Brzęczka (ptak)
| ||
| Locustella luscinioides[1] | ||
| (Savi, 1824) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | świerszczaki | |
| Rodzaj | Locustella | |
| Gatunek | brzęczka | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 w sezonie lęgowym spotykana na przelotach zimowiska | ||
Brzęczka[4] (Locustella luscinioides) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny świerszczaków (Locustellidae). Nie jest zagrożony.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje większość środkowej i wschodniej Europy, wyspowo zachodnią i południową Europę (z wyjątkiem wysokich gór i prawie całej Wielkiej Brytanii), afrykańskie wybrzeża Morza Śródziemnego oraz Azję Mniejszą, kraje Lewantu i Azję Środkową. Nie występuje w Skandynawii i na Islandii. Przeloty w IV–V i VIII–IX, zimuje w Afryce, na południe od Sahary.
W Polsce nieliczny, ale rozpowszechniony ptak lęgowy na niżu, lokalnie może być liczny lub bardzo liczny. Nie występuje jedynie w okolicach pozbawionych zbiorników wodnych.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Ptaki z rodziny świerszczaków były wcześniej zaliczane do pokrzewkowatych (Sylviidae)[4]. Brzęczka jest blisko spokrewniona ze strumieniówką (L. fluviatilis)[2]. Wyróżniono trzy podgatunki L. luscinioides[2][5]:
- Locustella luscinioides luscinioides – Europa do Uralu i Bałkanów, północno-zachodnia Afryka; zimuje w zachodniej Afryce (Senegal na wschód do jeziora Czad, na południe po północną Ghanę), prawdopodobnie także w Sudanie Południowym.
- Locustella luscinioides sarmatica – wschodnia Ukraina i południowa europejska część Rosji; zimuje w północno-wschodniej Afryce.
- Locustella luscinioides fusca – Turcja i Jordania do Kazachstanu; zimuje w północno-wschodniej Afryce.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
 |
|
| Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy. | |
- Wygląd zewnętrzny
- Nie występuje dymorfizm płciowy – obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała, głowa, skrzydła i ogon jednolicie ciemnobrązowe, o ciepłym, czerwonawym odcieniu. Nad okiem wyraźna biała brew, blednąca przy tylnym końcu. Spód ciała beżowy lub brązowawy, podgardle białawe, boki tułowia i podogonie ciemniejsze, pomarańczowobrązowe. Dziób szarobrązowy, szydłowaty. Nogi jasnobrązowe. Młode podobne do dorosłych.
- Wyglądem przypomina strumieniówkę (która jednak ma wyraźny rysunek na piersi i bardziej szary odcień upierzenia) oraz trzcinniczka (ale brzęczka ma ciemniejszy wierzch, beżową pierś niekiedy z rozmytym plamkowaniem oraz szerszy i bardziej zaokrąglony ogon).
- Rozmiary
- długość ciała: ok. 14–15 cm, rozpiętość skrzydeł: ok. 18–21 cm
- Masa ciała
- ok. 15–16 g
- Głos
- Ostrzega ostrym, metalicznie skrzypiącym dźwiękiem. Śpiew to jednostajny, głośny i szybki, brzęczący terkot. W porównaniu do głosu świerszczaka jest niższy, ostrzejszy i pojedyncze tony są mniej rozróżnialne. Zwykle śpiewa siedząc na źdźble trzciny, często nocą.
- Zachowanie
- Przebywa najczęściej pośród trzcin, trudna do wypatrzenia, lecz łatwa do usłyszenia. Porusza się gwałtownie, kiwa ogonem i często nagle zapada w zarośla, co jest charakterystyczne dla wszystkich gatunków z rodzaju Locustella. Potrafi zwinnie wspinać się po trzcinach i gałęziach krzewów, niekiedy też chodzi po ziemi u podnóża szuwarów.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Rozległe trzcinowiska, zarośnięte brzegi jezior i innych zbiorników wodnych. Może również występować w nadrzecznych zaroślach wierzbowych.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Głównie owady i ich larwy, a także ślimaki i pajęczaki.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Wyprowadza dwa lęgi w roku, w maju oraz w czerwcu.
- Zachowania godowe
- Zaraz po powrocie z zimowisk (w połowie kwietnia) samce bronią swojego rewiru, który zajmuje 0,2–0,8 ha, głośnym śpiewem (głównie nocą i o świcie, wtedy bowiem ptaki te migrują i jest największa szansa, że samice usłyszą śpiew samców).
- Gniazdo
- Ukryte wśród trzcin, ok. 20 cm nad wodą lub bagnistym gruntem blisko brzegu zbiornika wodnego.
- Jaja i wysiadywanie
- Samica składa 4–6 jaj, za których wysiadywanie przez 11–12 dni odpowiedzialni są oboje partnerzy.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po 13–15 dniach. Jednak rodzice dokarmiają je jeszcze przez ok. 2 tygodnie. Po odchowaniu młodych samica przygotowuje się do drugiego lęgu.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brzęczkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,8–1,5 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3].
W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą[6]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[7]. W latach 2013–2018 krajową populację brzęczki szacowano na 19–53 tysiące par lęgowych[8]. Od początku XX wieku obserwuje się wzrost jej liczebności i rozprzestrzenianie się ze wschodu na zachód. Zagrożenie stanowi dla nich wycinanie i wypalanie trzcinowisk.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Locustella luscinioides, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c Savi's Warbler (Locustella luscinioides) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)].
- ↑ a b Locustella luscinioides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Locustellidae Bonaparte, 1854 - świerszczaki - Bush warblers (wersja: 2020-01-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-14].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-19].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Multico, 2007, s. 224. ISBN 978-83-7073-474-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Locustella luscinioides (Brzęczka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 322–324. ISBN 83-86564-43-1.