Sasebi przylądkowy
| Damaliscus pygargus[1] | |||
| (Pallas, 1767) | |||
 Damaliscus pygargus pygargus, Namibia | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sasebi przylądkowy | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Przybliżony obszar występowania[3] | |||
Sasebi przylądkowy[4] (Damaliscus pygargus) (w starszej literaturze polskiej bontebok) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych. Najmniejszy gatunek w podrodzinie bawolców (Alcelaphinae). Wcześniej był klasyfikowany pod nazwą Damaliscus dorcas. Do sasebi przylądkowych zaliczane są dwa wyraźnie różniące się od siebie podgatunki – sasebi przylądkowy i sasebi zuluski, obydwa uważane za jedne z najrzadszych antylop.
Występowanie i biotop[edytuj | edytuj kod]
Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje południową Afrykę. Sasebi przylądkowy zasiedla tereny wschodniej i środkowej części Afryki Południowej, a bontebok właściwy równiny Wysokiego Weldu i równinne tereny wzdłuż południowych wybrzeży Republiki Południowej Afryki. Sasebi przylądkowy zasiedla wyłącznie formacje roślinne zwane fynbosem a siedliskiem blesboka są otwarte tereny trawiaste, sawanny. Naturalne zasięgi występowania obydwu podgatunków w przeszłości nie nakładały się. Obydwie populacje oddzielone były szerokim pasem Wielkiego Karru. Dopiero na skutek introdukcji bontebok i blesbok pojawiły się na tych samych obszarach.
Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]
| Podstawowe dane | |
|---|---|
| Długość ciała | 140-160 cm |
| Wysokość w kłębie | 85-100 cm |
| Długość ogona | 30-45 cm |
| Masa ciała | 55-80 kg |
| Dojrzałość płciowa | 2,5 roku |
| Okres godowy | marzec-kwiecień |
| Ciąża | 8 miesięcy |
| Liczba młodych w miocie |
1 |
| Długość życia | 17 lat (maksymalnie 23) |
| Liczba chromosomów | 2n = 38[5] |
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała waha się w przedziale 140-160 cm. Ubarwienie czerwonobrązowe, brunatne lub prawie czarne, z białym lustrem i białymi fragmentami na przedniej części głowy i kończynach. Ogon o długości 30-45 cm.
Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce są większe i cięższe od samic. Masa ciała samców wynosi 65-80 kg, a samic 55-70 kg. Podgatunek sasebi przylądkowy jest nieco lżejszy od sasebi zuluskiego. U przedstawicieli obydwu płci występują rogi o długości do 50 cm. Rogi są osadzone blisko siebie i mają poprzeczne zgrubienia.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Sasebi przylądkowe i sasebi zuluskie są zwierzętami socjalnymi, tworzącymi stada złożone z ok. 10 osobników, a w przypadku blesboka – do 25 osobników. Stado prowadzone jest przez dominującego samca.
Dawniej odbywały długie wędrówki pokarmowe formując duże grupy luźno połączonych stad. Obecnie ze względu na znaczne przetrzebienie stad i utratę dostępnych siedlisk ich wędrówki są ograniczone. Żerują w ciągu dnia. Największą aktywność wykazują rano i po południu. Są zwierzętami roślinożernymi – jedzą trawę i zioła. Potrafią wytrzymać kilka dni bez dostępu do wody. Żyją do 17 lat. W niewoli zanotowano jeden przypadek samicy w wieku 23 lat[6].
Dojrzałe samce wykazują zachowania terytorialne. Zajmowane przez nie terytoria mogą mieć od 4 do 28 ha. Samce znakują terytoria poprzez defekację i demonstrują postawy agresywne wobec innych samców. Między samcami dochodzi do konfrontacji. W znakowaniu terenu biorą również udział samice, które razem z samcami używają wydzieliny zapachowej gruczołów przedoczodołowych.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Samice dojrzewają płciowo pod koniec drugiego roku życia. Po 8-miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Okres porodów u Damaliscus pygargus rozpoczyna się w sierpniu, a kończy w połowie grudnia. Młode rodzą się w wysokiej trawie i po około dwóch godzinach od porodu mogą się samodzielnie poruszać. Nowo narodzone samce pozostają z matką przez ok. 4 miesiące, a młode samice – do czasu kiedy ich matka urodzi po raz kolejny.
Na terenach, gdzie zostały introdukowane obydwa gatunki stwierdzono ich zdolność do swobodnego krzyżowania.
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
Wyróżniono dwa podgatunki bonteboka[7]:
- sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus pygargus) – także: bontebok właściwy – status zagrożenia NT (podwyższonego ryzyka)[8]
- sasebi zuluski (Damaliscus pygargus phillipsi) – także: blesbok – status zagrożenia LC (najmniejszej troski)[9]
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Do czasu wyniszczenia dzikiej populacji sasebi przylądkowe były obiektem polowań safari. Zabijano je dla mięsa i skór.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Obydwa podgatunki sasebi przylądkowego zostały niemal doszczętnie wyniszczone pod koniec XIX w. W Suazi i Lesotho wyginęły całkowicie przed 1900 (później zostały tam reintrodukowane). Około roku 1930 na wolności pozostało 17 osobników.
W 1931 w Bontebok National Park umieszczono 17 z ostatnich 20 znanych osobników żyjących na wolności. W 1960 r. park wraz ze zwierzętami został przeniesiony do dystryktu Swellendam. W 1992 w Afryce Południowej było 2000 bonteboków. Obecnie występują wyłącznie na obszarach chronionych (parki narodowe i rezerwaty). Zostały introdukowane poza zasięgiem pierwotnego występowania – w Namibii, Botswanie i Zimbabwe. W wyniku działań ochronnych ich liczebność znacznie się zwiększyła i obecna populacja jest uważana za stabilną. W sezonie łowieckim 2003-2004 zanotowano 4330 szt. upolowanych blesboków[10].
Do ich naturalnych wrogów należą większe drapieżniki – lew, lampart, gepard, hiena i likaon.
Podgatunek nominalny Damaliscus pygargus pygargus jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik II)[11].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Damaliscus pygargus został zaliczony do kategorii LC jako gatunek[2], ale jego podgatunki zaliczono do kategorii NT − sasebi przylądkowy (D. p. pygargus) i LC − sasebi zuluski (D. p. phillipsi).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Damaliscus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Damaliscus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Szczegółowa mapa zasięgu występowania gatunku. 130.225.211.158. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)]. (en)
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ Kumamoto et al., Chromosomes of Damaliscus (Artiodactyla, Bovidae): simple and complex centric fusion rearrangements. Chromosome Res. 1996 Dec;4(8):614-21.
- ↑ Richard Weigl, Longevity of Mammals in Captivity; from the Living Collections of the World, 2005, Kleine Senckenberg-Reihe 48: Stuttgart
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Damaliscus pygargus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 czerwca 2010]
- ↑ F. Radloff i inni, Damaliscus pygargus ssp. pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-06-15] (ang.).
- ↑ D. Dalton i inni, Damaliscus pygargus ssp. phillipsi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-06-15] (ang.).
- ↑ A status quo of the conservation impacts from the professional and recreational hunting industry. sanwild.org, październik 2005. [dostęp 2013-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)]. (ang.).
- ↑ Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
- Csomos, R. 2001.: „Damaliscus pygargus” (On-line), Animal Diversity Web.. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).
- Brent Huffman: www.ultimateungulate.com. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).
- Bontebok, Blue Forest Safaris. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).