Boryczówka
49°19′44″N 25°45′58″E/49,328889 25,766111 Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Boryczówce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Powierzchnia |
2,506 km² |
| Wysokość |
315 m n.p.m. |
| Populacja • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+380 3551 |
| Kod pocztowy |
48100 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 49°19′44″N 25°45′58″E/49,328889 25,766111
| |
Boryczówka (ukr. Боричівка, Borycziwka) – wieś na Ukrainie w rejonie tarnopolskim należącym do obwodu tarnopolskiego. Leży nad rzeką Boryczówką, lewym dopływem Gniezny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W „Aktach Grodzkich i Ziemskich” jest wzmianka o wsi Boryczówka w powiecie trembowelskim pod datą 28 kwietnia 1455 r.[1]
Wieś została założona przez polskich kolonistów w XVII wieku, prawdopodobnie na miejscu starszej osady, zniszczonej przez Tatarów. Ziemie należały do klasztoru Karmelitów w Trembowli od około 1635 roku. Do 1668 r. wieś należała do starostwa trembowelskiego, kiedy za sprawą starosty Rafała Kazimierza Makowieckiego została z niego wyłączona[2].
Pod koniec XIX wieku we wsi mieszkało ponad 900 osób.
Przed II wojną światową we wsi znajdował się folwark klasztoru Karmelitów w Trembowli, który liczył 130 hektarów ziemi. Po agresji ZSRR na Polskę ziemia została rozdzielona między chłopów, lecz w 1940 roku powstał kołchoz „Stalinowski Szlak" (kierownikiem kołchozu był Świderski).
W okresie II Rzeczypospolitej wieś była siedzibą gminy wiejskiej, a w ramach reformy samorządowej 1 sierpnia 1934 r. weszła w skład gminy wiejskiej Łoszniów[3].
W czasie okupacji niemieckiej polska mieszkanka wsi Maria Mularczyk udzielała schronienia Żydom. W 1993 roku Instytut Jad Waszem uhonorował ją za to tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[4].
W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 9 Polaków[5].
Do 1945 r. wieś zamieszkiwali głównie Polacy, którzy zostali następnie wysiedleni na Dolny Śląsk. Od 1995 r. działa Towarzystwo Miłośników Ziemi Trembowelskiej – Oddział "Boryczówka" w Lubinie, które wydaje cykl publikacji "Sami Swoi z Boryczówki" oraz organizuje doroczne zjazdy byłych mieszkańców wioski i ich potomków[6].
We Boryczówce osiedlili się Ukraińcy deportowani z Polski, głównie ze wsi Cieplice[potrzebny przypis].
W 1946 r. utworzono radę wsi, na jej przewodniczącego wybrano Iwana Andrijowicza Groda. Od 1961 r. wieś podlegała Radzie Miejskiej Trembowli. W tym samym roku zlikwidowano kołchoz „Stalinowski Szlak" (odnowiony w 1947 r.). Ostatnim kierownikiem kołchozu był Teodor Iwanowicz Fedirko. Kołchoz w Boryczówce został włączony do gospodarstwa rolnego „Sadi” (Sadi – przedmieście Trembowli)[7].
W 1996 roku liczba mieszkańców wynosiła 615 osób, w 2001 – 550 osób[8].
W pobliżu Boryczówki odkryto zabytki archeologiczne kultury czerniachowskiej. Dawniej do wsi przylegał chutor Dubina. W 1996 roku w pobliżu wsi utworzono Boryczowski Rezerwat Ornitologiczny o powierzchni 14,2 ha.
Do 2020 w rejonie trembowelskim.
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
[edytuj | edytuj kod]Katolicy z Boryczówki należeli do parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Trembowli. Na przełomie XIX i XX wieku ich liczba sięgała tysiąca. W 1904 r. dzięki staraniom wikariusza ks. Walentego Puchały i mieszkańców wsi rozpoczęto budowę murowanego kościoła. W 1907 r. świątynia została konsekrowana pod wezwaniem św. Wojciecha. Budynek nie był jeszcze ukończony, ale prace zostały wstrzymane z powodu braku funduszy. W 1909 roku udało się zebrać pieniądze na dokończenie budowy świątyni w tym samym roku[9].
W 1921 r. w Boryczówce utworzono ekspozyturę parafialną, która w 1925 r. uzyskała status samodzielnej parafii, do której należała jedynie Boryczówka. W 1933 r. małżeństwo Tabaków przekazało darowiznę na wykonanie dzwonu, a rok później na budowę murowanej dzwonnicy bramnej. Od 1933 do połowy lat 40. XX w. parafią zarządzał ks. Artur Marynowski, który w czasie wojny mieszkał w Trembowli.
Po wysiedleniu prawie wszystkich parafian do Polski jesienią 1945 r. (pozostało tylko 5 starszych osób) próbowano zamienić świątynię na kołchozowy magazyn nawozów sztucznych, ale przesiedleni z Polski Ukraińcy na to nie pozwolili[10]. W 1985 r. rozpoczęto jej renowację jako cerkiew prawosławną, jednak na początku lat 90. XX w. dawny kościół przejęli grekokatolicy[11]. W 2001 roku został konsekrowany jako kościół Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy[9].
Ciekawostki
[edytuj | edytuj kod]- W latach 1939–1941 we wsi pracował językoznawca Franciszek Sławski.
- Ostatnim polskim sołtysem wsi przed 1945 rokiem był Jan Mularczyk, stryj Andrzeja Mularczyka, pierwowzór postaci Kazimierza Pawlaka z filmów "Sami Swoi", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć"[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2023-01-14].
- ↑ Kościół p. w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i klasztor OO. Karmelitów Trzewiczkowych w Trembowli, [w:] Andrzej Betlej, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. Cz. I, tom 17, Kraków: Antykwa, 2009, s. 508, ISBN 978-83-89273-71-0 (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1934 r. o podziale powiatu trembowelskiego w województwie tarnopolskiem na gminy wiejskie. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-01-15].
- ↑ Mularczyk Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 392, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Sami swoi z Boryczówki [online] [dostęp 2023-05-03] (pol.).
- ↑ Боричівка, [w:] Михайло Гончарук, Історія міст і сіл Теребовлянщини, Тернопіль: Збруч, 1997, s. 298-300 (ukr.).
- ↑ Тернопільський Енциклопедичний Словник, t. I, s. 171 (ukr.).
- ↑ a b BORYCZÓWKA. Dawny kościół p.w. św. Wojciecha (Adalberta) (1904 – 1909). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Trembowelski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-01-15].
- ↑ Kościół rzymskokatolicki na terenie obwodu tarnopolskiego w latach 1945–1991. Część 2 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 29 lipca 2021 [dostęp 2023-01-15] (pol.).
- ↑ a b A w Krużewnikach był? [online], strona [dostęp 2023-01-13] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Boryczówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 332.
- Boryczówka na stronie Rady Najwyższej Ukrainy