Borówka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Borówka
Ilustracja
Morfologia (borówka czarna)
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa okrytonasienne
Klasa Magnoliopsida
Nadrząd astropodobne
Rząd wrzosowce
Rodzina wrzosowate
Rodzaj borówka
Nazwa systematyczna
Vaccinium L.
Sp.Pl.1:349. 1753
Typ nomenklatoryczny

Vaccinium uliginosum L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Borówka brusznica
Borówka bagienna
Vaccinium arboreum
Borówka wysoka
Vaccinium floribundum

Borówka (Vaccinium L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje ok. 450[4][5] do 500[6] gatunków. Rośliny te występują na półkuli północnej[7][5], głównie w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego[8] oraz na obszarach górskich Ameryki Południowej i południowej Azji, bardzo nieliczne gatunki obecne są także w Afryce i na Madagaskarze[5]. Rosną na siedliskach kwaśnych[8], na torfowiskach i w lasach, gatunki tropikalne rozwijają się na pokrytych mszakami skałach i drzewach (jako epifity)[9][5].

We florze Polski rodzaj reprezentowany jest przez 5 gatunków: borówkę bagienną Vaccinium uliginosum, brusznicę V. vitis-idaea, czarną V. myrtillus, halną V. gaultherioides i żurawinę błotną V. oxycoccus[10][4].

Owoce borówek są jadalne, przy czym w przypadku większości gatunków zbierane są ze stanu dzikiego (w tym borówki brusznicy i czarnej). Uprawiane są odmiany, często mieszańcowego pochodzenia, uzyskane z borówki wysokiej V. corymbosum, a także żurawiny wielkoowocowej V. macrocarpon[8][9]. Owoce poza walorami smakowymi cenione są ze względu na właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne[8]. Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są jako lecznicze, bywają uprawiane jako ozdobne (V. stamineum), z liści V. arctostaphylos w Turcji zaparzana jest herbata broussa (bursa), z liści borówki brusznicy wyrabiano żółty barwnik[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Żurawina błotna
Vaccinium reticulatum
Vaccinium stamineum
Pokrój
Krzewinki i krzewy, rzadziej pnącza lub małe drzewa osiągające do 4 m wysokości[9][6]. Pędy nagie lub owłosione, płożące, prosto wzniesione lub rozpościerające się[6].
Liście
Zimozielone lub sezonowe[7][5]. Pojedyncze, ogonkowe[5] (czasem brak ogonka[6]), często skórzaste, całobrzegie lub ząbkowane, czasem z podwiniętym brzegiem, za młodu często czerwone[7][6].
Kwiaty
Wyrastają w kątach liści lub na szczytach pędów, pojedynczo lub zebrane w pęczki lub grona[5]. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, zrośnięte u nasady. Płatki korony zrośnięte niemal na całej długości, z wolnymi końcami prosto wzniesionymi lub odgiętymi, białe, kremowe lub zielone, rzadko różowe do czerwonych[6][5]. Korona ma kształt kulistawy, urnowaty do walcowatego. Pręciki w liczbie 8–10, schowane w koronie lub wystające ponad płatki, z pylnikami otwierającymi się porami. Zalążnia dolna z fałszywymi przegrodami dzielącymi ją na 8–10 pozornych komór, zawierającymi liczne zalążki. Szyjka słupka krótka, ścięta[5][6].
Owoce
Niebieskoczarne i czerwone jagody, kształtu kulistego lub jajowatego. Zawierają od 2 do 40 nasion. Te drobne, jajowate, z łupiną twardą lub śluzowaciejącą[6][5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Vaccinium membranaceum
Vaccinium myrsinites
Vaccinium yatabei
Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Vaccinieae, podrodziny Vaccinioideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae[2][11]. W tradycyjnym ujęciu jest taksonem parafiletycznym i wciąż wymaga rewizji taksonomicznej. Zagnieżdżonych w jego obrębie jest wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzajów z plemienia Vaccinieae z Ameryki Południowej i południowo-wschodniej Azji[2][12].

Wykaz gatunków[4]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
  4. ↑ a b c d Vaccinium L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-29].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Fang Ruizheng; Peter F. Stevens: Vaccinium Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-29].
  6. ↑ a b c d e f g h Sam P. Vander Kloet: Vaccinium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-29].
  7. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b c d Quo-Qing Song: 9.1 Vaccinium spp. Blueberry and Cranberry. W: Richard E. Litz, Fernando Pliego-Alfaro, Jose Ignacio Hormaza (red.): Biotechnology of fruit and nut crops. CAB International, 2020, s. 191.
  9. ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 208. ISBN 0-333-73003-8.
  10. ↑ .Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  11. ↑ Genus Vaccinium L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-29].
  12. ↑ Kathleen A. Kron, E. Ann Powell, J. L. Luteyn. Phylogenetic relationships within the blueberry tribe (Vaccinieae, Ericaceae) based on sequence data from MATK and nuclear ribosomal ITS regions, with comments on the placement of Satyria. „American Journal of Botany”. 89, 2, s. 327-336, 2002. DOI: 10.3732/ajb.89.2.327. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Borówka&oldid=64936632”