Przejdź do zawartości

Bodziszek korzeniasty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bodziszek korzeniasty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bodziszkowce

Rodzina

bodziszkowate

Rodzaj

bodziszek

Gatunek

bodziszek korzeniasty

Nazwa systematyczna
Geranium macrorrhizum L.
Sp. Pl. 680 1753[3]
Synonimy
  • Geranium lugubre Salisb.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Bodziszek korzeniasty[4], bodziszek wielkokorzeniowy[5] (Geranium macrorrhizum L.) – gatunek rośliny z rodziny bodziszkowatych (Geraniaceae Juss.). Występuje naturalnie w Europie – w Alpach, Apeninach, Karpatach oraz na Bałkanach[6]. Ponadto został naturalizowany w różnych częściach świata jako roślina ozdobna[7].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Rośnie naturalnie w Europie – w Alpach, Apeninach, Karpatach oraz na Bałkanach[6]. Występuje w takich państwach jak Francja, Austria, Szwajcaria, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Serbia, Albania, Grecja, Bułgaria oraz Rumunia[7][8]. W wielu krajach jest uprawiany i jako dziczejący został stwierdzony na Węgrzech, w Bośni i Hercegowinie, Turcji[9], Wielkiej Brytanii, Belgii, Luksemburgu, Niemczech, Macedonii Północnej, Mołdawii oraz na Ukrainie[10]. W Polsce jest uprawiany, ale dziczeje bardzo rzadko[4].

W Alpach występuje w Alpach Nadmorskich i Południowych Alpach Wapiennych, na wschód od jeziora Garda[5]. We Francji podawany jest z departamentów Alpy Nadmorskie, Calvados, Cantal, Charente, Puy-de-Dôme, Sekwana Nadmorska, Somma oraz Yonne, a także prawdopodobnie w Górnej Marnie, natomiast w departamencie Nord wyginął[9]. Ponadto według innych źródeł jego obecność jest pewna w departamentach Aisne, Ardeny, Moza oraz w Paryżu[11]. We Włoszech rośnie w regionach Abruzja, Emilia-Romania, Friuli-Wenecja Julijska, Kampania, Lacjum, Lombardia, Molise, Piemont, Trydent-Górna Adyga oraz Wenecja Euganejska[10]. W Szwajcarii jest bardzo rzadko spotykany, znany tylko z okolic Lozanny i Zurychu[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiaty
Okaz ze Słowenii
Pokrój
Bylina dorastająca do 30–40 cm wysokości[5] i 1 m szerokości[6]. Ma płasko kulisty pokrój[12]. Łodyga jest wzniesiona, wyrasta z grubego kłącza[5].
Liście
Odziomkowe są 5- lub 7- klapowane, z głębokimi wcięciami, mają okrągły kształt w zarysie, dorastają do 10 cm szerokości, brzeg liścia jest ząbkowany. Liście łodygowe są najczęściej tylko 2, są mniejsze od liści odziomkowych, osadzone pod kwiatostanem[5]. Liście mają zielony kolor, jesienią przebarwiając się na czerwonawo[12], są aromatyczne[6].
Kwiaty
Zebrane w luźne kwiatostany, rozwijają się na szczytach pędów[5], osadzone na długich szypułkach[6]. Działki kielicha maja ostry wierzchołek. Korona kwiatu mierzy 4 cm średnicy. Płatków jest 5, mają barwę od różowej do ciemnoczerwonej[5]. Pręciki są 2–3 razy dłuższe niż sam kielich, jego nitki są nagie. Słupek jest nagi[9].
Owoce
Rozłupki, opatrzone ością podobną do bocianiego dzioba[5].
Gatunki podobne
Roślina jest podobna do bodziszka srebrzystego (G. argentum), który różni się dłoniasto-siecznymi liśćmi o srebrzystoszarej barwie. Ponadto kwiaty mają jasnoróżową barwę z ciemnoczerwonymi nerwami[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośnie na piargach, górskich łąkach oraz w zaroślach. Występuje na wysokości od 200 do 1500 m n.p.m.[5] (we Włoszech rośnie na wysokości od 300 do 1700 m n.p.m.[10]). Preferuje podłoże wapienne[5], dobrze przepuszczalne[12]. Najlepiej rośnie w pełnym nasłonecznieniu lub w półcieniu[12]. Kwitnie od czerwca do sierpnia[5].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest uprawiany jako roślina ozdobna – zalecana do ogrodów skalnych oraz na rabaty[12]. Ponadto ma zastosowanie w produkcji olejków eterycznych[7].

Zmienność

[edytuj | edytuj kod]
Odmiana 'Bevan's Variety'

W uprawie znane są kultywary:

  • G. macrorrhizum 'Bevan's Variety' – charakteryzuje się szybkim wzrostem, jest częściowo zimozielona. Liście mają zaokrąglony kształt, są aromatyczne. Kwiaty mierzą 2,5 cm średnicy i mają płatki o ciemnopurpuroworóżowej barwie, natomiast działki kielicha są brązowawoczerwone[13].
  • G. macrorrhizum 'Czakor' – dorasta do 40–60 cm wysokości. Liście są aromatyczne, jesienią przebarwiają się na czerwono. Kwiaty mają purpuroworóżową barwę[14].
  • G. macrorrhizum 'Ingwersen's Variety' – liście jesienią przebarwiają się na brązowoczerwono. Kwiaty mają jasnoróżową barwę, z wyraźnymi działkami kielicha, są osadzone na silnych łodygach[15].
  • G. macrorrhizum 'Lohfelden' – ma zwarty pokrój. Liście są ciemnozielone. Kwiaty mają jasnoróżową barwę z ciemnoróżowymi żyłkami. Charakteryzuje się wolnym wzrostem[16].
  • G. macrorrhizum 'Spessart' – liście są aromatyczne, jesienią przebarwiają się na brązowo. Kwiaty mają barwę od jasnoróżowego do białego[17].
  • G. macrorrhizum 'Variegatum' – liście są aromatyczne, ich brzegi mają kremowożółtą barwę. Kwiaty mają różowy kolor[18].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
  3. ↑ a b Geranium macrorrhizum L.. The Plant List. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  4. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 283. ISBN 83-01-14342-8.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 47. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).
  6. ↑ a b c d e Geranium macrorrhizum. Alpine Garden Society. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  7. ↑ a b c Taxon: Geranium macrorrhizum L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  8. ↑ a b Geranium macrorrhizum L.. Info Flora. [dostęp 2016-10-26]. (fr.).
  9. ↑ a b c Geranium macrorrhizum L.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-26]. (fr.).
  10. ↑ a b c Geranium macrorrhizum L.. [w:] Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-26]. (wł.).
  11. ↑ Geranium macrorrhizum L., 1753. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-26]. (fr.).
  12. ↑ a b c d e Geranium macrorrhizum. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2016-10-26]. (pol.).
  13. ↑ Geranium macrorrhizum 'Bevan's Variety'. Royal Horticultural Society 2016. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  14. ↑ Geranium macrorrhizum 'Czakor'. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2016-10-26]. (pol.).
  15. ↑ Geranium macrorrhizum Ingwersen's Variety. Bluestone Perennials. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  16. ↑ Geranium macrorrhizum 'Lohfelden'. Geraniaceae. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
  17. ↑ Geranium macrorrhizum 'Spessart'. Gardeners' World. [dostęp 2019-03-10]. (ang.).
  18. ↑ Geranium macrorrhizum ‘Variegatum’. Perennials.com. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bodziszek_korzeniasty&oldid=72987602”