48°48′N 26°03′E/48,800000 26,050000Borszczów
_%D0%91%D0%BE%D1%80%D1%89%D1%96%D0%B2.jpg) Widok na budynek byłego „Narodnego Domu”, obecnie muzeum rejonowe | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Hromada | |||
| Powierzchnia |
2,66 km² | ||
| Wysokość |
290 m n.p.m. | ||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+380 3541 | ||
| Kod pocztowy |
48700 | ||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
| 48°48′N 26°03′E/48,800000 26,050000
| |||
| Strona internetowa | |||
Portal  Ukraina
| |||
Borszczów (ukr. Борщів, Borszcziw) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie czortkowskim, siedziba hromady.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1456 roku. W 1565 właścicielami byli Borszczowscy herbu nieznanego[2]. W 1629 Borszczów uzyskał prawa miejskie i herb Wazów – Snopek. Miasto w tym czasie posiadało wały obronne i znajdował się tu także zamek wzniesiony dla ochrony przed napadami Tatarów. Borszczów uzyskał prawo składu w 1635[3]. W 1655 do Borszczowa wkroczyły wojska kozackie Chmielnickiego wraz z oddziałami rosyjskimi. Od XVII wieku w miejscowości zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1663 r. erygowano tu parafię rzymskokatolicką, a w 1763 r. poświęcono nowo zbudowany kościół pw. św. Trójcy[4]. Po I rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Austrii i weszło w skład cyrkułu zaleszczyckiego, potem czortkowskiego. W 1785 władze austriackie potwierdziły prawa miejskie Borszczowa. W 1867 Borszczów został siedzibą powiatu, co przyczyniło się do przyspieszenia jego rozwoju. Pod koniec XIX wieku funkcjonowały tu m.in. fabryka odzieży, fabryka tytoniu i papiernia. W 1890 roku liczba mieszkających w mieście Żydów wzrosła do 1808 osób (41,7% populacji miasta). W późniejszych latach około 600 osób wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych[5].
W 1909 założono Polskie Prywatne Gimnazjum w Borszczowie. 17 lipca 1919 miejscowość zajęły wojska polskie. W II Rzeczypospolitej miasto było siedzibą powiatu borszczowskiego w województwie tarnopolskim. Ze względu na bliskość granicy ZSRR w Borszczowie stacjonował batalion KOP „Borszczów”. Działały tu też organizacje polskie, w tym Związek Strzelecki i Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Społecznie udzielały się także siostry służebniczki, które prowadziły ochronkę dla dzieci i wydawały darmowe posiłki najuboższym, organizowały kursy kroju i szycia oraz gotowania[6].
Borszczów był siedzibą dekanatu archidiecezji lwowskiej. Do tutejszej parafii rzymskokatolickiej należał też kościół filialny we wsi Wysuczka[7]. 12 maja 1939 poświęcono wybudowany w 1936 budynek szkoły nazwanej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[8].
17 września 1939 do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Podczas okupacji sowieckiej rozwiązane zostały przedwojenne instytucje(w tym żydowskie) żydowskie, zakazano działalności politycznej. 8 lipca 1941 roku miejscowość została zajęta przez wojska węgierskie. Od sierpnia 1941 władanie miasta przeszło w ręce okupacyjnej administracji niemieckiej. W mieście w połowie 1941 roku przebywało około 3000 Żydów. Byli to miejscowi oraz uciekinierzy z terenów Polski centralnej.
Starostą początkowo został były zastępca szefa Gestapo w Szczecinie, sturmbannführer SS Gerhard Littschwager, a od końca kwietnia 1942 roku – hauptsturmführer SS Hans Kujat. W Borszczowie działał posterunek policji kryminalnej, który podlegał oddziałowi policji bezpieczeństwa w Czortkowie, oraz posterunek żandarmerii i ukraińskiej policji pomocniczej. Podobnie jak w wielu miejscowościach zajętych przez Niemców został utworzony Judenrat. Na jego czele stanął Wolf Hess. Pod koniec lipca 1942 roku za sprzeciwienie się zarządzeniom okupantów wysłano go do obozu zagłady w Bełżcu. Szefem Judenratu został Oskar Hessing, uciekinier z Wiednia. Na czele policji żydowskiej stanął jego brat Szymon[5].
W czasie okupacji niemieckiej w Borszczowie istniało getto, do którego zwożono Żydów z pobliskich miejscowości. Do sierpnia 1943 roku zostali oni rozstrzelani na żydowskim cmentarzu w liczbie około 4,5 tys.[9]
W czasie II wojny światowej bezpośredniego napadu UPA na miasto nie było, ale z rąk banderowców zginęło 35 mieszkańców, głównie w czasie wyjazdów do okolicznych wiosek[10].
Po wcieleniu Kresów Wschodnich do ZSRR kościół w Borszczowie był jedną z pięciu rzymskokatolickich świątyń, które pozostały otwarte dla wiernych w dawnym województwie tarnopolskim. Tutejszym proboszczem był s. Józef Adamczyk (1893–1963), a po nim ks. Jakub Macyszyn (1901-1971)[11].
W 1989 miasto liczyło 11 305 mieszkańców[12].
W 2013 liczyło 11 222 mieszkańców[13].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- kościół parafialny pw. św. Trójcy, zbudowany na planie krzyża w miejscu dawnego zamku, poświęcony w 1763 r, konsekrowany w 1871 r[4]. Od 1991 r. posługę w parafii pełnią księża michalici.
- pomnik Adama Mickiewicza z 1898 roku znajdujący się obok kościoła
- cerkiew Zaśnięcia NMP z 1886 roku
- pozostałości zamku borszczowskiego
- ruiny zamku we wsi Wysuczka, 4 km na zachód od miasta
Urodzeni w Borszczowie[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Michał Cerkowniak – porucznik kawalerii WP, dowódca oddziału partyzanckiego OP-15 w akcji „Burza”.
- Bogusława Czajecka – historyk, archiwistka, doktor nauk humanistycznych
- Bolesław Bronisław Duch – generał Wojska Polskiego
- Marek Eisner – profesor medycyny, wybitny endokrynolog
- Franciszek Leszek Klima – geograf, nauczyciel, autor podręczników
- Tadeusz Knopp – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego
- Michał Kornella – inżynier melioracyjny.
- Jan Szychowski – emigrant w Argentynie, pionier produkcji yerba mate „Amanda”.
- Bolesław Zaleski – tytularny generał brygady Wojska Polskiego.
Związani z miastem[edytuj | edytuj kod]
- Mychajło Dorundiak (1857–1908) – ukraiński prawnik, doktor prawa, szwagier dra Teofila Okunewskiego[14]
- N. Wachałowicz – starosta powiatowy w Borszczowie (m.in. w 1936)[15]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 2. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1900, s. 57.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
- ↑ a b Borszczów, www.rkc.lviv.ua [dostęp 2022-10-30].
- ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Adam Masiowski, Wiedziałem, że wszystko co ma związek z Polską, Bolszewicy zniszczą... w: Namysłowskie spotkania kresowe, nr 1/32, kwiecień 2019, s. 16.
- ↑ Komański Henryk, Siekierka Szczepan, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, 2006, s. 31, ISBN 83-89684-61-6.
- ↑ Poświęcenie szkoły – pomnika w Borszczowie. „Wschód”. Nr 132, s. 3, 28 maja 1939.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, s. 102. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.).
- ↑ Komański Henryk, Siekierka Szczepan, dz. cyt.
- ↑ Kościół rzymskokatolicki na terenie obwodu tarnopolskiego w latach 1945–1991. Część 1, Nowy Kurier Galicyjski, 8 lipca 2021 [dostęp 2022-10-30] (pol.).
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (ros.).
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013, s. 94. (ukr.).
- ↑ Емілія Окуневська (Дорундяк) нар. 20 грудня 1862 пом. 17 березня 1894. (ukr.).
- ↑ [1].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Borszczów. W Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. I. Warszawa, 1880–1902, s. 326–328.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Borszczów na mapie z 1880
- Borszczów, główne miasteczko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 326.
- Historia Żydów w Borszczowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
