Budavári sikló

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Linia
Budavári sikló
Dane podstawowe
Zarządca

Budapesti Közlekedési Zrt.

Długość

0,095 km

Zdjęcie LK
Multimedia w Wikimedia Commons

Budavári sikló – kolej linowo-terenowa w Budapeszcie, stolicy Węgier, zarządzana przez Budapesti Közlekedési Zrt.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ödön Széchenyi był jednym z inicjatorów budowy kolejki linowej Budavári sikló i kolei zębatej, założycielem, udziałowcem lub darczyńcą szeregu instytucji gospodarczych i kulturalnych[1]
Kolej w 1870 roku
Kolej współcześnie, widok z dolnej stacji

Została zbudowana w 1870 roku jako druga na świecie (po Lyonie), jest jednocześnie najstarszą funkcjonującą do dziś koleją linowo-terenową. Powstała w celu przewożenia pasażerów z okolic Mostu Łańcuchowego na Wzgórze Zamkowe[2] i znajdujący się na nim Zamek Królewski[3]. Inicjatorem stworzenia kolei był Ödön Széchenyi, syn Istvána Széchenyiego[4][5].

Kolej współcześnie, w tle Most Łańcuchowy
Wagoniki kolei

Budowa kolei rozpoczęła się latem 1868 roku pod kierownictwem Henrika Wolfahrta. Wagony parowe zostały wyprodukowane w Wiedniu i składały się z trzech kabin, po 8 pasażerów każda[4]. Jazda testowa odbyła się 23 października 1869 roku[6]. Kolej została oddana do użytku 2 maja 1870 roku[4][5], a od 1920 roku jest własnością miasta[7]. Do 1928 roku była jedynym środkiem transportu, docierającym na Wzgórze Zamkowe[8]. Kolej działała nieprzerwanie aż do 1944 roku, kiedy została zniszczona podczas oblężenia miasta[4]. Bomby trafiły w maszynownię, uszkodzeniu uległy też stacja górna kolejki oraz fragment torów[5]. Po wojnie tory zostały rozebrane[4]. Plan odbudowy pojawił się już w 1960 roku[9], jednak rozpoczęto ją dopiero w marcu 1985 roku[10]. Kolej odbudowano w pierwotnej lokalizacji, dostosowano ją jednak do otoczenia oraz współczesnych wymogów technicznych przy użyciu wagonów elektrycznych, nazwanych Margit i Géllert, które zachowały dawny wygląd, podział na trzy kabiny oraz wahadłowy system działania[4]. Ponadto, maszynownia, która przed wojną znajdowała się w dolnej stacji kolei, tym razem została umieszczona na górnej stacji[6]. 4 czerwca 1986 roku wznowiono ruch kolei[4][5]. W 1987 roku kolej, wraz z innymi atrakcjami Budapesztu, znalazła się na liście światowego dziedzictwa UNESCO[11]. Początkowo wagony poruszały się z prędkością 3 m/s, ale w 1988 roku na prośbę podróżujących prędkość zmniejszono o połowę[6]. W 2009 roku wagony przeszły renowację[8]. Z okazji 150-lecia istnienia kolei, w 2020 roku węgierska poczta wydała znaczki pocztowe z jej wizerunkiem[12].

Parametry techniczne[edytuj | edytuj kod]

  • Długość trasy 95 m. Różnica wysokości między dolną a górną stacją wynosi 50 m.
  • Obydwa wagoniki kolejki poruszają się na zasadzie wahadła. Podczas gdy jeden jedzie w górę, drugi zjeżdża na dół. W jednym wagoniku może podróżować jednocześnie 24 osoby.
  • Obecna kolejka została zaprojektowana i wykonana na szybkość podróżną 3 m/s, ale na prośby podróżnych została w 1988 r. zmniejszono ją o połowę.
  • Kolejka ma normalny rozstaw szyn (1435 mm). Podwozia dzisiejszych wagoników zostały zbudowane z części zamiennych budapeszteńskie kolei aglomeracyjnej BHÉV, o czym świadczą napisy na pokrywach łożysk[13].
  • Pierwotna siłownia z maszyną parową znajdowała się na dolnej stacji. Obecnie kolejka jest napędzana silnikiem elektrycznym, umieszczonym w siłowni pod górną stacją.
  • Obecnie wagoniki mają swoje nazwy, a tory numerację. Po północnym torze od strony tunelu kursuje wagonik BS1 „Margit”, a po południowej stronie BS2 „Gellért”.
  • Od dnia otwarcia kolejka kursuje codziennie w godzinach od 7.30 do 22.00. W poniedziałki każdego nieparzystego tygodnia specjaliści przeprowadzają konserwację. Zimą komunikacja rusza o 15.00, natomiast w pozostałych porach roku już o 9.00.
  • Oprócz konserwacji przeprowadzanej co dwa tygodnie, dwukrotnie, wiosną i jesienią, ruch jest zatrzymywany na 5 dni, w celu przeprowadzenia poważniejszych prac[14].
  • Cena przejazdu w 2020 r. wynosiła 1400 forintów[15].
  • Do końca XIX wieku, kolej obsługiwała 400–500 tys. pasażerów rocznie, natomiast w 2014 roku odbyła 800 tys. przejazdów[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Meghal gróf Széchenyi Ödön, a magyar tűzoltóság atyja. [dostęp 2021-09-28]. (węg.).
  2. ↑ Historia kolei linowych i wyciągów narciarskich na świecie. W: Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce: Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 13. ISBN 978-83-7729-036-1.
  3. ↑ Phyllis Méras: Eastern Europe: A Traveler's Companion. Boston: Houghton Mifflin, 1991, s. 206. ISBN 978-0-395-55871-3. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Anniversary of 150 years. Budapesti Közlekedési Zrt.. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Budavári Sikló. [w:] A budai vár [on-line]. Muzeum Historyczne Budapesztu. [dostęp 2021-05-08]. (węg.).
  6. ↑ a b c d 145 éves a Budavári Sikló, a világ második siklója. Budapesti Közlekedési Zrt., 2015-03-02. [dostęp 2021-05-08]. (węg.).
  7. ↑ Peter Csendes, András Sipos (red.): Bécs–Budapest. Műszaki haladás és városfejlődés a 19. században. Zsuzsanna Arany (tłum.). Budapest: Budapest Főváros Levéltára, 2005, s. 236. ISBN 963-7323-53-8. (węg.).
  8. ↑ a b Miklós Bonta: Margit és Gellért váltják egymást. Népszava, 2020-03-21. [dostęp 2021-05-08]. (węg.).
  9. ↑ László Góg. 125 éves a Budavári Sikló. „Vasárnap”. 19, s. 9, 1995-05-07. (węg.). 
  10. ↑ Felavatták a budavári siklót. „Békés Megyei Népújság”. 131, s. 1, 1986-06-05. (węg.). 
  11. ↑ Buda Castle Funicular. Budapest Info. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
  12. ↑ The Buda Castle funicular is 150 years old. Magyar Posta. [dostęp 2021-06-23]. (ang.).
  13. ↑ 25 éve jár újra a Sikló a Várba. [dostęp 2021-09-28]. (węg.).
  14. ↑ Az újjáépítés ​. [dostęp 2021-09-28]. (węg.).
  15. ↑ Viteldíjak. [dostęp 2021-09-28]. (węg.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budavári_sikló&oldid=69305542”