Bruno Abakanowicz
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk technicznych | |
| Alma Mater | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1876-1881 |
.jpg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
| |
Bruno Abdank-Abakanowicz herbu Abdank (ur. 6 października 1852 w Wiłkomierzu[1], zm. 29 sierpnia 1900 w Parc St. Maur) – polski matematyk, elektrotechnik i wynalazca[2](w Encyclopaedia Britannica wymieniany jako „matematyk litewski”).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził ze szlacheckiej rodziny o tatarskim rodowodzie[3]. Córka Brunona, Zofia, znalazła się pod opieką prawną Sienkiewicza[4]. Ukończył szkołę politechniczną w Rydze, następnie habilitował się w zakresie mechaniki w Akademii Technicznej we Lwowie, gdzie w latach 1876-1881 był docentem prywatnym i płatnym: geometrii położenia, statyki wykreślnej i mechaniki budowniczej[2].
W 1881 osiadł we Francji, gdzie założył własną pracownię elektrotechniczną. Zamieszkał w willi pod Paryżem, miał posiadłość w Champigny oraz wysepkę Costaérès w Perros-Guirec Ploumanac’h w Bretanii z domem własnego pomysłu, kochał sztukę i wybranych artystów. Zmarł nagle w swojej paryskiej willi goszcząc wielkiego malarza Aleksandra Gierymskiego, któremu mecenasował.
Abakanowicz stanowi ponoć pierwowzór młodego Tatara imieniem Selim w noweli Sienkiewicza Hania. Jest to prawdopodobne, bowiem znał doskonale pisarza, któremu dopomagał w trakcie pracy nad Krzyżakami i Rodziną Połanieckich. Przez wiele lat przyjaźnił się z fizykiem Zygmuntem Wróblewskim.
W 1889 był reprezentantem Stanów Zjednoczonych na wystawie powszechnej w Paryżu za co otrzymał Krzyż Legii Honorowej[2]
Wynalazki
[edytuj | edytuj kod]Wynalazł szereg wynalazków[2]
- integraf – odmiana integratora, przyrząd służący do obliczania wartości liczebnej całek metodą graficzną (opatentowany w 1880 i odtąd produkowany przez szwajcarskie przedsiębiorstwo Coradi)[2]
- parabolograf[2]
- spirograf[2]
- dzwonek elektryczny przeznaczony do zastosowania na liniach kolejowych[2]
- lampę elektryczną własnego systemu[2]
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Opublikował szereg rozpraw naukowych w polskich czasopismach „Pamiętniku akademii umiejętności", w „Kosmosie', w „Ateneum" i w „Tygodniu", przy którym w r. 1877 redagował dodatek pt. ,,Wystawa krajowa, rolnicza i przemysłowa", będący urzędowym organem komitetu lwowskiej wystawy rolniczej. Swój integrator opisał również w sposób popularny w Ognisku, księdze zbiorowej ku czci Teodora Tomasza Jeża (Warszawa 1882)[2].
Po wyjeździe do Francji od 1883 był członkiem redakcji francuskiego pisma „Lareićre electriclue". Wydał w języku francuskim „Les intógraphes, la courbe integrale et ses applications etude sur un nouveau synteme d'integrateurs mecaniques' (Paryż 1886), która w przekładzie niemieckim wyszła w 1888[2].
Ważniejsze dzieła[2]:
- Zarys statyki wykreślnej[5], Lwów 1876;
- Integrator, krzywa całkowa i jej zastosowanie w mechanice budowniczej[6]
- „Nowy sposób budowy zwojów do machin dynamo-elektrycznych" (Kraków 1884)[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Abakanowicz-Abdank Bruno, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-04-10].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Sikorski 1890 ↓, s. 14-15.
- ↑ Por. S. Dziadulewicz, Herbarz rodzin tatarskich, Wilno 1929, s. 365.
- ↑ T. Żabski, Sienkiewicz, Wrocław 1998, s. 220.
- ↑ Bruno Abakanowicz, Zarys statyki wykreślnej. Cz. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-25].
- ↑ Bruno Abakanowicz, Integrator : krzywa całkowa i jej zastosowania w mechanice budowniczej [online], polona.pl [dostęp 2019-07-25].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marjan Grotowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 1.
- Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t.I. Warszawa: Nakład i druk S. Sikorskiego, 1890, s. 14-15.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Prace Bruna Abakanowicza dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Prace Bruna Abakanowicza w serwisie Polona