskie i został osadą w Gminie Mąkolin, która istniała do 1939 roku. Mieszkańcom Bodzanowa pozostawiono prawo do podejmowania uchwał dotyczących osady. Około 1880 roku istniała tu szkółka elementarna, dom zajezdny, stacja pocztowa, odbywało się 6 jarmarków rocznie. Od 1907 roku w Bodzanowie istnieje straż ogniowa. W 1920 roku zarejestrowanych było 2000 osób uprawnionych do głosowania, w tym czasie Żydzi stanowili 70% ogółu mieszkańców.
Podczas I wojny światowej wojska rosyjskie zmusiły Żydów do opuszczenia Bodzanowa. Po szybkim powrocie założyli Żydowski Komitet Pomocy, który zapewniał ubogim, a zwłaszcza dzieciom, darmowe, gorące posiłki.
W 1922 roku oskarżono Żydów (jak się okazało po śledztwie bezpodstawnie) o wywołanie wielkiego pożaru miasta[14].
Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy, księży wywieziono do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie, bodzanowskich Żydów stracono w obozie zagłady w Treblince, a tutejsza synagoga została zniszczona. W obozie w Działdowie zamordowany został m.in. ks. Adam Goszczyński (1875–1941) - proboszcz parafii Bodzanów, organizator Ochotniczej Straży Pożarnej, kółka rolniczego oraz ochronki dla biednych dzieci. Miała tu też miejsce egzekucja 13 Polaków.
Niemcy utworzyli w mieście getto. W lutym i marcu 1941 roku wywieźli część mieszkańców do getta w Nowym Dworze, część wysiedlono do dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Większość znalazła się m.in. w obozie w Bielsku[15].
Po II wojnie światowej Bodzanów został siedzibą nowo utworzonej gminy i zaczął się intensywny rozwój miejscowości.
28 października 2021 Rada Gminy Bodzanów przyjęła uchwałę o przeprowadzeniu z mieszkańcami gminy konsultacji społecznych w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Bodzanów[16]. W przeprowadzonych 8 grudnia 2021 konsultacjach udział wzięło 223 mieszkańców gminy, spośród 8004 osób uprawnionych. Z tej liczby 150 osób było za, 40 przeciw, 32 wstrzymało się od głosu, a jedna osoba nie głosowała[17]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta[13].
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
- gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w XVII w. Wybudowany z cegły z użyciem kamieni polnych, w ściany wmurowane liczne koła młyńskie i kamienie polne. Kościół otynkowany, typu salowego, zamknięty trójbocznie bez oddzielnego prezbiterium. Wyposażenie barokowe, w typie manierystyczne. Kościół jest zabytkiem chronionym prawnie[18].
- plebania wybudowana w latach 1890–1898, murowana z cegły, tynkowana, dach dwuspadowy kryty blachą.
- cmentarz otwarty w 1796 roku, zamknięty na początku XX wieku, przy drodze z Wyszogrodu do Płocka. Spośród innych wyróżnia się nagrobek w formie łuku triumfalnego z piaskowca. Pogrzebano tam Kassyldę Miszewską (zm. 1866 r.), właścicielkę Karwowa.
- cmentarz przykościelny czynny do 1796 roku. Otoczony murem. Tamże dwie kamienne kropielnice z XVI w. i krzyż misyjny.
- ślady po dwóch cmentarzach żydowskich. Pierwszy za Mołtawą koło wiatraka, gdzie pozostały fragmenty betonowego ogrodzenia. Miejsce po drugim, zlokalizowanym w południowej części Bodzanowa, porastają zarośla.
- ruiny młyna wodnego przy ul. Sierakowskiego.
- wiatrak na tzw. Łysej Górze, dawniej poruszany wiatrem, w ostatnich latach zamieniony na elektryczny.
Sport[edytuj | edytuj kod]
15 stycznia 1976 powstał klub sportowy Huragan Bodzanów[19], wywodzący się z założonego w 1946 LZS Bodzanów[19]. W 1978 roku zespół występował w rozgrywkach Ligi Międzywojewódzkiej, która w tamtych latach była czwartą klasą rozgrywkową w Polsce. Od początku istnienia klub posiadał sekcję piłki nożnej, poza tym istniały również sekcje tenisa stołowego oraz kolarstwa[20][21].
Religia[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki
- Kościół Starokatolicki Mariawitów
- Kościół Katolicki Mariawitów
- wierni należą do parafii Trójcy Przenajświętszej w Felicjanowie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 71 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
- ↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 28.
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)
- ↑ Dz.U. z 1946 r. nr 39, poz. 234
- ↑ Uchwała Nr VI/10/13/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu płockiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
- ↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
- ↑ (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
- ↑ a b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
- ↑ Janusz Szczepański, Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005.
- ↑ Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-13].
- ↑ Uchwała 302/XXXIV/2021
- ↑ Wyniki Bodzanów
- ↑ mazowiecki WKZ, nr rej. 725/62 z dnia 5.05.1962
- ↑ a b Skarb - Huragan Bodzanów, www.90minut.pl [dostęp 2022-12-31].
- ↑ KS Huragan Bodzanów, www.facebook.com [dostęp 2019-10-17] (pol.).
- ↑ Historia Klubu, [w:] huragan.pl [online] [dostęp 2022-12-31] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bodzanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 273.
- Urząd Gminy Bodzanów
- Siedziba gminy: Chodkowo
- Na podstawie bazy TERYT/SIMC oraz Państwowego rejestru nazw geograficznych – stan danych na 30-10-2017
