Borowiak kanadyjski

Borowiak kanadyjski
	Canachites canadensis
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Tetraonini
Rodzaj	Canachites; Stejneger, 1855
Gatunek	borowiak kanadyjski
Synonimy
	Tetrao canadensis Linnaeus, 1758; Dendragapus canadensis (Linnaeus, 1758); Falcipennis canadensis (Linnaeus, 1758);
	Tetrao canadensis Linnaeus, 1758; Dendragapus canadensis (Linnaeus, 1758); Falcipennis canadensis (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	C. c. osgoodi Bishop, 1900; C. c. atratus Grinnell, 1910; C. c. canadensis (Linnaeus, 1758); C. c. canace (Linnaeus, 1766); C. c. isleibi (Dickerman & Gustafson, 1996); C. c. franklinii (Douglas, 1829);
	C. c. osgoodi Bishop, 1900; C. c. atratus Grinnell, 1910; C. c. canadensis (Linnaeus, 1758); C. c. canace (Linnaeus, 1766); C. c. isleibi (Dickerman & Gustafson, 1996); C. c. franklinii (Douglas, 1829);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania uwzględnia podgatunek franklinii uznawany obecnie przez IUCN za osobny gatunek
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Borowiak kanadyjski^[6], jarząbek kanadyjski^[4] (Canachites canadensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Zasiedla Kanadę, Alaskę oraz północne obrzeża Stanów Zjednoczonych. Nie jest zagrożony.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek został opisany przez szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza w 1758 roku pod nazwą Tetrao canadensis. Okaz typowy pochodził z Zatoki Hudsona.

Jedyny przedstawiciel rodzaju Canachites^[6]. Często bywał też umieszczany w rodzaju Falcipennis, IUCN nadal go tak klasyfikuje^[5]^[7].

Nazwa rodzajowa Canachites pochodzi od greckiego słowa καναχεω kanakheō – „być hałaśliwym, głośno śpiewać” (rodzaj Canace Reichenbach, 1853, głuszec; gr. -ιτης -itēs – „przypominający”)^[8]. Nazwa rodzajowa Falcipennis pochodzi od łacińskich słów falx i pennis, oznaczających sierpowate lotki. Nazwa gatunkowa canadensis odnosi się do jednego z dwóch krajów, w jakich występuje – Kanady^[9]. Polska nazwa „borowiak” odnosi się do środowiska, jakie zasiedla.

Podgatunki[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia sześć podgatunków C. canadensis^[10]:

C. canadensis osgoodi – północna Alaska.
C. canadensis atratus – południowa Alaska.
C. canadensis canadensis^[6] – borowiak kanadyjski – środkowa Alberta do Labradoru i Nowej Szkocji.
C. canadensis canace – południowo-wschodnia Kanada i północno-wschodnie USA.
C. canadensis isleibi – południowo-wschodnia Alaska.
C. canadensis franklinii^[6] – borowiak brunatny – południowo-wschodnia Alaska do północno-zachodniego Wyomingu i Idaho.

W niektórych ujęciach systematycznych podgatunek franklinii (borowiak brunatny) wraz z podgatunkiem isleibi uznawany jest za odrębny gatunek^[11]^[12]. Niektórzy autorzy wydzielają populację z Nowej Szkocji do podgatunku torridus^[7]^[12], IOC włącza ją do podgatunku nominatywnego^[10].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Borowiak kanadyjski zasiedla Kanadę, poza najbardziej północnymi częściami, Alaskę oraz północno-zachodnią i północno-wschodnią część Stanów Zjednoczonych. W Kanadzie występuje w części na południe od północno-wschodniego Terytoriów Północno-Zachodnich. W USA zasiedla zachodnią Montanę, wschodnie Idaho, południe stanu Waszyngton oraz północny Oregon, a na północnym wschodzie występuje od północnej Minnesoty po wschodni Maine^[7]. Jego środowiskiem są borealne lasy iglaste i ich obrzeża.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy, obie płcie z maskującym ubarwieniem. Borowiak kanadyjski mierzy 38–40 cm, waży średnio 529 g. Koguty są nieco mniejsze od kur^[13]. Samiec ma ubarwienie szaro-czarno-biało-białe, samica szaro-brązowo-beżowa. Charakterystyczna, czerwona róża nad okiem obecna także u samicy, lecz mniejsza. Średniej długości szary dziób.

U samca wierzch ciała, łącznie z głową, szary, dosyć gęsto, czarno prążkowany, na karku żółtawy w czarne paski. Gardło i pierś czarne, na policzku biała plamka. Na piersi trzy białe pasy, wyglądające jak korale. Spód ciała brązowoszary w białe, nieco rozciągnięte, trójkątne plamy. Skrzydło szaro-brązowo-beżowe, ułożone w maskujący wzór. Ogon czarny, środkowe sterówki żółto zakończone, zewnętrzne biało.

Samica o trudnym do zdefiniowania, pstrokatym upierzeniu. Na grzbiecie żółtawe pióra mają czarne obrzeżenia lub wypełnienia, co sprawia wrażenie łuskowania. Skrzydła pstrokate, biało-brązowe. Ogon początkowo czarny, potem w większości brązowy, a na zakończeniach biały. Spód ciała podobny zarówno do ubarwienia grzbietu, jak i skrzydeł.

Zachowania[edytuj | edytuj kod]

Jest ufnym i cichym ptakiem. W trakcie toków rozkłada ogon i stroszy pióra. Najczęściej spotykany na skrajach zrębów i poboczach duktów leśnych. Samiec wydaje niskie wwhoot. Można także usłyszeć szum skrzydeł oraz tupanie. W powietrzu samiec klaszcze skrzydłami. Kury gdaczą^[14]. Borowiak kanadyjski odżywia się igłami i pączkami z roślin zimozielonych. Niekiedy zjada także owady^[15].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Wyprowadza 1 lęg^[16]. Samce są poligamiczne. Samica sama buduje gniazdo z gałązek, trawy liści, mieści się ono w niewielkim zagłębieniu w ziemi pod pochylonym, martwym drzewem. Rozpoczyna lęgi pod koniec maja. Składa 5–8 jaj o wymiarach 44×32 mm. Inkubacja trwa 17–24 dni. Młode są opierzone po około 10 dniach.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN borowiak kanadyjski i borowiak brunatny (C. (c.) franklinii) od 2014 roku klasyfikowane są jako osobne gatunki i zalicza się je do kategorii najmniejszej troski (LC – least concern). Trend liczebności populacji obu tych taksonów uznaje się za stabilny^[5]^[11]. Przed taksonomicznym podziałem gatunku ogólną populację szacowano na około 1 200 000 ptaków, a zasięg występowania na około 7 550 000 km²; po podziale nie oszacowano na razie oddzielnie liczebności obu tych taksonów^[5]^[11]. Z powodu swojej ufności ptaki te są często zabijane przez myśliwych, ale większe szkody czyni niszczenie środowiska.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Canachites canadensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ McGowan 1994 ↓, s. 401.
↑ Dendragapus canadensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-03] (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Borowiak kanadyjski (Falcipennis canadensis) (Linnaeus, 1758). Avibase. [dostęp 2021-10-25].
↑ ^a ^b ^c ^d BirdLife International 2016, Falcipennis canadensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tetraonini Leach, 1820 (wersja: 2021-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-22].
↑ ^a ^b ^c Spruce Grouse (Falcipennis canadensis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
↑ James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Joel Ellis Holloway: Dictionary of birds of the United States: scientific and common names.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-25]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Falcipennis franklinii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-08-21] (ang.).
↑ ^a ^b Handbook of the Birds of the World and BirdLifeH.t. B.t. W.B. International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 5 [online], grudzień 2020, s. 22 [dostęp 2021-10-25] .
↑ John Barnard Dunning: CRC handbook of avian body masses, s. 71.
↑ Kenn Kaufman, Rick Bowers: Kaufman Field Guide to Birds of North America, s. 183.
↑ Spruce Grouse – Falcipennis canadensis.
↑ Life History Groupings.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 83, 111. ISBN 978-83-01-15733-3.
Spruce Grouse Dendragapus canadensis. BirdLife International.
W. Bruce McGillivray, Federation of Alberta Naturalists, Glen P. Semenchuk: Federation of Alberta Naturalists Field Guide to Alberta Birds, s. 86.
Ilse Storch,WPA/Birdlife/SSC Grouse Specialist Group: Grouse: Status Survey and Conservation Action Plan 2000–2004, s. 26–28
Falcipennis canadensis.
Spruce Grouse Fact Sheet.
P. J. K. McGowan: Family Phasianidae (Pheasants and Partridges). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Spruce Grouse. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Canachites canadensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFMcGowan1994401-2] McGowan 1994 ↓, s. 401.

[itis3-3] Dendragapus canadensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-03] (ang.).

[avibase-4] Denis Lepage: Borowiak kanadyjski (Falcipennis canadensis) (Linnaeus, 1758). Avibase. [dostęp 2021-10-25].

[iucn-5] BirdLife International 2016, Falcipennis canadensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-22] (ang.).

[mk-6] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tetraonini Leach, 1820 (wersja: 2021-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-22].

[ibc-7] Spruce Grouse (Falcipennis canadensis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).

[Jobling-8] James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[9] Joel Ellis Holloway: Dictionary of birds of the United States: scientific and common names.

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-25]. (ang.).

[iucn1-11] BirdLife International, Falcipennis franklinii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-08-21] (ang.).

[hbwcheck5-12] Handbook of the Birds of the World and BirdLifeH.t. B.t. W.B. International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 5 [online], grudzień 2020, s. 22 [dostęp 2021-10-25] .

[13] John Barnard Dunning: CRC handbook of avian body masses, s. 71.

[14] Kenn Kaufman, Rick Bowers: Kaufman Field Guide to Birds of North America, s. 183.

[15] Spruce Grouse – Falcipennis canadensis.

[16] Life History Groupings.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]