Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku
| ||
 Stan budynku w 2013 | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Sanok | |
| Adres | ul. Tadeusza Kościuszki 4, (Śródmieście) | |
| Typ budynku | gmach | |
| Architekt | Wohl | |
| Kondygnacje | 3 | |
| Rozpoczęcie budowy | 1935 | |
| Ukończenie budowy | 1937 | |
| Pierwszy właściciel | Miasto Sanok | |
| Obecny właściciel | Bank Pekao | |
Położenie na mapie Sanoka   Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku | ||
Położenie na mapie powiatu sanockiego  Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku | ||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku | ||
Położenie na mapie Polski  Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku | ||
 49°33′35,6″N 22°12′15,3″E/49,559889 22,204250
| ||
Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku – budynek położony przy ulicy Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku.
Jest umiejscowiony w centralnej części miasta w dzielnicy Śródmieście. Elewacja południowa znajduje się przy ulicy Tadeusza Kościuszki, a elewacja wschodnia przy ulicy Grzegorza z Sanoka.
W przeszłości w tym miejscu znajdował się Kościół Najświętszej Marii Panny (od 1377 do 1787 roku)[1].
Gmach został wybudowany w latach 1935-1937 za kadencji burmistrza Jana Rajchla. Projektantem był Wohl, a budowę gmachu nadzorował naczelnik Wydziału Technicznego w magistracie miejskim, inż. Roman Wajda[2]. Uroczystość poświęcenia budynku odbyła się 19 września 1937[3]. Została w nim ulokowana Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka (istniejąca w mieście od 1930 roku)[4][5]. Prezesem rady nadzorczej KKO był w 1938 burmistrz Maksymilian Słuszkiewicz[6], a w dyrekcji KKO działali wówczas Kazimierz Michalski (ojciec Stanisława), Stanisław Augustyński i Salomon Ramer[7][8].
Według Edwarda Zająca wzniesienie tak okazałej i nowoczesnej w owych czasach budowli dowodziło „gospodarności i zapobiegliwości władz miasta”[9]. Do 1939 do numeru 4 ulicy był przypisany lekarz dr Herman Gruber[10].
Fasada budynku została pokryta szlachetną zaprawą kamienną. Wewnątrz budynku znajduje się reprezentacyjna sala manipulacyjna, skarbiec i powierzchnie biurowe. Poza tym w gmachu istnieją lokale mieszkalne[11].
Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w budynku pod przemianowanym adresem Hermann Göring Strasse 4 urzędował Stadtkommissar (Komisarz Miasta), działał Kommunal-Sparkasse (Komunalna Kasa Oszczędności)[12][13], wzgl. Sparkasse der Stadt Sanok[14][15] (Kasa Oszczędnościowa Miasta Sanok). Bezpośrednio po wyzwoleniu miasta przez wojska radzieckie i w początkowych latach Polski Ludowej w podziemiach budynku działało więzienie NKWD, w którym w latach 1944-1947 przetrzymywano działaczy niepodległościowych – członków Armii Krajowej, Narodowej Organizacji Wojskowej, Młodzieży Wielkiej Polski. Więzieni i torturowani w gmachu przez NKWD zostali upamiętnienie tablicą pamiątkową na południowej elewacji budynku, ustanowioną w 50. rocznicę powstania Armii Krajowej, 20 grudnia 1992 roku[16][17][18]. Inicjatorem było sanockie koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Projektantem był Władysław Kandefer. Tablica zawiera inskrypcję: „W tym budynku w latach 1944-1947 byli więzieni i maltretowani przez NKWD członkowie: Armii Krajowej, Narodowej Organizacji Wojskowej, Młodzieży Wielkiej Polski. Wmurowano w 50 rocznicę powstania Armii Krajowej. Sanok 1992”[19].
W 1974 elewacja budynku została odremontowana[20]. W okresie PRL w budynku działał oddział Narodowego Banku Polskiego w Sanoku, którego wieloletnim dyrektorem był Marcin Drozd. W ramach restrukturyzacji od 1 lutego 1989 oddział NBP został przekształcony w oddział Banku Depozytowo-Kredytowego z/s centrali w Lublinie (dyrektorem nadal pozostawał M. Drozd)[21], który funkcjonował w budynku do końca XX wieku (wówczas fasada była wykonana w odcieniach koloru niebieskiego[22]). 3 lutego 1996 roku pracownicy sanockiego Oddziału BD-K obchodzili jubileusz 60-lecia istnienia[23]. 22 grudnia 1997 budynek został otwarty po remoncie[24].
W gmachu ulokowano siedzibę oddziału Banku Pekao (kolor fasady budynku został zmieniony na odcień zieleni).
Budynek został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[25].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 163. W czasie budowy znaleziono szczątki ludzkie, które przeniesiono na cmentarz.
- ↑ Edward Zając, Sanockie biografie, Sanok 2009, s. 42.
- ↑ Borys Łapiszczak: Sanok i Województwo Podkarpackie na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VII. Sanok: Poligrafia, 2004, s. 101. ISBN 83-915388-4-2.
- ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
- ↑ Pierwotnie miejska Kasa Oszczędności powstała po wystawionym poręczeniu Rady Miasta Sanoka w uchwale z 1 maja 1904, zob. Komunalna Kasa Oszczędności M. Sanoka. „Codzienna Gazeta Handlowa”. 270, s. 142, 26 listopada 1938.
- ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 415, s. Warszawa.
- ↑ Komunalna Kasa Oszczędności M. Sanoka. „Codzienna Gazeta Handlowa”. 270, s. 142, 26 listopada 1938.
- ↑ Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka. „Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu”. 6, s. 415, 1938.
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 134.
- ↑ Książka telefoniczna. 1939. [dostęp 2015-05-26]. s. 706.
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 255.
- ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
- ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79, 80.
- ↑ Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 37. ISBN 83-915388-1-8.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Wydarzenia, uroczystości, imprezy. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 173. ISBN 978-83-60380-30-7.
- ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 19.
- ↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 375, 376. ISBN 83-914224-7-X.
- ↑ Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 963.
- ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 19-20.
- ↑ Remont. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 4 z 1-15 maja 1974. Sanocka Fabryka Autobusów.
- ↑ Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 959.
- ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991 (zdjęcia).
- ↑ Zbigniew Osenkowski, Kalendarium sanockie 1995-2000, Rocznik Sanocki Tom VIII – Rok 2001, Sanok 2001, s. 326.
- ↑ Zbigniew Osenkowski. Kalendarium sanockie 1995-2000. „Rocznik Sanocki 2001”, s. 343, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
- ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. [dostęp 2016-10-20]. s. 4.
