Bogate

Bogate

wieś
Kościół w Bogatem
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przasnyski
Gmina	Przasnysz
Liczba ludności (2011)	561
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	06-300
Tablice rejestracyjne	WPZ
SIMC	0517720
Położenie na mapie gminy wiejskiej Przasnysz Bogate
Położenie na mapie Polski Bogate
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Bogate
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego Bogate
52°57′20″N 20°59′13″E

Bogate – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Przasnysz.

W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bogate, po jej zniesieniu w gromadzie Dobrzankowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.

Przez miejscowość przepływa Węgierka, dopływ Orzyca.

Historia

Nazwa Bogate pochodzi najprawdopodobniej od pierwszych właścicieli wioski - rodziny Bogackich lub, jak podają inne źródła, jest związana z bogactwem i pomyślnością. Nie można dokładnie określić czasu powstania Bogatego, jednak pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z początku XV wieku.

W 1399 roku w Bogatem została erygowana parafia pw. św. Jana Ewangelisty (dekanat makowski). Początkowo wioska była w posiadaniu rodziny Bogackich, herbu Prawdzic.

Najznamienitszą postacią wśród tego rodu był Mikołaj Wąż z Dobrzankowa i Bogatego, kasztelan ciechanowski i czerski. Od 1469 r. wojewoda mazowiecki Mikołaj Wąż był największym właścicielem ziemskim w ówczesnym czasie na Mazowszu. To do niego należały wioski po obu stronach rzeki Węgierki, nad którą położone jest Bogate. W 1481 r. ufundował w Bogatem gotycki kościół, który zbudował najprawdopodobniej Jan Zawisza z Bogatego. Za panowania Stanisława Bogackiego, jednego z potomków Mikołaja Węża majątek liczył 594 ha.

W 1563 r. Bogate nabyli Narzymscy herbu Dołęga i mieli w posiadaniu do roku 1866. W XVI w. w historię Bogatego wpisuje się nowa instytucja - szkoła. Najstarsze zapiski dotyczące jej istnienia pochodzą z wizytacji i zostały spisane w 1586 r.

W roku 1759 Jakub Florian Narzymski, stolnik zakroczymski, podkomorzy nurski i przyszły wojewoda pomorski wzniósł pałac, przy którym były dwie oficyny. Rodzina Narzymskich miała również wkład w rozwój miejscowej parafii. Antoni Tadeusz Norbert Narzymski, biskup sufragan płocki, syn Jakuba Narzymskiego w 1778 r. został mianowany biskupem tytularnym ewaneńskim, sufraganem pułtuskim. Mimo to dużo czasu spędzał w Bogatem. W pałacu urządził prywatną kaplicę, w której miał kapelana Stanisława Załuskiego. Zmarł 10 lutego 1799 r. w Przasnyszu. Został pochowany w podziemiach kościoła w Bogatem.

Ostatnim właścicielem Bogatego z rodziny Narzymskich był Józef - dramaturg i komediopisarz. W 1861 r. wyjechał on z Bogatego, a w 1866 r. całe dobra Narzymskich sprzedał Stanisławowi Światłowskiemu. Zmarł 4 lipca 1872 r. na gruźlicę w Jaworznie. Został pochowany w Krakowie. Majątek przez 14 lat był w posiadaniu Stanisława Swiatłowskiego, a w 1880 r. nabył go Konstanty Jankowski. Jego syn Metodiusz, nie miał potomstwa, żona Metodiusza - Bronisława przekazała dworek swojej kuzynce Irenie Kołakowskiej. W czasie I wojny światowej poważnie ucierpiał kościół we wsi.

Okupacja

W chwili wybuchu II wojny światowej życie w Bogatem i jego okolicach zupełnie się zmieniło. Nauka w szkole już się nie rozpoczęła, niektórzy nauczyciele zostali wcieleni do wojska jako oficerowie rezerwowi. Na czas wojny w nowym budynku szkoły (został on oddany do użytku 1 września 1935 r.) została umiejscowiona gmina niemiecka, której komisarzem był Looper.

W lasku mieli swoją siedzibę mechanicy niemieccy, którzy naprawiali czołgi przyprowadzane z frontu. Kościół podczas wojny spełniał rolę więzienia, przebywali w nim ludzie wysiedleni. Był bardzo zanieczyszczony i zaniedbany. Na plebanii Niemcy usytuowali komisariat niemiecki do czasu, gdy po przeciwnej stronie ulicy zbudowali nowy budynek aresztu.

Na miejscu dzisiejszej plebanii znajdowała się piwnica. W niej trzymano więźniów, bito ich i torturowano. Więźniem mógł zostać każdy mieszkaniec, który przekroczył prawo narzucone przez Niemców lub złamał jeden z panujących zakazów. Po dotarciu i zajęciu przez okupanta Przasnysza oraz okolic, a było to 3 września 1939 r. Niemcy wprowadzili własne rządy. Zamykano szkoły, zakazano zawierania związków małżeńskich, wprowadzono talony tzw. „becukrzaje” na żywność, ubrania oraz obuwie. Ustanowiono także godzinę policyjną i obowiązkowe kontyngenty zboża, mleka oraz mięsa.

Linki zewnętrzne

• Bogate, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 276 .
• Bogate, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 177 .