Dzioboróg kafryjski
| Bucorvus leadbeateri[1] | |||
| (Vigors, 1825) | |||
_male_(12714625605),_crop.jpg) Samiec | |||
_female_holding_a_grasshopper_..._(52444392751).jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzioboróg kafryjski | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Dzioboróg kafryjski[4], dzioborożec kafryjski (Bucorvus leadbeateri) – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae) występujący w centralnej i południowej Afryce. Narażony na wyginięcie.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1825 roku Nicholas Aylward Vigors. Autor nadał gatunkowi nazwę Buceros Leadbeateri[2][5], gdyż holotyp pochodził z kolekcji Benjamina Leadbeatera[5][6]. Vigors błędnie podał, że ptak ten występuje w głębi Afryki Północnej (in Africa interiori Septentrionali)[2][5], co później poprawiono na dolny bieg rzeki Bushman River w RPA[7]. Obecnie gatunek ten umieszczany jest w rodzaju Bucorvus[4][8]. Dawniej w odniesieniu do tego gatunku często używano nowszej nazwy Bucorvus cafer, gdyż istniały podejrzenia, że zaginionym holotypem B. leadbeateri była samica dzioboroga abisyńskiego (B. abyssinicus), co okazało się nieprawdą[7].
Nie wyróżnia się podgatunków[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Dzioborogi kafryjskie mierzą 90–100 cm długości. Masa ciała samców wynosi 3459–6180 g, samic 2230–4580 g[7]. Czarne upierzenie, poza częścią białych lotek widocznych głównie podczas lotu. Dziób pokaźny, czarny i prosty. Na głowie wokół oczu i u nasady dzioba widoczne są czerwone łaty nagiej skóry. Na gardle czerwony, mogący się nadymać, worek nagiej skóry; samica ma na tym worku niebieską plamę[7].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Południowa Kenia i Rwanda na południe po południowo-wschodnią Demokratyczną Republikę Konga, Angolę, północną Namibię, północną i wschodnią Botswanę oraz północno-wschodnią i wschodnią RPA[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia gatunku są zadrzewienia, sawanna i obszary trawiaste przyległe do obszarów lasu[7]. Zasiedlane obszary trawiaste cechuje różnorodność, od górskich obszarów trawiastych po rozległe, wysokie skupiska Baikiaea plurijuga, Colospermum mopane i Brachystegia spiciformis[9]. Żywi się głównie stawonogami (m.in. prostoskrzydłe, chrząszcze, termity i skorpiony)[7], zjada również inne zwierzęta – ślimaki, płazy, mangustowate, pisklęta i młode zające[9]. Odnotowano w diecie również nasiona i owoce[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje kooperatywnie; parze może towarzyszyć do 9 pomocników[9]. Dzioborogi kafryjskie niosą się głównie od września do grudnia[7]. Gniazdo przeważnie znajduje się w dziupli drzewa i wyściełane jest wewnątrz suchymi liśćmi; rzadko ptaki te zakładają gniazda również w otworach między skałami lub ziemistych zboczach. Przeważnie w zniesieniu znajduje się 1 lub 2 jaja, rzadko 3. Składane są w odstępie 3–14 dni. Samica wysiaduje je sama przez 37–43 dni. W ciągu dnia na krótko opuszcza gniazdo najwyżej 3 lub 4 razy, więc pokarm dostarczają jej głównie samiec i pomocnicy lęgowi. Młode klują się niesynchronicznie, najmłodsze pisklę umiera zwykle po tygodniu, niekiedy po kilku. Młode opuszczają gniazdo po około 86 dniach życia i towarzyszą rodzicom jeszcze kilka lat[9].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje dzioboroga kafryjskiego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable) od 2010 roku (stan w 2022); wcześniej uchodził za gatunek najmniejszej troski. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest utrata środowiska wskutek wycinki drzew do użytku, pozyskania miejsca pod uprawy oraz pożarów. Wymienione oraz inne problemy populacji pogłębia fakt powolnego rozmnażania się i dojrzewania ptaków tego gatunku[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bucorvus leadbeateri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage: Southern Ground-Hornbill Bucorvus leadbeateri. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-19]. (ang.).
- ↑ Bucorvus leadbeateri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (Wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-12].
- ↑ a b c N.A. Vigors. Observations on the Natural Affinities that connect the Orders and Families of Birds. „Transactions of the Linnean Society of London”. 14 (3), s. 460, 1825. (ang. • łac.).
- ↑ leadbeateri, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-19] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Kemp, A.C. & Boesman, P.: Southern Ground-hornbill (Bucorvus leadbeateri). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Bucorvus leadbeateri (Southern ground-Hornbill). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-05-12].
- ↑ a b Species factsheet: Bucorvus leadbeateri. BirdLife International. [dostęp 2022-11-19]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).