Brytyjskie okręty podwodne typu R
| |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Zbudowane |
10 |
| Użytkownicy | |
| Służba w latach |
1918–1934 |
| Uzbrojenie: | |
| 7 bądź 12 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe |
|
| Załoga |
22 oficerów i marynarzy |
| Wyporność: | |
| • na powierzchni |
427 t |
| • w zanurzeniu |
508 t |
| Długość |
50 m |
| Szerokość |
4,9 m |
| Napęd: | |
| 1 silnik wysokoprężny 2 silniki elektryczne | |
| Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg: | |
| • na powierzchni |
podwodny – 1 godzina (15 Mm) przy 15 w. |
Brytyjskie okręty podwodne typu R – seria 12 okrętów podwodnych zbudowanych na zamówienie Royal Navy w końcowym okresie I wojny światowej. Były to pierwsze okręty podwodne zaprojektowane specjalnie do polowania na okręty podwodne nieprzyjaciela, a także pierwsze okręty podwodne z hydrodynamicznie zoptymalizowanym kadłubem pozwalającym im na osiągnięcie większej szybkości pod wodą niż na powierzchni.
Okręty podwodne typu R weszły do służby zbyt późno, by mieć znaczący wpływ na przebieg działań wojennych, a ich skuteczność była ograniczona z powodu niedoskonałych jeszcze wówczas technologii wykrywania okrętów podwodnych. Większość okrętów została złomowana tuż po zakończeniu I wojny światowej.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Począwszy od 1917 brytyjskie okręty podwodne były coraz częściej używane do zwalczania okrętów podwodnych, patrolując rejony w których często działały niemieckie U-Booty[1][2]. Pływając na głębokości peryskopowej, okręty brytyjskie prowadziły działania poszukując płynących na powierzchni okrętów niemieckich celem zatopienia ich salwą torped[1]. Taktyka czyhania na wynurzone U-Booty wiązała się z faktem, że aż do końcowego okresu II wojny światowej większość okrętów podwodnych zazwyczaj działała na powierzchni morza, zanurzając się tylko celem wykonania ataku bądź ucieczki. Brytyjska taktyka nie była zbytnio skuteczna w związku z ograniczonymi możliwościami ówczesnych okrętów podwodnych, które miały znacznie niższą prędkość podwodną niż nawodną oraz bardzo krótki zasięg podwodny[1]. W maju 1917, Eustace Tennyson-d'Eyncourt (ówczesny Director of Naval Construction) zaproponował budowę nowej klasy okrętów podwodnych, osiągających dużą prędkość podwodną, których zadaniem miało być przede wszystkim polowanie na okręty podwodne przeciwnika[1]. Okręty te były określane mianem anti-submarine submarine[1][3] i submarine destroyer of submarines[1][4], współcześnie okręty podwodne tego typu znane ją jako hunter-killer[1][5][6][7] („myśliwskie okręty podwodne”).
Zaprojektowanie i akceptacja rewolucyjnego[8] projektu pierwszych[1][9][10][7] „podwodnych myśliwców” trwała sześć miesięcy i zamówienie na budowę 12 okrętów tego typu zostało złożone w listopadzie 1917[1].
Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]
Okręty typu R były jedynymi okrętami podwodnymi z okresu I wojny światowej zaprojektowanymi specjalnie do polowania na wrogie okręty podwodne[1][8][11]. Podstawowym priorytetem projektu, któremu zostały podporządkowane wszystkie inne cechy okrętu, było nadanie mu maksymalnej prędkości podwodnej[1]. Kadłub okrętu został zoptymalizowany hydrodynamicznie, był bardzo opływowy, bez zbędnych, wystających części zakłócających opływ wody, przypominające współczesne kadłuby typu „kropla wody”[8] (np. kadłub typu Albacore). Zapas wyporności kadłuba wynosił ponad 23%, znacznie więcej niż niecałe 17% najpopularniejszego brytyjskiego typu H[6].
Okręty miały pojedynczy kadłub ciśnieniowy[12], wszystkie zbiorniki balastowe znajdowały się wewnątrz kadłuba[3][6][12]. Maszynownia zajmowała 35% kadłuba. Napęd na powierzchni zapewniał 8-cylindrowy silnik wysokoprężny o mocy maksymalnej 480KM. Ten sam silnik używany był do ładowania akumulatorów. Silniki pochodziły z zakładów Ruston & Horsby, North British Diesel Engine and Co. oraz HM Dockyard w Chatham[12].
Napęd podwodny stanowiły dwa[1] silniki elektryczne o łącznej mocy 1200KM. Energię do silników dostarczała bateria 220 akumulatorów[12]. Akumulatory były tego samego typu, jakie były używane przez okręty podwodne typu J[1]. Silniki napędzały pojedynczą śrubę[6][13][14].
Na uzbrojenie okrętów wybrano 18-calowe torpedy (mniejsze od częściej używanych 20- i 21-calowych) co pozwoliło na umieszczenie aż sześciu wyrzutni w dziobie okrętu. Przy polowaniu na U-Booty za najważniejsze uważano wystrzelenie dużej salwy torpedowej, podczas gdy duży zasięg czy wielkość głowicy bojowej miała znaczenie drugorzędne[12]. Według oryginalnego projektu, okręty miały siedem torped (sześć w wyrzutniach i jedną zapasową). W czasie wojny okręty zazwyczaj miały na pokładzie sześć zapasowych torped kosztem miejsca dla jednego marynarza[5].
Typ R nie był wyposażony w żadne uzbrojenie artyleryjskie[12], według niektórych źródeł początkowo planowano go jednak uzbroić w pojedynczą armatę 4-calową (102 mm)[13].
Oprócz peryskopów, okręty podwodne typu R wyposażone były w pięć szumonamierników do poszukiwania wrogich okrętów podwodnych[6][12].
Załogę okrętu stanowiło dwóch oficerów i 20 marynarzy[12].
Lista okrętów typu R[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa | Stocznia[3][6] | Położenie stępki[1][6][a] | Wodowanie[3] | Wejście do służby[6] | Sprzedaż na złom[6] | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| HMS „R1” | HM Dockyard, Chatham | 4 lutego 1917(dts) | 25 kwietnia 1918(dts) | 14 października 1918(dts) | 20 stycznia 1923(dts) | |
| HMS „R2” | HM Dockyard, Chatham | 4 lutego 1917(dts) | 25 kwietnia 1918(dts) | 14 października 1918(dts) | 21 lutego 1923(dts) | |
| HMS „R3” | HM Dockyard, Chatham | 4 lutego 1917(dts) | 8 czerwca 1918(dts) | 17 marca 1919(dts) | 21 marca 1923(dts) | Wycofany ze służby już we wrześniu 1919 |
| HMS „R4” | HM Dockyard, Chatham | 4 lutego 1917(dts) | 8 czerwca 1918(dts) | 23 sierpnia 1919(dts) | 26 maja 1934(dts) | Służył do ćwiczeń ASW |
| HMS „R5” | HM Dockyard, Pembroke Dock | marzec 1918 | Niedokończono budowy, kontrakt anulowano | |||
| HMS „R6” | HM Dockyard, Pembroke Dock | marzec 1918 | Niedokończono budowy, kontrakt anulowano | |||
| HMS „R7” | Vickers, Barrow-in-Furness | listopad 1917 | 14 maja 1918(dts) | 29 czerwca 1919(dts) | 21 lutego 1923(dts) | |
| HMS „R8” | Vickers, Barrow-in-Furness | listopad 1917 | 28 czerwca 1918(dts) | 26 lipca 1919(dts) | 21 lutego 1923(dts) | |
| HMS „R9” | Armstrong Whitworth, Newcastle upon Tyne |
listopad 1917 | 28 czerwca 1918(dts) | 26 lipca 1919(dts) | 21 lutego 1923(dts) | |
| HMS „R10” | Armstrong Whithorth, Newcastle upon Tyne |
7 grudnia 1917(dts) | 15 października 1918(dts) | 12 kwietnia 1919(dts) | 19 lutego 1929(dts) | |
| HMS „R11” | Cammell Laird, Birkenhead |
grudzień 1917 | 16 marca 1918(dts) | 8 sierpnia 1918(dts) | 21 lutego 1923(dts) | |
| HMS „R12” | Cammell Laird, Birkenhead |
grudzień 1917 | 9 kwietnia 1918(dts) | 29 października 1918(dts) | 21 lutego 1923(dts) |
Służba[edytuj | edytuj kod]
W służbie okręty okazały się nielubiane przez załogi i charakteryzowały się kiepską dzielnością morską na powierzchni. Użyty w nich silnik wysokoprężny miał zbyt małą moc, aby zapewnić okrętom dobrą prędkość nawodną i równocześnie ładować ich akumulatory[3][5][6][12][10]. Okręty zazwyczaj ładowały akumulatory w porcie[10][6]. Okręty były także bardzo trudne do sterowania pod wodą, szczególnie przy maksymalnej prędkości[12].
W momencie zakończenia I wojny światowej, w aktywnej służbie było sześć okrętów typu R – „R1” i „R2” stanowiły część 14 Flotylli w Blyth, „R7”, „R8”, „R11” i „R12” stacjonowały w Killybegs[15].
W czasie wojny tylko jeden okręt tego typu, „R7”[6], miał okazję zaatakowania nieprzyjacielskiego U-Boota. Okręt wystrzelił pełną salwę sześciu torped, jednak bez rezultatu – według niektórych źródeł wszystkie torpedy chybiły[10][15], według innych – jedna trafiła w cel, ale nie wybuchła[2][3][6][5][13].
Ocena okrętów[edytuj | edytuj kod]
Sama koncepcja okrętów typu R została opisana jako „rewolucyjna”[8], „fantastyczna”[15], „wyprzedzająca epokę”[15]. Krytykowano jednak ich krótki zasięg podwodny, a także niewydajne ówczesne sensory[5][8] oraz bardzo złą dzielność morską na powierzchni.
Były to pierwsze okręty podwodne zaprojektowane specjalnie do zwalczania okrętów podwodnych nieprzyjaciela, następne okręty bazujące na podobnym koncepcie zostały zaprojektowane i wybudowane dopiero pod koniec lat 1940. w ramach amerykańskiego programu SSK (USS „Tang”)[10].
Okręty tego typu ustanowiły podwodny rekord prędkości, wynoszący 15 węzłów, który został pobity dopiero w 1938 przez japoński, eksperymentalny okręt podwodny „Numer 71”[16].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Daty położenia stępki okrętów od R1 do R5 podane są jako czwarty luty (04-02), pomimo że okręty zostały zamówione oficjalnie dopiero w listopadzie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Paul Akermann: Encyclopedia of British Submarines 1901–1955. s. 213.
- ↑ a b F. W. Lipscomb: The British Submarine. s. 102.
- ↑ a b c d e f Jeremy Flack: 100 Years of Royal Navy Submarines. s. 78.
- ↑ P. K. Kemp: H.M. Submarines. s. 99–100.
- ↑ a b c d e jack Hool: Damned Un-English Machines, A History of Barrow-built Submarines. s. 77.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Robert Hutchinson: Jane's Submarines: War Beneath The Waves: from 1776 to the Present Day. s. 62-63.
- ↑ a b Anthony Preston: The Royal Navy Submarine Service, A Centennial History. s. 79.
- ↑ a b c d e Anthony Preston: The World's Great Submarines. s. 38.
- ↑ jack Hool: Damned Un-English Machines, A History of Barrow-built Submarines. s. 76.
- ↑ a b c d e Robert Stern: The Hunter Hunted. s. 176.
- ↑ Jeremy Flack: 100 Years of Royal Navy Submarines. s. 8.
- ↑ a b c d e f g h i j Paul Akermann: Encyclopedia of British Submarines 1901–1955. s. 214.
- ↑ a b c John Parker: The Illustrated World Guide to Submarines. s. 142.
- ↑ jack Hool: Damned Un-English Machines, A History of Barrow-built Submarines. s. 78.
- ↑ a b c d Paul Akermann: Encyclopedia of British Submarines 1901–1955. s. 215.
- ↑ Dorr Carpenter: Submarines of the Imperial Japanese Navy. s. 100.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorr Carpenter, Norman Polmar: Submarines of the Imperial Japanese Navy. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1986, s. 100. ISBN 0-87021-682-1. (ang.).
- Jeremy Flack: 100 Years of Royal Navy Submarines. Wielka Brytania: Airlife, 2002. ISBN 1-84037-300-8. (ang.).
- Edwyn Gray: British Submarines in the Great War. Londyn: Leo Cooper, 1970. (ang.).
- Jack Hool, Keith Nutter: Damned Un-English Machines. Charleston: Tempus Publishing, 2003. ISBN 0-7524-2781-4. (ang.).
- Robert Hutchinson: Jane's Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. London ; New York: HarperCollins, 2001. ISBN 0-00-710558-4. (ang.).
- Robert Hutchinson: Jane's Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Collins, 2003. ISBN 978-0007163687. (ang.).
- P. K. Kemp: H. M. Submarines. Londyn: Herbert jenkins, 1953. (ang.).
- F. W. Lipscomb: The British Submarine. Londyn: A and C Black, 1954. (ang.).
- John Parker: The Illustrated Guide to Submarines. Londyn: Hermes House, 2007. ISBN 978-1-84681-199-9. (ang.).
- Anthony Preston: The Royal Navy Submarine Service. Londyn: Conway Maritime Press, 2001. ISBN 0-85177-891-7. (ang.).
- Anthony Preston: The World's Great Submarines: From the American Civil War to the Present Day. ISBN 978-0-86288-788-9. (ang.).
- Robert C. Stern: The Hunter Hunted, Submarine versus Submarine. Chatham Publishing, 2007. ISBN 978-1861762658. (ang.).
