Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności w Chorzowie
 nr rej. A/164/97 z 6 października 1997[1]
| |
 Widok na gmach od ulicy Zjednoczenia w Chorzowie (2017) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Stanisław Tabeński[2] |
| Inwestor |
Komunalna Kasa Oszczędności miasta Chorzowa[5] |
| Wysokość całkowita | |
| Kondygnacje |
9[2] |
| Rozpoczęcie budowy |
1935 |
| Ukończenie budowy |
1 czerwca 1937 |
| Pierwszy właściciel |
Komunalna Kasa Oszczędności miasta Chorzowa[5] |
Położenie na mapie Chorzowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°17′39,0″N 18°56′56,7″E/50,294167 18,949083
| |
Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności[3], Bank Polski[1], pot. drapacz chmur[2] – stalowo-ceglany[7] wieżowiec[3] z 1937 roku[7] w Chorzowie, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[4]; jeden z trzech najwyższych budynków mieszkalnych dwudziestolecia międzywojennego w Polsce[8], ostatni zrealizowany wieżowiec na Górnym Śląsku za czasów II Rzeczypospolitej[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1935 roku władze miasta Chorzów rozpisały nieograniczony konkurs na projekt siedziby Komunalnej Kasy Oszczędności miasta Chorzów, ogłoszenie ukazało się w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”. Równocześnie ogłoszono przetarg na budowę 20 mieszkań dla pracowników tejże kasy[10].
Żadna z 35 nadesłanych na konkurs prac nie została wybrana do realizacji, nie przyznano również pierwszego miejsca, a jedynie drugie i trzecie. Zakupiono kilka projektów z pieniędzy przeznaczonych na nagrodę dla zwycięzcy, a wśród nich pracę inżyniera Stanisława Tabeńskiego z Katowic[11]. Jemu to 15 maja 1935 powierzono sporządzenie nowego, odpowiadającego wymaganiom kasy projektu, który po modyfikacjach został ostatecznie zaakceptowany[12].
Jako lokalizację gmachu wybrano rekreacyjny plac Żwirki i Wigury przy głównej handlowej ulicy Wolności, którego grunt został odsprzedany kasie[5]. W drodze przetargu wyłoniono firmę Aleksandra Globisza z Chorzowa na realizatora surowych robót budowlanych. Budowę rozpoczęto w 1935 roku[13]. Prace uległy półrocznemu opóźnieniu, przez co dochodziło do konfliktów na linii architekt–przedsiębiorstwo wykonawcze[5]. Inwestycja kosztowała 1,250 mln złotych i została pokryta ze środków własnych Komunalnej Kasy Oszczędności[7]. Zdaniem Tabeńskiego „[…] żaden gmach na G.‑Śląsku w tym czasie i przy takim wyposażeniu nie osiągnął tak niskich kosztów”[7]. Budowa gmachu została ukończona 1 czerwca 1937 roku[7].
Pierwotnie w budynku znajdowała się siedziba Komunalnej Kasy Oszczędności miasta Chorzowa, następnie oddział Narodowego Banku Polskiego oraz placówka banku ING[4]. Do 1946 roku na pierwszym piętrze budynku mieściły się ponadto zbiory Muzeum w Chorzowie[14].
W 2014 roku przeprowadzono prace konserwatorskie części ścian elewacji budynku, przywracając jej pierwotną kolorystykę[4]. Od kwietnia 2015, po likwidacji oddziału banku ING, w dawnych pomieszczeniach bankowych znajduje się sklep z odzieżą używaną[8].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Gmach powstał w oparciu o szkieletową stalową konstrukcję wypełnioną cegłą dziurawką[7] w stylu funkcjonalizmu[4]. Budynek składa się z dwóch głównych prostopadłościennych brył. Niższa, żelbetowa, mieściła wysoką na 6,1 metra, największą na Górnym Śląsku salę z kasami bankowymi, udekorowaną barwnym witrażem przedstawiającym herb Chorzowa z pracowni Stanisława Gabriela Żeleńskiego z Krakowa[7].
Główna bryła zbudowana w oparciu o szkielet stalowy jest połączona z niższą jeszcze jedną bryłą sięgającą trzeciej kondygnacji, przeznaczoną pierwotnie na pomieszczenia biurowe banku[4]. W dominującej bryle z windą znajdowało się 19 mieszkań o wysokim standardzie[7], największe miało powierzchnię około 260 m². Budynek jest wyposażony w 320 okien[4] i 340 drzwi[5]. Dominantę architektoniczną stanowią otynkowane oraz obłożone lastrikiem pilastry[4][3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c NID ↓.
- ↑ a b c d e Lapski 2014 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d e Kumorek 2010 ↓.
- ↑ a b c d e f g h Lapski 2014 ↓, s. 208.
- ↑ a b c d e Rygus 2012 ↓, s. 209.
- ↑ Antoni Barciak: Wkład kościołów i zakonu franciszkanów w kulturę Katowic. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski, 2003, s. 156. ISBN 978-83-86053-46-9.
- ↑ a b c d e f g h Rygus 2012 ↓, s. 210.
- ↑ a b Rożnowska 2015 ↓.
- ↑ Rygus 2012 ↓, s. 211.
- ↑ Rygus 2012 ↓, s. 206.
- ↑ Rygus 2012 ↓, s. 207.
- ↑ Rygus 2012 ↓, s. 208.
- ↑ Aneta Borowik: Słownik architektów, inżynierów i budowniczych związanych z Katowicami w okresie międzywojennym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012, s. 15, seria: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 2968. ISBN 978-83-226-2299-5.
- ↑ Kronika. Muzeum w Chorzowie. „Zaranie Śląskie”. 22, s. 152, 1959.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Kumorek. Analiza rozwoju budownictwa wysokiego. „Przestrzeń i Forma”, s. 120, 2010. Polska Akademia Nauk, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny. ISSN 2391-7725.
- Adam Lapski: Spacery ulicami Chorzowa (Monografia ulic miasta z opisem zabytków i miejsc godnych uwagi). Chorzów: 2014.
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2017 r. Województwo śląskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 28. [dostęp 2017-07-17].
- Kamila Rożnowska: Do zabytkowego drapacza chmur w Chorzowie wprowadza się... tania odzież. Dziennik Zachodni, 2015-03-16. [dostęp 2017-07-17].
- Piotr Rygus. Górnośląskie drapacze chmur – epizod architektoniczno‑propagandowy lat międzywojennych na Górnym Śląsku. „Wieki Stare i Nowe”. 9 (4), 2012. ISSN 1899-1556.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kopia międzywojennej pocztówki z widokiem na gmach Komunalnej Kasy Oszczędności w Chorzowie. Serwis Architektoniczny Ronet.pl. [dostęp 2017-07-17].
